سرحد چهاردانگه
سرحد چهاردانگه نام منطقه‌ای در شمال استان فارس بوده که در حوزه شهرستانهای اقلید، آباده و مرودشت واقع شده‌است و شامل حدود ۸۰ روستا و چهار شهر شامل سده، کامفیروز، حسن‌آباد، دژکرد می‌شود و بیشتر ساکنان با زبان ترکی و لری سخن می‌گویند. در مورد سرحد چهاردانگه در لغت نامه دهخدا آمده که سرحد چهاردنگه . [س َ ح َدْ دِ چ َ گ َ] (اِخ) از بلوکات سردسیر فارس جانب شمالی شیراز است. درازای این بلوک از قریهٔ دردانه تا قراول خانه بیست وچهار فرسخ، پهنای آن از بازبچه تا سه ده شش فرسخ. محدود است از جانب مشرق به بلوک قونقری و از سمت شمال به بلوک آبادهٔ اقلید و از جانب مغرب به بلوک سرحد شش ناحیه و بلوک دزگرد و از طرف جنوب به بلوک مائین و بلوک کام فیروز. (فارسنامهٔ ناصری).[1]
جمعیت
جمعیت منطقه حدود ۵۰۰۰۰ نفر میباشد. مهمترین و قدیمی‌ترین روستاهای آن بدین شرح است: مهگون (مه جان) نظام آباد ، رحمت آباد (آزادگان)، شهرمیان، سده، آسپاس، دژکرد ، حسن آباد و دهستان بکان
آب و هوا
آب و هوای این منطقه سرد کوهستانی بوده و متوسط بارندگی سالانه در این منطقه حدود ۴۰۰ میلیمتر در سال میباشد. سرچشمه رود کر به عنوان بزرگترین رود استان فارس و تأمین کننده آب سدهای ملاصدرا، درودزن و سیوند و همچنین دریاچه بختگان در این منطقه میباشد. شغل مردم سرحد چهار دانگه عمدتاً کشاورزی و دامداری بوده و مهمترین محصولات تولیدی آن چغندر قند، گندم، حبوبات، هندوانه و تره بار است. این منطقه از آن جهت چهاردانگه نامیده می‌شود که شامل چهار دشت اوجان، خسروشیرین، خونجشت و کوشک میباشد.
مناطق مختلف سرحد چهاردنگه
مهمترین و قدیمی‌ترین شهرها و روستاهای آن بدین شرح است:مهگون (مه جان) نظام آباد، رحمت آباد (آزادگان)، شهرمیان، شهر سده، آسپاس، شهر دژکردبازبچه.بابائی.
سده (شهرستان اقلید)
شهری در شمال استان فارس با آب وهوای سرد و کوهستانی است. نژاد و زبان مردم این شهر لری بختیاری است . طبق تحقیقات باستان شناسی اداره میراث فرهنگی استان فارس در تپه مهر پارسی (مهر علی فارسی) که در جنوب شهر سده واقع شده این شهر بیش از هفت هزار سال قدمت دارد. تپه های باستانی دیگری از جمله تپه فیلی ، تپه نقاره خانه و تپه شادی نیز در این شهر وجود دارند که گواهی بر قدمت این شهر تاریخی است. نام این شهر برگرفته از جشن سده sadeh میباشد که در دوران قبل از اسلام در ایران باستان برگزار می گردیده است، این شهر یکی از بزرگترین محل های برگزاری جشن سده در ایران باستان و ایالت پارس بوده است.
کامفیروز
سد درودزن در منطقه کامفیروز است، این شهر از توابع شهرستان مرودشت فارس میباشد.
دژکرد
شهری در شمال استان فارس، بین سده و یاسوج میباشد. فاصله این شهر تا یاسوج نیم ساعت است. یکی از سرسبزترین مناطق در شمال فارس است.ودژی مستحکم مربوط به دوره ساسانیان است.
حسن‌آباد
شهری در شمال فارس است که هم‌مرز با شهرستان مرودشت میباشد. همه ی ساکنان این منطقه از فارس های باصری هستند.
خسروشیرین و محمدآباد
در گذشته این دو روستا یکی از تفرجگاه‌های باستانی محسوب می‌شدند. این دو روستا از توابع شهرستان آباده می‌باشند.
پهلوانی
یکی از قدیمی‌ترین روستاهای سرحد چهاردانگه روستای پهلوانی از نزدیک به دهستان آسپاس میباشد. پهلوانی در لغط نامه دهخدا: پهلوانی . [پ َ ل َ] (اِخ) دهی از دهستان آس پاس بخش مرکزی شهرستان آباده، واقع در ۴۶ هزارگزی جنوب باختری اقلید و یکهزارگزی راه فرعی آسپاس به ده بید. جلگه، گرمسیر، مالاریائی. دارای ۴۹۶ تن سکنه. آب آن از چشمه و قنات. محصول آنجا غلات و تریاک و حبوبات. شغل اهالی زراعت و راه آن مالرو است. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج ۷). قریه‌ای است در یک فرسنگی جنوب اسپاس. (فارسنامهٔ ناصری ص ۲۲). شعری از محمد حسن دانا: تو از پهلوانی نما نیک یاد / که ایزد بنایش به نیکی نهاد.. همه نیکمردو همه نیک زاد/ فلک چرخ نیکی در اینجا نهاد
مه جان (مهگون)
روستای مه جان (مهگون) روستای زیبا در 80 کیلومتری شهرستان اقلید و دارای چشمه سارهای فرآوان که اکنون دیگر درپی خشکسالی های طولانی مدت در ایران خصوصاً استان فارس و شهرستان اقلید دیگر در این روستا اثری از چشمه های دائمی دیده نمیشود که این امر باعث ناراحتی وتالم خاطر بسیاری از اهالی این روستا شده است .این روستا با آب و هوائی چهار فصل و زیبا دارای زمینهای کشاورزی حاصل خیز و وسیع است دارای قدمت تاریخی چند هزار ساله است به دلیل وجود مهتاب بسیار زیبا در شبهای مهتابی و آرامش فوق العاده شبها و وضوح دید ستاره ها با چشم غیر مسلح به این نام نامیده شده است. مردمان این روستا از قوم سر بلند لر هستند و معمولاً از فامیل های :هاشمی دوست، کریمی ، دهقانی ، قاسمی ، یونسی گله زن ، پورمومنی و زارعی هستند . این روستا قبل از انقلاب سال ۵۷ ایران به سبب داشتن زمین هایی با چمن زارهای فراوان ییلاق بسیاری از طوایف ایل بزرگ قشقایی بوده است و همچین ییلاق بسیاری از خوانین بزرگ ایل قشقایی از جمله خسروخان قشقایی ، عزت اللّه خان قشقایی ، لطفعلی خان قشقایی و ... بوده است .دشتی گله زن و مسیح بلوردی دو سردار بزرگ ایل قشقایی که درپی خلع سلاح عشایر جنوب دست به شورش زده بودند نیز در این روستا و بر سر چشمه ای بنام چمشهِ شیری با خیانت سروان تاج الدینی به قسمی که بقرآن خورده بود و امان نامه ای که به این دو نفر داده شده بود با نقشه ای از پیش تعیین شده رو برو میشوند و هر دونفر به قتل می رسند و از ترس روبرو شدن با مردم روستا و عشایر منطقه با جیپ از محل فرار می کنند .
بکان و دشت بکان
بکان روستایی است از توابع شهرستان اقلید، اهالی روستا مردمانی خون گرم که با زبان لری و ترکی قشقایی صحبت میکنند. دشت بکان شامل حدود ۷ شهرک است که در طرح اسکان عشایر قشقایی این شهرک‌ها ساخته شدند.
====بابائی ====
بابایی، روستایی از توابع بخش حسن آباد شهرستان اقلید در استان فارس ایران است. که اکثر جمعیت ان به زبان لری صحبت میکنند تل سفید دراین روستا از اثارتاریخی قبل ازاسلام میباشدکه به روایتی درگذشته شهربابک دراین محل بوده که براثر زلزله ازبین رفته است.