سیاه‌گیله
سیاه‌گیله (نام علمی: Vaccinium arctostaphylos) نام یک گونه گیاه درختچه‌ای از سرده واکسینیوم است که در جنگل‌های گیلان (اسالم) می‌روید.[1] میوهٔ آن سته خوراکی و به رنگ ارغوانی تیره یا سیاه است. برگ‌های آن سبز تیره و سطح زیر متمایل به سفید و میوه‌های آبی-سیاه کروی دارد. این گیاه با نام‌های قره‌قاط و قره‌قات نیز شناخته می‌شود. برخی منابع گیاه‌شناسی سیاه‌گیله را با قره قات (قره‌قاط) و سیاه‌دار یکی دانسته و برخی منابع آن‌ها را متفاوت می‌دانند. میوه و برگ‌های سیاه گیله در تهیه داروهای گیاهی کاربرد دارند. میوه آن حاوی ترکیباتی به نام «آنتی سیانوسید» است که گفته می‌شود رگ‌های خونی را تقویت می‌کند، جریان خون را بهبود می‌بخشد و می‌توان از آن در درمان اختلالات چشمی نظیر رتینوپاتی دیابتی، آب مروارید و آب سیاه و اختلالات گردش خون در بدن نظیر رگ‌های واریس و بواسیر استفاده کرد. این ترکیبات همچنین شبکیه را (بخشی از چشم که دید در شب را تقویت و به چشم کمک می‌کند تا با تغییرات نور سازگاری پیدا کند)، تقویت می‌کنند. خلبانان بریتانیایی در طول جنگ جهانی دوم قبل از عزیمت به عملیات بمباران شبانه سیاه گیله مصرف می‌کردند چون در اثر مصرف آن قدرت بینایی آن‌ها تقویت می‌شد. برگ‌های سیاه گیله، برای کنترل میزان قند خون در افراد دیابتی مورد استفاده قرار گرفته‌است، لیکن هیچگونه اسناد و مدارک مستندی دال بر موفقیت این نوع درمان وجود ندارد. هر چند مصرف سیاه گیله در هر میزان بی خطر است، اما اگر برگ‌های این گیاه در مقدار بالا و به مدت طولانی مصرف شود سمی است. به همین دلیل، مصرف کم و محدود آن توصیه می‌گردد. سیاه گیله خشک در طول سالیان متمادی برای درمان اسهال مورد مصرف بوده‌است. این گیاه حاوی میزان بالای تانن است، که به کنترل و کاهش التهاب روده‌ای (که سبب اسهال می‌شود) کمک می‌کند. عصاره سیاه گیله، نیز می‌تواند معده را در مقابل زخم معده حفاظت کند. این ماده تولید موکوس معده را، که در مقابل اسیدهای هاضمه مقاومت می‌کند، تحریک می‌کند. چون این ماده عضلات را شل می‌کند، در تسکین درد ناشی از انقباض‌های قاعدگی می‌تواند مؤثر واقع شود.
| سیاه‌گیله | |
|---|---|
 | |
| Vaccinium arctostaphylos | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| دسته: | گیاهان گلدار |
| رده: | دولپه‌ای‌ها |
| راسته: | خلنگ‌سانان |
| سرده: | واکسینیوم |
| گونه: | Vaccinium arctostaphylos .L |
معرفی گیاه
سیاه گیله گیاهی است که طول آن به 16 اینچ می‌رسد، این گیاه دارای برگ‌های بیضوی و نوک‌تیز با گل‌های صورتی و سفید ریز است، که در خلال ماه‌های فروردین تا خرداد (آوریل تا ژوئن) غنچه باز می‌کنند. در اواخر تابستان، دانه‌های سیاه ارغوانی آن برای چیده شدن آماده می‌شوند. این گیاه در زمره گیاهان خانگی از سرده سیاه‌گیله است و میوه آن بیشتر مزه و ظاهر سیاه‌گیله آمریکایی را دارد. میوه آن را می‌توان هم به صورت تازه و هم خشک شده مصرف کرد یا در تهیه انواع مرباها و دسرها به کار برد.
ترکیبات گیاه
مهمترین ترکیبات موجود در میوه و عصاره سیاه گیله ترکیبات گلوکزی به نام "آنتی سیانوسیدها" است. این ترکیبات به تشکیل مویرگ‌های قوی‌تر کمک می‌کند، گردش خون به تمامی نقاط را بهبود می‌بخشد و کاهش چسبندگی پلاکت خون را سبب می‌شود و از انعقاد خون جلوگیری می‌کند. این عناصر رنگدانه‌ای که قدرت بینایی در شب را تقویت و به چشم در سازگاری با تصورات نور سازگاری پیدا کند، کمک می‌کنند. برگ‌های سیاه گیله از نظر "کرومیوم" غنی هستند، و احتمالاً بدین خاطر است که می‌توانند در کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت مؤثر واقع شوند. سیاه گیله خشک شده حاوی مقدار زیادی "تانیس و پکتین" است که این مواد با اثر قابض خود التهاب ایجادکننده اسهال را کنترل می‌کند.
اشکال موجود
سیاه گیله، را می‌توان به صورت تازه یا خشک شده مصرف کرد. می‌توان از سیاه گیله تازه یا خشک شده یا از برگ‌های آن چای تهیه کرد. عصاره آن به صورت کپسول‌های پودری عرضه می‌شود و باید دارای محتوای 25 درصد عناصر آنتی سیانوسید استاندارد شده باشد. عصاره آن حاوی بالاترین درصد آنتی سیانوسید است، که در اصل مؤثرترین شکل مصرفی سیاه گیله تلقی می‌شود نحوه مصرف سیاه گیله حاوی ترکیبات و عناصری است که سیستم گردش خون را تقویت می‌کند. لذا می‌توانید از آن به عنوان یک درمان پیشگیرانه، در صورتی که از نظر سابقه خانوادگی دارای مشکلات و اختلالات گردش خون نظیر واریس، بواسیر یا آرترواسکلروز هستید، استفاده کنید. سیاه گیله همچنین به سلامتی بینایی نیز کمک می‌کند و می‌توان آن را برای پیشگیری از بروز اختلالات چشمی ناشی از پیری یا بیماری دیابت مانند آب مروارید، آب سیاه، دژنراسیون ماکولا یا رتینوپاتی دیابتی مصرف کرد. سیاه گیله در درمان اسهال نیز مؤثر است اما اگر این عارضه بیشتر از سه یا چهار روز طول بکشد، باید با پزشک خود مشورت کنید.
برای درمان اختلالات چشم و گردش خون: عصاره استاندارد سیاه گیله (حاوی 25 درصد آنتی سیانوسید) به صورت کپسول و میزان مصرفی آن معادل 480 میلی گرم در روز در دو یا سه نوبت است و پس از بهبودی، باید مصرف آن روزانه 240 میلی گرم ادامه یابد. هدف از تداوم مصرف آن پیشگیری از بیماری است.
برای درمان گرفتگی‌های قاعدگی و پیشگیری از زخم: 20 الی 40 میلی گرم عصاره آن روزانه سه بار، 2 الی 4 ملی لیتر تنتور (1/5) روزانه سه بار یا روزانه نصف لیوان سیاه گیله تازه را مصرف کنید.
برای درمان اسهال: 5 تا 10 سیاه گیله خشک کوبده شده را در آب سرد حل کنید و به مدت 10 دقیقه بجوشانید و سپس از صافی عبور دهید و مصرف کنید.
برای درمان دیابت: یک لیوان آب جوش را روی بیش از 1 گرم (تقریباً 1/2 1 قاشق چای خوری) برگ سیاه گیله بریزید و پس از 10 الی 15 دقیقه آن را از صافی عبور دهید. مصرف طولانی مدت باید حتماً زیر نظر پزشک معالج باشد.
نکات احتیاطی
میوه و عصاره سیاه گیله بی خطر است و عوارض جانبی شناخته شده ای ندارند. مصرف آن‌ها در دوران بارداری و شیردهی بی خطر است. برگ آن اگر صحیح مصرف شود خطری ندارد، اما نباید میزان مصرف آن در مدت طولانی بالا باشد چون احتمال مسمومیت وجود دارد.
تداخل های احتمالی
شناخته شده نیست
ویژگی‌ها
- ارتفاع: در حدود ۱ متر[2]
- فصل گل‌دهی: اوایل تابستان
تکثیر
خوابانیدن شاخه و تقسیم بوته یا کاشت قلمه‌ها و کاشت بذر. بهتر است در خاک اسیدی و حاوی پیت و در مکانی آفتابی یا جایی با قسمتی سایه کاشته شود.[3]
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
پیوند به بیرون
 |
اطلاعات مرتبط در ویکی‌گونه: Vaccinium arctostaphylos |
- USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Vaccinium arctostaphylos in the Germplasm Resources Information Network (GRIN), US Department of Agriculture Agricultural Research Service.
- Linnaeus, C. (1753) Species Plantarum, Tomus I: 351.