سیتوکروم پی ۴۵۰

سیتوکروم P۴۵۰*(به انگلیسی: cytochrome P450) (با نام کوتاه شده CYP) یک خانواده گسترده از آنزیم هموپروتئینی است که در تمام موجودات زنده وجود دارد. بخش بزرگی از آنزیم‌های پی۴۵۰ (یا چیپ) وظیفه کاتالیز کردن روند اکسیداسیون ترکیبات آلی را به عهده دارند. سوبستراها در آنزیم CYP شامل واسطه‌های متابولیک مانند لیپیدها و هورمون‌های استروئیدی، و همچنین به عنوان مواد زنوبیوتیک * مانند مواد مخدر و سایر مواد شیمیایی سمی هستند.[1][2] ایزوآنزیم CYP وظیفه عمده متابولیزم داروها را انجام می‌دهد. همچنین فعال شدن بسیاری ترکیبات شیمیایی در درون بدن توسط همین ایزوآنزیم‌ها انجام می‌گیرد.

چیپ اکسیداز(CYP2C9)

وجود آنزیم‌های سیتوکروم پی۴۵۰ در همه موجودات زنده و در برخی ویروس‌ها نیز مشاهده شده‌است. تا امروز حدود ۱۱۰۰۰ گونه از این چیپ شناسایی شده است.[3]

نامگذاری چیپ‌ها

ژن‌ها آنزیم CYP را رمزگذاری کرده و هرآنزیم با نام اختصاری CYP عنوان می‌گردد، سپس توسط یک عدد که نشان دهنده خانواده ژن است آمده و یک حرف لاتین بزرگ نشان دهنده زیرخانواده و بر اساس اعداد دیگری که بیان‌گر ژن منحصربه‌فرد تعیین شده است اضافه می‌شود.
مثلاً CYP 2E1(یک گونه از چیپ) نام یک ایزوآنزیم دخیل در متابولیسم استامینوفن است. که پس از واژهٔ CYP عدد 2 نشان خانواده ژن و حرف E نماینده زیرخانواده آن و در پایان عدد 1 نماد ژن انحصاری خواهد بود. و بنابراین نامیدن پی۴۵۰ به شکل چیپ۴۵۰ اشتباهی جاافتاده در بین کاربران زیست‌شیمی است.
گاهی برای نام‌گذاری برخی آنزیم‌ها از روش دیگر نیز استفاده می‌شود. مثلاً به‌جای CYP5A1 از نام (ترومبوکسان) TBXAS1 استفاده می‌شود[4] که سرنام واژه (ThromBoXane A2 Synthase 1) است.

The P450 catalytic cycle

مکانیسم و کاربرد

سایت فعال در سیتوکروم P450 شامل یک هم (کوفاکتور دارای اتم آهن) است.آهن از طریق یک لیگاند تیول(thiolate) مشتق شده از باقی‌مانده سیستئین به پروتئین P450 باند می‌شود. این سیستئین دارای کناره‌های آزاد برای پیوند است.

چیپ‌ها در شاخه فارماکوکینتیک اهمیت می‌یابند٬ چراکه در متابولیزم داروهای مختلف شرکت دارند. اما در متابولیز کردن هرگروه از داروها نقش یک چیپ ویژه آن گروه و اثر سایر مواد بر این چیپ‌ها در فارماکولوژی نمود پیدا می‌کند.

خانواده CYP در انسان

انسان دارای ۵۷ ژن و ۵۹ شبه‌ژن است که به ۱۸ خانواده ژنتیک سیتوکروم و ۴۳ زیرخانواده آن تقسیم‌بندی می‌شود.[5] در جدول زیر خلاصه‌ای از ژن‌ها و پروتئین‌هایی که کد می‌کنند آورده شده است.

خانوادهعملکردنام
CYP1متابولیزم دارو و استروئید (بویژه استروژن)1A1, 1A2, 1B1
CYP2متابولیزم دارو و استروئید2A6, 2A7, 2A13, 2B6, 2C8, 2C9, 2C18, 2C19, 2D6, 2E1, 2F1, 2J2, 2R1, 2S1, 2U1, 2W1
CYP3متابولیزم دارو و استروئید (شامل تستوسترون)3A4, 3A5, 3A7, 3A43
CYP4متابولیزم اسید چرب و اسید آراشیدونیک4A11, 4A22, 4B1, 4F2]], 4F3, 4F8, 4F11, 4F12, 4F22, 4V2, 4X1, 4Z1
CYP5ترومبوکسان و سنتز آنThromboxane-A synthase(5A1)
CYP7بیوسنتز اسید صفرا7A1, 7B1
CYP8گوناگون8A1 (سنتز پروستاسیکلین), 8B1 (بیوسنتز اسید صفراوی)
CYP11بیوسنتز استروئید11A1, 11B1, 11B2
CYP17بیوسنتز استروئید، ۱۷ آلفا هیدروکسیلاز17A1
CYP19بیوسنتز استروئید: آروماتاز19A1
CYP20عملکرد ناشناخته20A1
CYP21بیوسنتز استروئید21A2
CYP24شکستن ویتامین دی24A1
CYP26هیدروکسیلاز رتینوئیک اسید26A1, 26B1, 26C1
CYP27گوناگون27A1 (بیوسنتز اسید صفراوی), 27C1 (عملکرد ناشناخته)
CYP397-alpha hydroxylation of 24-hydroxycholesterol39A1
CYP46کلسترول 24-hydroxylase46A1
CYP51بیوسنتز کلسترول51A1 (لانوسترول 14-alpha demethylase)

پانویس

  • ^  سیتو به‌معنی سلول و کروم به‌معنی رنگ است.
  • ^  مواد زنوبیوتیک(xenobiotic) به مواد شیمیایی گفته می‌شود که درون یک ارگانیسم یافت می‌شود٬ اما وجود آن غیر طبیعی بوده و از خارج ارگانیسم به‌درون آن وارد شده است.

جستارهای وابسته

منابع
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سیتوکروم پی ۴۵۰ موجود است.
  1. Human Cytochrome
  2. Guengerich FP (2008). "Cytochrome p450 and chemical toxicology". Chem. Res. Toxicol. 21 (1): 70–83. doi:10.1021/tx700079z. PMID 18052394. Unknown parameter |month= ignored (help) (Metabolism in this context is the chemical modification or degradation of drugs.)
  3. تارنما اختصاصی سیتوکروم(زبان انگلیسی)
  4. کمیته نام‌گذاری چیپ‌ها(انگلیسی)
  5. Nelson D (2003). Cytochromes P450 in humans. Retrieved May 9, 2005.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.