دوبله
گفتارگردانی[1] یا دوبله کردن یا دوبلاژ (به فرانسوی: Doublage) قرار دادنِ صدای صداپیشگان (به نام دوبلور یا گفتارگردان[2]) به‌جای صدای اصلیِ بازیگران یا شخصیت‌هاست.[3]
دوبله امروزه اغلب برای تغییرِ زبان فیلم انجام می‌شود و گاه نیز که هنرپیشه از عهده خوانندگی بر نمی‌آید صدا آواز دوبله می‌شود. در گذشته، به‌دلیل مرسوم نبودن امکانات صداگذاری سرِ صحنه با کیفیت مناسب، بسیاری از فیلم‌ها به همان زبان اصلیِ خود نیز دوبله می‌شدند. ازجملهٔ این فیلم‌ها می‌توان به فیلم‌هایی چون دستفروش و بسیاری از فیلم‌های دههٔ شصت و پیش از آن در ایران اشاره کرد.
دوبلهٔ ایران از ۳ بخشِ گروه‌های غیر وابسته (مستقل)، سازمانی و سندیکایی (انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم) تشکیل شده‌است. البته گروه‌هایی هم هستند که در خارج از ایران برای شبکه‌های ماهواره‌ای کار می‌کنند.
انواع دوبله
دوبله به دو صورتِ همزمان و ناهمزمان (غیرهمزمان)، گروهی و تک‌نفره انجام می‌گیرد. در دوبلهٔ همزمان، صدای جایگزین باید با حرکات لب افرادِ داخل فیلم هماهنگ باشد. در گذشته، برای انجام این نوع دوبله نواری صوتی برای صداهای جانبیِ فیلم تهیه می‌شد، اما اکنون چون در بیشتر فیلم‌های روزِ دنیا نوارِ گفتار و نوارِ صداهای جانبی جداگانه تهیه می‌شوند، صرفاً نوارِ گفتار عوض می‌شود.
دوبله همزمان
دوبله همزمان یک فیلم در حال پخش در سینما است مردم نشسته‌اند و دوبلرها زنده و نفس به نفس دوبله می‌کنند اگر اشتباهی شود و کلمه یا جمله ای جا بیفتد و یا اشتباهی در دوبله کردن انجام شود، امکان برگشت و درست کردن آن وجود ندارد اگر کار دوبله در استودیو انجام شود و مشکل یا اشتباهی به وجود بیاید می‌توان آن را حل کرد اما در دوبله همزمان باید شش دانگ حواس دوبلورها به کار باشد ، چه کار خوب باشد و چه بد باید دوبله را ادامه دهید .
دوبلهٔ ناهمزمان
در دوبلهٔ ناهمزمان، لزومی برای تطبیق صدای جایگزین با حرکات لبِ افرادِ فیلم وجود ندارد. در این نوع دوبله، صدای اصلی فیلم قطع نمی‌شود و تنها از شدت آن کاسته می‌شود. دوبلهٔ فیلم‌های مستند غالباً دوبلهٔ ناهمزمان است. از این دوبله در برخی کشورها، ازجمله در روسیه برای فیلم‌های سینمایی و سریال‌ها استفاده می‌شود. در دوبلهٔ ناهمزمان فیلم‌های داستانی، بیشتر اوقات یک نفر یا دو نفر (یک زن و یک مرد) به‌جای تمامی نقش‌ها حرف می‌زنند.
در ایران گویندگان فیلم، انیمیشن و مستند به دو صورت سر ضبط پروژه‌های فیلم و انیمیشن می‌روند.
تک‌نفره
در این روش هر گوینده به‌تنهایی آفیش می‌شود و دیالوگ‌های خود را به‌صورت یک‌نفره ضبط می‌کند. این کار در کیفیت پروژه تأثیر به‌سزایی دارد.
همگانی یا دسته‌جمعی
در این روش، گویندگان پس از تمرین با یکدیگر، سرِ ضبط استودیو به گفتن دیالوگ‌ها می‌پردازند. این روش، در دوبلهٔ ایران، از دیرباز تا کنون وجود داشته‌است و همانند اجرای تئاتر دسته‌جمعی، حساس و سخت است که تنها گروه‌های دوبلاژ وابسته به سازمان صدا و سیما مانند سندیکا یا کوالیما و گفتار فیلم ایرانیان این کار را انجام می‌دهند.
منابع
- «گفتارگردانی» [سینما و تلویزیون] هم‌ارزِ «dubbing, doublage (fr.)»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر اول. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۱-۱ (ذیل سرواژهٔ گفتارگردانی)
- «گفتار گردان» [سینما و تلویزیون] هم‌ارزِ «dubbing speaker»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر اول. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۱-۱ (ذیل سرواژهٔ گفتار گردان)
- ««صدای فاخر در دوبله» گفت‌وگوی تفصیلی بهرام زند و خاطرت او در ایسنا». ایسنا. ۲۰۰۵-۰۹-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۴-۰۲.