شب‌نشینی در جهنم
شب‌نشینی در جهنم فیلم سیاه و سفید سینمایی ایرانی ساخته شده در ۱۳۳۵ به کارگردانی ساموئل خاچیکیان و موشق سروری.
| شب‌نشینی در جهنم | |
|---|---|
 پوستر رسمی فیلم | |
| کارگردان | موشق سروریساموئل خاچیکیان |
| نویسنده | حسین مدنی |
| بازیگران | عزت‌الله وثوق ارحام صدر روفیا پرخیده هوشنگ مردای علی زندی کنعان کیانی اکبر خواجوی رحیم روشنیان مهدی رئیس فیروز ابراهیم باقری |
| فیلمبردار | عنایت‌الله فمین |
تاریخ‌های انتشار | ۱ آذر ۱۳۳۶ |
مدت زمان | ۹۰ دقیقه |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
عوامل تولید
برپایه تیتراژ فیلم، سناریوی آن نوشته مهدی میثاقیه و دیالوگ های آن کار حسین مدنی است.
فیلمبردار آن عنایت الله فمین و تهیه کننده آن مهدی میثاقیه بوده است و تولید فیلم ده ماه در استودیو بدیع طول کشیده است.
موشق سروری علاوه بر کارگردانی، سازنده دکورهای فیلم ذکر شده و گریم بازیگران را نیز کنعان کیانی برعهده داشته است.
این فیلم با اختلافی که میان مهدی میثاقیه و موشق سروری پدید می آید، نیمه تمام می ماند و کارگردانی قسمت باقی مانده به ساموئل خاچیکیان سپرده می شود. (هرچند در تیتراژ نامی از وی برده نشده و تنها نام موشق سروری در مقام کارگردان آمده است)
می می و خانم فیروزه نیز رقص‌هایی اجرا کردند.
خلاصه داستان فیلم
« جبار » مرد پولداری است که به دلیل خست فراوان مورد سرزنش خانواده است. جبار برای به دست آوردن پول بیشتر قصد دارد دخترش را به ازدواج پیرمردی در آورد و هیچ توجهی به علاقه بین پروین و پسرعمویش ندارد. او همچنین نسبت به پسرش که در سراشیبی سقوط است توجهی ندارد. در همین احوال جبار سلامتش به خطر می افتد و شبی در خواب کابوس جهنم می بیند و وقتی سراسیمه از خواب بیدار می شود تصمیم می گیرد ثروت خود را بین خانواده تقسیم کند.
بازیگران
- عزت‌الله وثوق در نقش جبّار
- ارحام صدر در نقش ابرام، شاگرد جبّار
- روفیا در نقش پروین، دختر حاجی
- پرخیده در نقش ربابه، همسر حاجی
- هوشنگ مردای در نقش ؟
- علی زندی در نقش باقر؟
- کنعان کیانی در نقش ؟
- اکبر خواجوی در نقش ؟
- رحیم روشنیان در نقش ؟
- مهدی رئیس فیروز در نقش ؟
- ابراهیم باقری در نقش ؟
- سبحانی در نقش ؟
- باقری در نقش ؟
- زرندی در نقش ؟
گروه موسیقی
در تیتراژ آغازین، سازنده آهنگ های ایرانی و آواز بانو دلکش معرفی شده است که آوازهای دو نفره زیر را با ویگن اجرا کرده اند. اما ناصر رستگار نژاد در نوشته ای در صدای آلمان، خود را سازنده و ترانه سرای چهار ترانه این فیلم معرفی می کند:
« در آن موقع فیلمی بود به نام «شب‌نشینی در جهنم». آقایی این فیلم را تهیه کرده بود به نام مهدی میثاقیه. میثاقیه از تبلیغات‌چی‌ها پرسیده بود که آیا ترانه‌سازی هست که آهنگ و شعر هم بسازد. همه گفته بودند فلانی و من را معرفی کرده بودند. او آمد و با من تماس گرفت. گفت آقا من چهار ترانه می‌خواهم برای فیلمی که دارم. آن موقع برای هر ترانه پانصد تومان به من می‌دادند. یعنی من برای چهارتاش دوهزارتومان گرفتم. درست این همزمان است با موقعی که من با ویگن آشنا شدم در کافه باغ شمیران و هنوز ویگن را کسی نمی‌شناخت و من هم می‌خواستم «مهتاب» را بسازم. نتیجه‌اش این بود که من چهار ترانه برای این فیلم ساختم. مثل من گرفتارم و تو گرفتاری که مربوط به صحنه‌ای است که هنرپیشه فیلم روفیا، با پرنده حرف می‌زد. این کار که بیرون آمد، پوران خانم سخت ناراحت شد و به من گفت نامرد تو قول داده بودی به من که باهم کار می‌کنیم. گفتم هنوزهم من سر قولم هستم. این یک فیلم است. من به تو گفتم توی رادیو برای کسی نمی‌سازم. بعد هم به پول احتیاج داشتم. تو تا حالا یک تومان بابت این ترانه‌ها به من دادی؟ من دو هزارتومان برای این فیلم گرفتم. خیلی به دردم خورده. ماشین باهاش خریدم. واقعاً خریده بودم.».[1]
به هر روی، چهار آهنگ گفته شده بدین شرح است:
- آهنگ دگران (فارغ از دگران) (به همراهی ویگن)
- آهنگ گرفتار (اسیر قفس) (تکخوانی دلکش)
- آهنگ ساقی (پر کن ساقی) (تکخوانی دلکش)
- احتملا تنظیم آهنگ گل گندم (آهنگ محلی فارس) در پایان فیلم؟
گروه رقصندگان
- فیروزه
- فریده
- رشدی
- زندی
حواشی
جلوه‌های ویژه این فیلم در دوران تولید خود چشمگیر بوده‌است. این فیلم به خاطر ساخت دکورهای عظیم در آن زمان مورد توجه است. بهروز تورانی، نویسنده کتاب «از لاله‌زار که می‌گذرم» درباره دکورهای این فیلم این‌گونه می‌نویسد:
«دکورها برای آن روزگار خیلی خیال‌انگیز است. صحنه‌های جهنم به‌طرزی باورکردنی در عالم دیگر رخ می‌دهند. عالم برزخ آشکارا با بهشت، که چیزی از آن نمی‌بینیم؛ و جهنم، تفاوت دارد. دیدن چهره‌های آشنای جامعۀ آن روز، مثل هیتلر و بانو مهوش و راج کاپور و اصغر قاتل و دیگران در صحنه‌های آن دنیا، باورکردنی و معقول است».[2]
فیلم شب‌نشینی در جهنم، در سال ۱۹۵۸ در بخش اصلی هشتمین دوره جشنواره فیلم برلین وارد شد. و از این لحاظ به عنوان نخستین فیلم ایرانی که در بخش اصلی یک فستیوال معتبر بین‌المللی شرکت می‌کند، شناخته می‌شود.[3]
پانویس
- «با "پوران شاپوری" در آنسوی ترانه‌ها».
- «از لاله‌زار که می‌گذرم»؛ بهروز تورانی؛ ص ۱۳۲.
- «هشتمین دوره جشنواره فیلم برلین». imdb.
منابع
- «شب‌نشینی در جهنم». www.sourehcinema.com. دریافت‌شده در ۱۷ مهر ۱۳۸۹.
- شعاعی، حمید (۱۳۵۴). فرهنگ سینمای ایران. تهران. ص. ۴۰۱.
- امید، جمال (بهار ۱۳۷۴). تاریخ سینمای ایران ۱۳۵۷–۱۲۷۹. تهران: انتشارات روزنه.
- امینی، احمد (۱۳۷۲). صد فیلم تاریخ سینمای ایران. تهران: مؤسسهٔ فرهنگی هنری شیدا. ص. ۴۵-۴۲.