یهودیت موعودباور

در دین یهود و کتاب تلمود(۱)بارها به نجات‌بخشی آخرالزمان (منجی )اشاره شده‌است. کسی که روزی خواهد آمد و جهان را از نو خواهد ساخت. نیز انبیای الهی به کرات به روزهای آخر که هنوز فرا نرسیده‌است به عنوان دورانی که در آن عظمت ملی یهود به آخرین حد اعتلای خود خواهد رسید اشاره کرده‌اند. این امید به آینده با گذشت زمان نه فقط شدت پیدا کرد بلکه رؤیای شگفت‌انگیزی را نیز که در جهان آینده تحقق خواهد یافت دربر گرفت. این آیندهٔ درخشان و باشکوه در اطراف شخصیت «ماشیح» که از جانب خداوند مأموریت خواهد داشت تا این دوران تازه و پر از شگفتی‌ها را آغاز کند تمرکز خواهد یافت. (۲)

کلمهٔ قرانی «مسیح» نیز از روی کلمهٔ عبری «ماشیح» و با توجه به تلفظ لاتین آن "Messiah" ساخته شده‌است. (۳) ماشیح واژهٔ عبری به معنای «مسیح رهایی‌بخش» است و از ریشهٔ عبری «مشح» یعنی «پاک کردن با روغن مقدس» مشتق شده است. یهودیان مانند اقوام و ملل باستان پیش از نصب پادشاه و کاهن به سر آن‌ها روغن می‌مالیدند تا نشانهٔ موقعیت جدید آن‌ها و نیز علامت آن باشد که روح الهی در آن‌ها حلول کرده‌است. قلمرو مفهومی واژه «ماشیح» رفته رفته گسترش پیدا کرد و معانی گوناگونی پیدا کرد. کلمهٔ ماشیح به تمام پادشاهان و پیامبران قوم یهود و همچنین به کورش پادشاه دودمان هخامنشیان در ایران یا هرکس که خداوند او را مأمور انجام کار خاصی می‌کرد اشاره داشت. این کلمه در نهایت امر معنی خاصی یافت و اشاره به کسی داشت که از سوی خداوند فرستاده شده و قداست خاصی دارد. (۴)

کنیسه موعودباور باروخ ها-شِم در شهر دالاس تگزاس آمریکا.

طبق اعتقاد عمومی یهود نام ماشیح جزء یکی از هفت چیزی است که پیش از خلق عالم هستی بوده‌ است. «از آغاز خلقت عالم، پادشاه ماشیح به دنیا آمد زیرا لزوم وجود او حتی پیش از آنکه جهان آفریده شود به ذهن خداوند خطور کرد.» چنین عقیده‌ای در انجیل یوحنا دربارهٔ مسیح نیز وجود دارد. (۵) ماشیح انسانی آسمانی و موجودی معجزه گراست که جاودانی از خدای پدر قبل از خلقت جهان وجود داشته و او در آسمان می‌ماند تا زمان فرستادن وی فرا برسد. به او «پسر انسان» نیز می‌گویند زیرا به شکل انسان ظاهر می‌شود هرچند که سرشت وی آمیخته‌ای از خدا و انسان است. او تجسم خدا در تاریخ است؛ و پادشاهی از نسل داوود است که پس از ظهور ایلیای نبی خواهد آمد تا مسیر تاریخ یهود بلکه بشریت را اصلاح نماید. او به رنج و محرومیت یهودیان پایان می‌دهد و آن‌ها را رهایی خواهد بخشید. یهودیان پراکنده در تبعید را گرد هم آورده آن‌ها را به صهیون باز خواهد گرداند دشمنان قوم یسرائیل را از بین برده اورشلیم (قدس) را به پایتختی خود برخواهد گزید. (۷)

برخی از انبیاء مژده داده‌اند که این سلطنت تنها برای یهود نیست بلکه همگانی است و همهٔ ملت‌های جهان از آن برخوردار خواهند شد. یک یهودی نویسنده در بارهٔ آمدن داوود می‌گوید: «یک عقیدهٔ عمومی وجود داشت که حالت رفاه و آسایشی که به دست داوود پدید آمده تا ابد پایدار خواهد ماند و ناتان نبی در پیشگویی خود مبنی بر جاودانگی تخت داوود این نظر را تأیید کرد.»(۷) این باور به قدری قطعی بود که گفته می‌شود خود داوود نیز آن را به پسرش سلیمان مژده داده‌است. (۸) مطلبی که در این میان از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد این است که ماشیح چه زمانی ظهور خواهد کرد. به همین دلیل است که در دین یهود و در تلمود محاسبات زیادی دربارهٔ تاریخ ظهور موعود یافت می‌شود که اغلب آن‌ها تاریخی در حدود قرن پنجم میلادی را نشان می‌دهد. در جایی ایلیای نبی به دانشمندی می‌گوید: دنیا در حدود ۴۲۵۰ سال دوام خواهد داشت و ماشیح در ۵۰ سال پایانی ظهور خواهد کرد. با این حال این محاسبات از سوی اکثریت دانشمندان یهود قبیح شناخته شده و اخطارهایی وجود دارد که کسانی را که تاریخ پایان ذلت اسرائیل و ظهور ماشیح را محاسبه می‌کنند لعنت می‌کند و این بدان دلیل است که این کار امیدهایی در دل مردم ایجاد می‌کند که اگر این امر محقق نشود باعث یأس و ناامیدی مردم می‌شود در صورتی که در تعلیمات این دین وجود دارد «اگرچه فرارسیدن پایان ذلت تأخیر یافت مع ذالک در انتظارش باش»(۹) دربارهٔ چگونگی وضع جهان پس از ظهور ماشیح نیز مطالب زیادی وجود دارد. در کتاب مزامیر داوود (مزمور ۷۲ بند ۷) آمده: «در زمان او صالحان خواهند شکفت و وفور سلامتی خواهند بود. مادامی که ماه نیست نگردد او حکمرانی خواهد کرد، از دریا تا دریا و از نهر تا اقصای جهان. به حضور وی صحرانشینان گردن خواهند نهاد و دشمنان او خاک را خواهند لیسید.»(۱۰) و در جای دیگر از کتاب مزامیر آمده‌است: «... قومها را به انصاف داوری خواهد کرد. آسمان شادی کند و زمین مسرور گردد، دریا و پری آن غرش نمایند. صحرا و هرچه در آن است به وجد آید. آنگاه تمام درختان جنگل ترنم خواهند نمود به حضور خداوند، زیرا که می‌آید، زیرا که برای داوری جهان می‌آید. ربع مسکون را به انصاف داوری خواهد کرد، قومها را به امانت خود. (۱۱) و در جایی دیگر آثار به وجود آمده توسط ماشیح را بر دنیای آینده در ۱۰ گفتار بیان کرده‌اند:

۱. او جهان را به نور خویش روشن خواهد کرد.
۲. خداوند از اورشلیم آب روان جاری خواهد ساخت و هرکسی بیماری دشته باشد بواسطهٔ آن شفا خواهد یافت.
۳. درختان را وادار می‌کند تا هر ماه میوه آورند و انسان از میوه‌های آن می‌خورد و شفا می‌یابد.
۴. تمام شهرهای ویران شده را از نو آباد خواهد کرد و در جایی ویرانه یافت نخواهد شد.
۵. خداوند اورشلیم را با سنگ‌های یاقوت از نو بنا خواهد کرد.
۶. صلح جاویدان در سراسر طبیعت حکم فرما خواهد شد.
۷. خداوند تمامی حیوانات و خزندگان را فرا می‌خواند و با آن‌ها و با تمام اسرائیل عهد خواهد بست.
۸. گریه و شیون و زاری در جهان نخواهد بود.
۹. مرگ دیگر در دنیا وجود نخواهد داشت.
۱۰. دیگر نه آه و ناله‌ای به گوش می‌رسد و نه فریاد و فغانی، نه غم و اندوهی وجود خواهد داشت ونه حزن وماتمی. (۱۲)

اعتقاد به منجی در دین یهود سابقه‌ای طولانی داشته و تا به امروز نیز همچنان ادامه دارد و چیزی از شدت آن کاسته نشده است.

منابع

• کلمهٔ تلمود به معنای آموزش از فعل ثلاثی عبری «لمد» (یاد داد) می‌آید و با واژه تلمیذ و مشتقات آن که در زبان عربی رباعی هستند ارتباط دارد. تلمود به کتابی بسیار بزرگ که احادیث و احکام یهود را دربردارد اطلاق می‌شود.
• گنجینه‌ای از تلمود، آبراهام کهن، ترجمهٔ امیر فریدون گرگانی زیر نظر یهودا حی، چاپ اول ۱۳۸۲، انتشارات اساطیر، صفحهٔ ۳۵۱
• آشنایی با ادیان بزرگ، حسن توفیقی، چاپ پنجم ۱۳۸۱، انتشارات سمت، صفحهٔ ۱۰۱
• دائرةالمعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، جلد پنجم، دکتر عبدالوهاب المسیری، ترجمهٔ مؤسسهٔ مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه، چاپ اول پائیز ۱۳۸۳، صفحهٔ ۳۱۹.
• گنجینه‌ای از تلمود، آبراهام کهن، ترجمهٔ امیر فریدون گرگانی زیر نظر یهودا حی، چاپ اول ۱۳۸۲، انتشارات اساطیر، صفحهٔ ۳۵۲.
• برای مطالعهٔ بیشتر ر.ک. به دائرةالمعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، جلد پنجم، دکتر عبدالوهاب المسیری، ترجمهٔ مؤسسهٔ مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه، چاپ اول پائیز ۱۳۸۳، صفحهٔ ۳۱۹.
• طلوع، فصلنامه تخصصی مذاهب و فرق اسلامی، سال ششم، شمارهٔ ۲۲، تابستان ۸۶، مقالهٔ «منجی‌گرایی در ادیان، مریم محمدی آرانی، صفحهٔ ۴۱.
• کتاب اول پادشاهان، باب ۲ بند ۴، جولیوس کرینسون، انتظار مسیحا در آئین یهود، ترجمهٔ حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات ادیان و مذاهب، چاپ اول ۱۳۷۷، صفحهٔ ۲۰.
• گنجینه‌ای از تلمود، آبراهام کهن، ترجمهٔ امیر فریدون گرگانی زیر نظر یهودا حی، چاپ اول ۱۳۸۲، انتشارات اساطیر، صفحهٔ ۳۵۶.
• آشنایی با ادیان۱، یهودیت، عبدالرحیم سلیمانی اردستانی، قم، انجمن معارف اسلامی ایران، چاپ اول بهار ۱۳۸۲، صفحهٔ ۱۶۹.
• طلوع، فصلنامه تخصصی مذاهب و فرق اسلامی، سال ششم، شمارهٔ ۲۲، تابستان ۸۶، مقالهٔ «منجی‌گرایی در ادیان، مریم محمدی آرانی، صفحهٔ ۴۴.
• گنجینه‌ای از تلمود، آبراهام کهن، ترجمهٔ امیر فریدون گرگانی زیر نظر یهودا حی، چاپ اول ۱۳۸۲، انتشارات اساطیر، صفحات ۳۵۸و۳۵۹.
• آشنایی با ادیان بزرگ، حسن توفیقی، چاپ پنجم ۱۳۸۱، انتشارات سمت، صفحهٔ ۱۰۲.
• دائرةالمعارف یهود، یهودیت و صهیونیسم، جلد پنجم، دکتر عبدالوهاب المسیری، ترجمهٔ مؤسسهٔ مطالعات و پژوهشهای تاریخ خاورمیانه، چاپ اول پائیز ۱۳۸۳، صفحهٔ ۳۲۱.