شهرستان ورامین
شهرستان وَرامین یکی از شهرستان‌های استان تهران است. مرکز آن شهر ورامین است که در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر تهران واقع شده‌است. شهرستان ورامین از شمال شرق به شهرستان‌های پیشوا و پاکدشت، از شمال غرب به شهرستان قرچک، از غرب به شهرستان ری، از جنوب به استان قم و بخش جوادآباد و از جنوب شرق و شرق به استان سمنان محدود شده‌است.
| ورامین | |
|---|---|
 شهرستان ورامین پیش از انتزاع شهرستان‌های پیشوا و قرچک از آن | |
| اطلاعات کلی | |
| کشور |  ایران |
| استان | تهران |
| سایر شهرها | ورامین جوادآباد |
| بخش‌ها | بخش مرکزی بخش جوادآباد |
| سال تأسیس | ۱۳۵۴ |
| مردم | |
| جمعیت | ۴۶۸٬۳۴۹ نفر |
| مذهب | شیعه اثنی عشری |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۱۵۴۱ کیلومتر مربع |
| داده‌های دیگر | |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۲۱ |
| وبگاه | فرمانداری ورامین |
پیشینه
شهرستان ورامین در سال ۱۳۵۴ در محدود استان تهران تشکیل شد. سه شهرستان پاکدشت، پیشوا و قرچک به ترتیب در سال‌های ۱۳۷۶، ۱۳۸۹ و ۱۳۹۱ از شهرستان ورامین منتزع شدند.[1][2][3]
جغرافیای ورامین
شهرستان ورامین در جلگه صاف حاصل خیز واقع شده و از جنوب به دریاچه نمک و از مغرب به حسن‌آباد قم و از شمال به شهرستان پاکدشت و از مشرق به گرمسار (خوار سابق) محدود است.
فرونشست زمین
فرونشست زمین در منطقه ورامین با سالانه میانگین ۳۶ سانتیمتر در سال، رتبهٔ نخست فرونشست زمین در جهان است. علت این فرونشست، برداشت بی‌رویه آب توصیف شده‌است. این فرونشست که در گذشته پدیدهٔ نادری بوده امروزه به شکل شکاف‌هایی در سطح زمین‌های کشاورزی شهرستان ورامین، پیشوا و قرچک دیده می‌شود.[4]
مردمان
در طول زمان مهاجران زیادی به منطقه ورامین جذب شده‌اند که برخی از این مهاجران به دلیل‌های سیاسی کوچانده شده و برخی خود به این منطقه کوچیده‌اند. این مردمان با قومیت‌های مختلف همگی مردمان بومی منطقه محسوب می‌شوند که قبل از دوران معاصر به ورامین آمده‌اند.[5][6]
تاجیک‌ها
تاجیک‌ها مردمانی فارسی‌زبان هستند که ساکنان کاملاً بومی منطقه محسوب می‌شوند. نام تاجیک احتمالاً از آنجا که این منطقه در زمان ایلخانیان رونق داشته به جا مانده‌است. نام خانوادگی بیش تر این مردم همان تاجیک یا گاهی همراه با پسوند است. تیره‌های دیگر فارسی‌زبان در این منطقه وجود دارد که تاجیک نامیده نمی‌شوند ولی احتمالاً با تاجیک‌ها هم ریشه‌اند؛ مانند میش مست، فرجی، میری و ممیزی و…[5][6]
لرها
- همچنین مقالهٔ هداوند را ببینید.
یکی از بزرگترین اقوام ساکن در ورامین لرها هستند که به دو گروه هداوند و بختیاری تقسیم می‌شوند. در بارهٔ آمدن لرها به این منطقه روایت‌های زیادی وجود دارد در بارهٔ هداوندها گفته می‌شود که گروهی در زمان شاه عباس و گروهی در زمان کریم خان زند که خود لر بود به این منطقه کوچانده شده‌اند و در بارهٔ بختیاری‌ها گفته می‌شود که از چهار محال و بختیاری به ورامین آمده‌اند. شغل لرها به صورت سنتی دامپروری و کشاورزی است.[5][6]
ترک‌ها
- همچنین مقالهٔ شاهسون را ببینید.
گروه بزرگ دیگر ساکن ورامین مردمان ترک هستند که از طایفه‌های مختلفی تشکیل گردیده‌اند به این منطقه آمده‌اند. گروهی از آن‌ها قاجار هستند که در دوره کریم خان زند به این منطقه آمده‌اند، گویا ساکنان قفقاز بوده‌اند؛ و بقیه بیشتر در زمان قاجاریان که خود ترک بودندبه ورامین آمده‌اند شاهسونها و اصانلوها نیز در دورهٔ قاجار به این منطقه آمده‌اند وگروهی ازآنان از ورامین به شهرستان گرمسارنیزرفته اند. کنگرلوها نیز در دوران جنگ ایران و روسیه از ایروان، گروهی از نفرها و قشقاییها در دورهٔ مشروطه از منطقهٔ فارس و کارخانه یوسفی احتمالاً از زنجان یا کرمانشاه به این منطقه آمده‌اند. گروهی دیگر به نام خلج وجود دارد که به ترکی خلجی تکلم می‌نمایند و به این منطقه کوچ کرده‌اند.
شاهسونها
این طایفه عمدتاً از دشت مغان به دشت ورامین کوچانده شده‌اند. در شهرستان ورامین پراکندگی این طایفه عمدتاً در جنوب دشت ورامین یا در شمال دشت ورامین (روستای شوش آباد) سکونت دارند.
الیکاییها
- همچنین مقالهٔ الیکایی (ایل) را ببینید.
الیکاییها از چالوس مازندران به منطقه خوار (گرمسار امروزی) و ورامین کوچیده‌اند و به گویش الیکایی[7] که گویشی از زبان مازندرانی است صحبت می‌کنند و بیشترالیکائی‌ها (علی کایی)های ورامین در روستاهای بهنام سوخته ورامین و تیره‌های بیشتری از آنان نیز در گرمسار سکونت یافته‌اند و جمعیت زیادی نیز دارند.[8]
کردها
این گروه شامل ایل پازوکی است که از کردستان ترکیه آمده‌اند و بیشتر در شمال ورامین شهرستان پاکدشت ساکنند نام قسمتی از منطقهٔ ورامین به نام بهنام پازوکی خوانده می‌شود، تیره‌های دیگر کرد زبان دیگری با نام‌هایی مانند کردبچه وجود دارند. بوربورها و لِرنی‌ها نیز کرد کرمانشاه هستند.[5][6]
عرب‌ها
جمعیت قابل توجهی از عرب‌ها در دورهٔ قاجار به ورامین آمده‌اند به طوری که به قسمتی از جنوب ورامین بهنام عرب می‌گویند، چند روستا نیز با پسوند عرب وجود دارد. بزرگترین گروه آنان کتی یا کوتی هستند که از نجد عمان در دورهٔ ناصرالدین شاه آمده‌اند و به زبان عربی با وامواژه‌هایی از فارسی، ترکی تكلم ميكنند. گروه دیگر عرب میش مست هستند که در صدر اسلام به خراسان و سپس در دورهٔ قاجار به ورامین آمده‌اند. گروه دیگری با نام کله کو وجود دارد که به زبانی شبیه عربی صحبت می‌گویند ولی اطلاعات دیگری در دست نیست.[5][6]
پانویس
- «سوابق فرمانداران ورامین از ابتدای انقلاب/ کلید داغ‌ترین صندلی خیابان بهشتی به چه کسی سپرده می‌شود». خبرگزاری مهر. دریافت‌شده در ۱ دسامبر ۲۰۱۹.
- «شهرستان قرچک به مرکزیت شهر قرچک شد». پایگاه ایسنا. دریافت‌شده در ۶ بهمن ۱۳۹۱.
- «شهرستان پیشوا به نقشه تقسیمات کشوری اضافه شد». پایگاه اطلاع‌رسانی دولت. دریافت‌شده در ۱ دسامبر ۲۰۱۹.
- «ورامین؛ رتبه نخست نشست زمین در جهان». همشهری آنلاین. ۳ مهر ۱۳۹۷.
- شیرکوند، ورامین بهشت گردشگران، ۵۵–۵۹. [=صفحات کتاب]
- تناولی، دستبافت‌های روستایی و عشایری ورامین، ۱۱–۱۹. [=صفحات کتاب]
- علیرضا شاه‌حسینی، ادبیات عامیانه ایل الیکایی (مثل‌ها، کنایات، تشبیهات و ترانه‌ها)، ۱۹–۵۱.
- گویش الیکایی، علیرضا شاه حسینی، انتشارات بوستان اندیشه، سمنان، 1384
منابع
- شیرکوند، نادر. ورامین بهشت گردشگران. ورامین: فراگفت، ۱۳۸۹.
- تناولی، پرویز. دستبافت‌های روستایی و عشایری ورامین. تهران: انشارات یساولی، ۱۳۸۰.
- شاه حسینی، علیرضا. گویش الیکایی سمنان: انتشارات بوستان اندیشه، ۱۳۸۴
| شهرستان‌های استان تهران |  |
|---|---|
|
اسلام‌شهر | پاکدشت | پردیس | تهران | دماوند | رباط‌کریم | ری | ساوجبلاغ | شمیرانات | شهریار | فیروزکوه | کرج | نظرآباد | ورامین | |
| مرکز شهرستان | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخش |
| ||||||||||||||||||||