سنبل باجی

فاطمه خانم، مشهور به سُنبُل باجی، همسر شانزدهم فتحعلی شاه قاجار[1] و از اهالی رابر کرمان بود.

سُنبُل باجی
سنبل باجی
زاده	رابر، کرمان
درگذشته	تهران، ایران
همسر	فتحعلی شاه قاجار
فرزند(ان)	فتح‌الله میرزا شعاع السلطنه فخرجهان خانم حسن جهان خانم تاجلی خانم
نام کامل فاطمه خانم[1]
دین و مذهب	شیعه

پس از آنکه در شوال ۱۲۰۷، فتحعلی خان قاجار به امر عموی خود آغامحمدخان قاجار قلعه رابر را تصرف کرد، فاطمه دختر هفت ساله عسگر کفش دوز را به همسری خود برگزید. با توجه سن کم فاطمه خانم، او را به دست زنان حرم سپردند و چهار سال بعد در محرم ۱۲۱۲ به عقد غیردائم فتحعلی خان درآمد. در همان دوران بود که خبر کشته شدن شاه قاجار در قلعه شوشی را به ولیعهد رساندند و تقارن این دو واقعه بر محبوبیت فاطمه خانم افزود[1]

سنبل باجی به سبب ادب و خوش قلبی مورد علاقه اهالی حرم فتحعلی شاه بود و شاه و شاهزادگان او را از روی احترام «خانم» می‌خواندند.[2] سنبل باجی واسطه رساندن عرایض مردم به حضور شاه بود و فتحعلی شاه نظرات او را در خصوص شاهزادگان و اهالی حرم می‌پذیرفت. در هنگام غذا خوردن در کنار شاه می‌نشست و مسئولیت غذا کشیدن برای همسر و دیگر شاهزادگان سر سفره با او بود. نقل است که حتی عرایض مردم شهر خمسه را که تحت حکومت فرزند او، فتح‌الله میرزا شعاع‌السلطنه بودند به عرض شاه می‌رساند و بر این اعتقاد بود: «نمی‌خواهم کسی مظلوم واقع شود و از شاه عالم پناه شکایت نماید. اگرچه پسر خودم مصدر ظلم شده باشد باید معزول شود».

فاطمه خانم سنبل باجی پس از مرگ همسر در زمره زنانی بود که در حرم محمدشاه ماندگار شدند.[1]

فرزندان سنبل باجی از فتحعلی شاه عبارت بودند از:

1. فخرجهان خانم (۱۲۱۱ – ۱۲۷۵ قمری) ملقب به فخرالدوله، همسر میرزا محمدخان قاجار قوانلو
2. حسن جهان خانم (۱۲۲۲ – ۱۲۷۸ قمری) ملقب به والیه، همسر خسرو خان اردلان
3. فتح‌الله میرزا شعاع السلطنه (۱۲۲۶–۱۲۸۶ قمری)
4. تاجلی خانم (۱۲۲۸ - ؟) همسر ابراهیم خان ظهیرالدوله

برادر سنبل باجی، علی اکبرخان رابری در دربار فتحعلی شاه به خالو ملقب بود.[1] فتحعلی شاه املاکی از خالصه رابر را به او داده بود و هم‌اکنون طایفه‌ای که در رابر فامیل خالویی دارند، از نوادگان او هستند. یکی از بستگان سنبل باجی که هم نام او و فاطمه نام داشت نیز از همسران فتحعلی شاه بود. دختر او از شاه به نام سرو جهان خانم به همسری آقاخان اول درآمد.[3]

فتحعلی شاه غزلی در وصف سنبل باجی سروده که در دیوان اشعار او به این صورت آمده است:

آرام دل و جانی ای دلبر کرمانی		ای دلبر کرمانی آرام دل و جانی
صد یوسف کنعانی شد بنده رخسارت		شد بنده رخسارت صد یوسف کنعانی
زانرو که تو جانانی جانها به فدای تو		جانها به فدای تو زانرو که تو جانانی
زان لب بدرافشانی خون در دل یاقوتست		خون در دل یاقوتست زان لب بدرافشانی
تو خسرو خاقانی ای پادشه خوبان		ای پادشه خوبان تو خسرو خاقانی

منابع

1. فاطمه خانم، سنبل باجی
2. عضدالدوله، ص ۲۰
3. عضدالدوله، ص. ۲۱

• عضد الدوله، احمد (شاهزاده) (۱۳۵۵)، تاریخ عضدی، تهران: انتشارات بابک
• بامداد، مهدی (۱۳۴۷)، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری (جلد ۶)، تهران: زوار