زبان زرگری

زبان زَرگَری[1] یک زبان فراساخته است[2] که بین اصناف بازار رایج بوده‌است. اساس ساختن آن همان زبانی است که مردم یک آبادی یا یک شهر با آن صحبت می‌کنند ولی واژگان را طوری دستکاری می‌کنند که غیر از خود آن گروه آن را نمی‌فهمند. این نوع زبان‌ها بین اصناف و پیشه‌وران و گاهی اقلیت‌های ایران مانند یهودیان یا گروه‌های کوچکی مثل کولی‌ها رواج دارد قدمت زبان‌های ساختگی در ایران حداقل به نخستین سند موجود که در سال ۳۷۲ قمری نوشته شده‌است برمی‌گردد. در واژه‌نامه دهخدا از این زبان‌ها به عنوان لوتر[3] یا لوترا نیز نام برده شده‌است. زبان مرغی،[4] زبان سیدی، زبان لامی، زبان گنجشکی[4] و مانند آن نیز از همین خانواده‌اند.

برای زبانی با این نام در استان قزوین، زبان زرگری (آبیک) را ببینید.
زرگری
ساخته‌شده توسطپیشه‌وران و اقلیت‌ها
تنظیم و استفادهگروه‌های اجتماعی خاص
هدف
فراساخته
  • مهندسی‌شده
    • زرگری
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹–

در این زبان پس از هر یک از حروف واژگان، حرف ز می‌آورند؛ چنان‌که جمله «من می‌آیم» را چنین می‌گویند: «مزن میزی‌آزایزم». این زبان در دروز و احساء و دمشق نیز رواج دارد و زقزقة و لسان‌العصافیر نامیده می‌شود.[5] زبانی است غیرمعمول که دو کس با هم قرار دهند و چون با یکدیگر سخن گویند دیگران نفهمند. در این زبان عادت بر آن است که حرفی مخصوص را در همه واژگان تبدیل به حرف دیگر (مخصوصا «ز») کنند.

پیشینه

دکتر هاینریش بروگش در سفرنامه جامع و انتقادی خود که در سال‌های ۱۸۵۹–۱۸۶۰ میلادی دربارهٔ اوضاع اجتماعی-سیاسی ایران در زمان ناصرالدین شاه قاجار تألیف نموده‌است، راجع به زبان زرگری چنین توضیح می‌دهد:

فارسیزرگری[6]
یکیزه کیزه
دودوزو تازه
سهسه زه تازه
بیستبیزیستازه
صدصزد تازه
هزارهزارتازه
دِهدِزه
بزرگبزرگه زه

دستور زبان

زبان زرگری در حقیقت یک زبان نیست بلکه اعمال کدگذاری روی آواهای واژگان است. با این تفسیر بسیاری زبان‌ها را می‌توان به صورت زرگری بیان کرد اگرچه این قاعده تاکنون تنها روی زبان فارسی انجام شده‌است. برای بیان یک واژه در زبان زرگری واژه به سیلاب‌های تشکیل دهنده آن تقسیم می‌شود. هر سیلاب زبان فارسی شامل با یک صامت (حرف بی صدا) و یک مصوت (حرف صدادار) شروع می‌شود. در زبان زرگری هر سیلاب دو بار ادا می‌شود با این تفاوت که در سیلاب دوم حرف ز جایگزین صامت اول می‌شود و بقیه سیلاب به به همان صورت تلفظ می‌شود.

به مثال‌های زیر توجه کنید:

پل = پ + ُ + ل = صامت + مصوت + صامت = پُزُل pozol

بابا = با + با = بازا + بازا = بازابازا baazaabaazaa

تو = توزو! tozo

من = مزن mazan (در این مثال حرف ” ن ” جزء سیلاب اول است و «ز» نمی‌گیرد. همان‌طور تلفظ می‌شود)

او = اوزو oozoo

دب (مثل دب اکبر) = دزب dozob

خر = خزر khazar

شما = ش + ما = شز مازا shozo mazaa

چرا = چٍ + را = چز رازا chezeraazaa

تنی = ت + نی = تز نیزی taza nizi

کیو (به معنی ”چه کسی را”) = کی + یو = کیزی یوزو kizi yozo

بیا = بی + یا = بیزی یازا bizi yaza

چطوری = چ + طو + ر ی = چزطوزو ریزی cheze tozo rizi

مثال = م + ثال = مزثازال meze saazaal

می‌تونی = می+ تو + نی = میزی توزو نیزی mizi toozoo nizi

کتاب = ک + تاب = کزتازاب keze taazaab (در این مثال حرف ” ب ” جزء سیلاب دوم است و «ز» نمی‌گیرد. همان‌طور تلفظ می‌شود)

ویکی‌پدیا = وی + کی + پ + دی + یا = ویزی کیزی پِزِ دیزی یازا wizi kizi peze dizi yaazaa

موبایل = مو + بایل = موزو بازایل mozobaazaail

مبل = موزبل mozobl

بازار = با + زار = بازا زازار baazaa zaazaar

اصول کلی ساخت سیلاب دوم به شکل زیر است. حرف z نشان دهنده همخوان /ز/ است.

نمونه معادل زرگری سیلاب جایگزین سیلاب
بابا بازابازا CVzV CV
ادمونتون ازدموزونتوزون VzVC VC
دریا دزریازا CVzVC CVC

پانویس
  1. http://www.loghatnaameh.com/dehkhodaworddetail-ef228bf89ab24220bb4cb51a1c083f8d-fa.html
  2. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۸ اکتبر ۲۰۰۹.
  3. http://www.loghatnaameh.com/dehkhodasearchresult-fa.html?searchtype=0&word=2YTZiNiq2LE=
  4. زبان گنجشکی - [ cfhk k a d ]
  5. لغت‌نامه دهخدا
  6. ضبط دکتر بروگش از لهجه زرگری، خالی از اشتباه نیست.

منابع
  • Reise der K. Preußischen Gesandtschaft nach Persien - H. Brugsch
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.