خلم

خُلم نام یک شهر و یکی از بخش‌ها (ولسوالی‌ها) ی استان بلخ افغانستان است. این شهر از دیرینگی بسیار زیادی برخوردار است. خلم در زمانه‌های بسیار کهن به همین نام مسمی بوده‌است که پسان‌ها در زمان حکومت یونان باختری با بنای جدید بر این شهر به نام یورکتیدیا یاد شد پس از آن در قرن ۱۷ میلادی در زمان میر قلیچ علی بیگ نام ترکی به خود گرفت و به تاشقرغان شهرت یافت.[1]

خلم تاشقرغان
شهر
تصویر هوایی از شهر خلم
خلم موقعیت خلم در نقشه
مختصات: ۳۶°۴۱′۰″ شمالی ۶۷°۴۱′۰″ شرقی مختصات: ۳۶°۴۱′۰″ شمالی ۶۷°۴۱′۰″ شرقی
کشور	افغانستان
ولایت	ولایت بلخ
ولسوالی	ولسوالی خلم
منطقه زمانی	یوتی‌سی ۴:۳۰+

نام

نام اصلی تاشقرغان از زبان ازبکی به معنی «مقبره سنگی/کورگان» است. نام این شهر در خلال پشتون سازی شمال افغانستان توسط دولت مرکزی به ریاست وزیر محمد گل خان وزیر کشور به خلم تغییر یافت.

تاریخ

خلم در ۱۹۳۹

برای قرون متمادی افغانستان در مسیر قدیمی جاده ابریشم بین اروپا، چین و هند قرار داشت. بسیاری از مراکز مهم فرهنگی در این راه توسعه یافتند. در طی قرن ۱۵ و بعد از آن که اروپا مسیرهای دریایی جدیدی به شرق ایجاد کرد، تجارت با زمین کاهش یافت و این مراکز فرهنگی در امتداد جاده ابریشم منزوی شدند.

شهر باستانی خلم در منطقه اوکسوپلین تأسیس شدن بود و توسط باغ‌های مثمر احاطه شده بود، اما توسط احمد شاه درانی تخریب شد، وی همه ساکنان را برای آبادانی قندهار از خلم برد.[2] شهر فعلی تاشقرغان در اوایل قرن نوزدهم در همین نزدیکی تأسیس شد و به مهمترین شهر در شمال افغانستان تبدیل شد. انواع زیادی از محصولات و کالاهای صنعتی توسط کاروانهای شتر حمل می‌شد: سلاح، چاقو، نخ فلزی، سوزن، شیشه، آینه، ظروف چینی، کاغذ، چای، پنبه و پارچه ابریشم. بیشتر این محصولات در قسمت اروپایی روسیه تولید می‌شدند که برخی از آنها از ترکستان روسیه نشأت گرفته‌اند. از هند بسیاری از تولیدات محلی و صنعتی انگلیس‌ها قرار ذیل بودند: دوربین شکاری، تیغ‌های تیز، نیل، ادویه جات، عاج، نارگیل و وسایل نقلیه‌ها. افغانستان در این تجارت با پشم، ابریشم خام، میوه‌ها، رنگ‌های گیاهی و اسب مشارکت داشت.

مردم

این شهر با اکثریت فارسی‌زبان دری مردن تاجیک مفتخر هستند. پشتون‌ها، ازبک‌ها و عرب‌ها اقلیت‌های کوچکتر را در شهر و منطقه تشکیل می‌دهند. بسیاری خود را عرب قومی معرفی می‌کنند گرچه هیچ‌کس در واقع عربی صحبت نمی‌کند. در عربستان، بین مزار شریف و شبرغان، "عرب"‌های فارسی‌زبان دیگری نیز وجود دارد. همچنین چنین عربهای فارسی‌زبان و پشتو زبان در شرق و جنوب در قندوز و جلال‌آباد وجود دارد. شناسایی خود به عنوان عرب عمدتاً بر اساس هویت قبیله ای آنها است و در واقع می‌تواند به مهاجرت قرن ۷ و ۸ به این منطقه و دیگر مناطق آسیای میانه بسیاری از قبایل عرب از عربستان در پی فتوحات اسلامی منطقه منجر شود. پشتون‌ها اقلیت کوچکی را تشکیل می‌دهند و تقریباً در هفت روستا زندگی می‌کنند، بیشتر آنها در شهر خلم زندگی می‌کنند.

قصر جهان‌نما

کاخ جهان‌نما در خلم، ساخته شده به سبک هندی در قرن نوزدهم

این کاخ توسط عبدالرحمن خان تأسیس گردید و هلندی‌ها آنرا دوباره مرمت نمودند.

کاخ جهان‌نما در حومه جنوبی خلم نزدیک بزرگراه حلقوی واقع شده‌است و ابتدا در سال ۱۸۹۰ توسط امیر عبدالرحمن خان ساخته شده‌است. در سال‌های ۱۹۷۴ و ۱۹۷۶ در زمان ریاست جمهوری محمد داوود خان مرمت و بازسازی شد. این طرح برای تبدیل کاخ به موزه بود، اما زمین لرزه ای در سال ۱۹۷۶، با خسارات جدی، مانع از اجرای این طرح شد. در دوره‌های بعدی درگیری و جنگ داخلی، خسارات و غفلت‌های فراوانی هم به کاخ و هم به باغ قصر وارد شد و از کاخ برای اهداف نظامی استفاده شد. در سال ۲۰۰۷ می‌توان نقشه‌های اصلی موزه را برداشت و برنامه میراث جامعه کاخ باغ جهان‌نما را آغاز کرد. فعالیت‌های میراث فرهنگی و برنامه توسعه هلند برای بازسازی و مرمت این مکان انتخاب گردیده‌است. این پروژه ورودی اقتصادی مستقیم برای صنعتگران محلی را فراهم می‌کند. تمام مواد مورد نیاز برای کارهای ساختمانی از منطقه اطراف خلم تأمین می‌شود، مردم در هر مرحله از توسعه کاخ نقش دارند. بازسازی کاخ جهان‌نما در سال ۲۰۱۳ به پایان رسید.[3]

جستارهای وابسته

ولایت بلخ

منابع

1. خلم (تاشقرغان) در درازنای تاریخ نوشته قاضی عبدالحی تاشقرغانی به همکاری انجنیر فضل احمد طغیان چاپ اول مورخ ۱۳۸۷ مطبعه اسد دانش کابل صفحات ۱۶۴ و۱
2.  Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Tashkurghan". دانشنامه بریتانیکا. 26 (11th ed.). انتشارات دانشگاه کمبریج.
3. https://rsr.akvo.org/es/project/2013/

پیوند به بیرون