شریف‌آباد (اردکان)

نقشه بافت تاریخی شریف آباد

شریف‌آباد اردکان

اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	یزد
شهرستان	اردکان
بخش	بخش مرکزی شهرستان اردکان
نام محلی	شرفوا، شرفبا
شریف‌آباد اردکان ۳۲٫۳۰۸۶۱۱۷۳°شمالی ۵۴٫۰۲۴۸۸۲۹۹°شرقی
مردم
جمعیت	۴۰۰۰
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۱٬۰۴۰ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۲۰ درجه سانتی‌گراد
بارش سالانه	۶۸ میلی‌متر در سال ۱۳۹۰
اطلاعات روستایی
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۳۵

شریف‌آباد (اردکان)

تاریخ و فرهنگ شریف اباد

شریف‌آباد اردکان روستایی در حاشیه جنوب شرقیاردکان و در اقلیمی گرم و خشک است که عبور قنات ۱۰۰۰ساله قطب آباد از وسط این روستا به آن طراوت و تازگی خاصی داده‌است.در یک طرف شریف‌آباد بافت تاریخی خانه‌های زرتشتیان و در طرف دیگر امامزاده ای قرار گرفته که ترکیب جالب این دو ساختار؛ همراه با زندگی مسالمت آمیز پیروان دین اسلام و دین زرتشت طی صدها سال گذشته چهره ای همدلانه به این روستا بخشیده‌است و باعث جذب توریستهایی از کشورهای مختلف شده تا شاهد تاریخ کهن، جاذبه‌های مذهبی و زندگی زیبای مردمان این دیار باشند.قرنهاست مسلمانان این روستا برای عبادت به مسجد خود و زرتشتیان به آتشکده روستا می روند و عقاید هم را محترم می شمارند.[1] در مورد تاریخ شریف‌آباد اردکان در کتاب رستم بلیوانی آمده است که:"نام بانی شریف‌آباد را عده‌ای شرف‌شتردار و بعضی شهریار زرتشتی می‌دانند و معتقدند نام قبلی آن شهریار آباد بوده است و بعداً به شرف‌آباد و شریف‌آباد تغییر نام یافته است".

تا دهه۱۳۳۰شمسی روستای شریف آباد بیرون از شهر اردکان قرار داشت و ساکنان زرتشتی ترجیح می دادند محل زندگی مستقل از شهر اردکان داشته باشند. به تدریج با رشد شهر اردکان و رفع برخی محدودیت ها، شریف آباد داخل شهر قرار گرفت و تبدیل به یکی از محلات اردکان شد.شریف اباد دو محله اصلی داشت محله قدیمی تر برای زندگی زرتشتیان و محله جدیدتر برای زندگی مسلمانان روستا بود.خانه های قسمت زرتشتی نشین عمدتا محقر و کوچک و تا سال ۱۸۹۸ فاقد بادگیر بودند.[2]

نقشه خانه زرتشتیان شریف آباد اردکانMap of Sharifabad Ardakan Zoroastrian House

نقشه خانه زرتشتیان شریف آباد اردکان

شغل مردم شریف آباد

شغل مردم شریف آباد در گذشته عمدتا کشاورزی بوده و در صحرای عصمت آباد و الله آباد کشاورزی می کردند ولی به مرور زمان و با کاهش آب های قنواتی و زیرزمینی به مشاغل صنعتی،تولیدی و خدماتی روی آوردند. در حال حاضر تعدادی از مردم مسلمان این روستا صنعتگران و تولیدکنندگان موفقی هستند و در صنایع کاشی و سرامیک و شیشه استان یزد نقش آفرینی می کنند.برخی از زرتشتیان شریف اباد نیز به شهرهای بزرگ ایران خصوصا تهران مهاجرت کرده و از تحصیلات عالیه برخوردارند و پاره ای نیز به کانادا و آمریکا مهاجرت و در شغل و زندگی خود موفق هستند.[3]

تعدادی از زنان زرتشتی شریف اباد با لباس سنتی زرتشتیان

آداب و رسوم مذهبی زرتشتیان شریف‌آباد

در تاریخ زرتشتی، شریف‌آباد اردکان طی دوره‌ای طولانی به عنوان «مهمترین کانون حفظ باورهای سنتی و راست‌دینی زرتشتی در ایران و محل اسکان موبدان موبد بزرگ برای چندین سده» اهمیت تاریخی و پژوهشی بسیار داشته و دارد. با توجه به جایگاه و اهمیت شریف‌آباد است که مری بویس نویسنده شهیر انگلیسی عنوان کتاب خود را با الهام از آن «دژ تسخیرناپذیر زرتشتی» گذاشته‌است، تصویر زنده و صمیمانه‌ای که بویس از زندگی ساده و عمیقاً راست‌دلانه و آیین‌وندانهٔ روستاییان زرتشتی شریف‌آباد ارایه می‌دهد… منبع ارزشمندی برای پژوهش در باورها و آیین‌های معاصر زرتشتی است.[4]

هیرومبا آتش سنتی زرتشتیان شریف اباد اردکان

هیرومبا آتش سنتی زرتشتیان شریف‌آباد

آتش سنتی زرتشتیان شریف‌آباد که به هیرمبا معروف است بین روزهای ۲۵ تا ۲۹ فروردین هر سال برگزار و مورد استقبال زیادی قرار می‌گیرد.[5][6] جشن هیرمبا یکی دیگر از مراسم کهن و سنتی ایرانیان است که توسط زرتشتیان شریف آباد اردکان در پیچ و خم تاریخ کهنسال این دیار، هنوز به چشم می‌خورد.برپایی و زنده نگاه داشتن این سنت از یک طرف و از سوی دیگر روش برپایی آن که همه و همه از پیر و جوان، زن و مرد از شروع تا پایان آن سهیم هستند، جای شگفتی است.این جشن در روز اشتاد(واژه اشتاد به معنی راستی است) و ماه آذر قدیم که به معنی آتش است، برگزار می‌شود یعنی زمانی که 100 روز مانده به نوروز، البته امروزه از 25 تا 29 فروردین برگزار می‌شود.واژه «هیر» در فرهنگ لغت به معنی آتش است و می‌توان آن را به جشن سده نسبت داد و نیز با توجه به جزئیات مراسم، همازوری، همدلی و پایداری همگان را با آتشکده محل نشان می‌دهد. پس هیرمبا را می توان این گونه معنی کرد: « آتش افزون باد یا آتش پایدار باد»و اینچنین آغاز می‌شود که پسین روز اَرت و آذرماه (25 فروردین) به زیارت پیر هریشت می‌روند و شب را در آنجا به سر می‌برند و بامداد روز بعد یعنی اشتاد (26 فروردین) به کوه‌های اطراف پیر، حرکت کرده و هیزم‌های خشک را که (غیزل) می‌گویند، جمع آوری می‌کنند که شاید تا نیمروز به طول انجامد .البته تعدادی نیز نذورات و خیراتی را که در نظر گرفته، انجام می‌دهند و خلاصه همه‌ی شرکت کنندگان را با نان، شیر، پشمک، سیرگ، آبگوشت، خورشت و... پذیرایی می‌شوند .بعد از صرف ناهار گرد هم جمع می‌شوند و سخنرانی می کنند، از کسانی که خیرات انجام داده و به هر دلیلی همراهی و کمک کرده به نیکی یاد می‌شود و همه در جریان امر قرار می‌گیرند و در مورد کسانی که برای اولین بار شرکت دارند، مراسم چوب زنی اجرا می‌شود، شیرینی و شربت پخش می‌شود، بعد بار سفر می‌بندند و به سمت شریف آباد حرکت می ک‌نند .غیزل (بوته‌های خشک بیابان) را نیز با خود می‌برند و البته هر خانه‌ای نیز مقداری هیزم به آن اضافه می کند. در یک میدان، کوهی از هیزم انبار می‌شود و هنگام غروب تعدادی از مردان در کنار هیزم حلقه زده، فردی با صدای بلند افراد نامی و دینداران شریف آباد که جهان را بدرود گفته‌اند را یاد می کند و در جواب فرد دیگری می‌گوید خدایش بیامرزد و گروهی با صدای بلند می گویند هیرُمبا (شاید به این معنی باشد که مهر و دوستی‌ها ادامه دارد و پایدار است).در پایان توسط موبد محل که آفرینگان آتش بدست دارد و اوستا را زمزمه می‌کند، آتش هیرمبا روشن می‌شود و همه شادی کنان در اطراف آتش با دلهایی پر از مهر و دوستی، با اندیشه و گفتار و کردار نیک به نماز ایستاده و از اهورامزدا در خواست دارند که:

آتش این خانه(این مکان‌) هماره فروزان باد

آتش این خانمان پایدار باد

آتش این خانواده خاموش مباد

این خانه همیشه گشوده و آباد باد

و بعد، کمی از این آتش را به خانه‌ها برده و روز بعد به آتشکده برگشت می‌دهند . این جشن در روزهای آسمان (27 فروردین) ، زامیاد (28 فرودین) و مانتره سپند (29 فروردین) ادامه دارد و در آن به انجام نذورات و دادن شیرینی و غیره در منزل خود یا آتشکده محل می‌پردازند و جمعا پنج روز به طول می‌انجامد.»[7]

زرتشتیان شریف آباد اردکان در حال برگزاری مراسم جشن هیرمبا

آئین پنجی یا آتش افروزی زرتشتیان شریف آباد

زرتشتیان پیش از سپیده دم روز اورمزد و فروردین ماه، آیین آتش افروزی را بر روی بام خانه شان انجام می دهند و بدین ترتیب به استقبال سال نو می روند.این مراسم بر اساس گاهشمار قدیم زرتشتیان سپیده دم روز ۲۸ تیر ماه است.[8]

برگزاری ائین پنجی یا آتش افروزی بر پشت بام توسط زرتشتیان شریف آباد اردکان

آداب و رسوم مسلمانان شریف آباد اردکان

مردم شریف آباد یک مسجد جامع محله دارند که مخصوص عموم مراسم مذهبی و سه حسینیه که در ایام محرم در آن مکان ها عزاداری می کنند. برخی از مراسم مذهبی آنها نیز در امامزاده سیدهاشم شریف اباد برگزار می شود.

حضور پیرمرد مسلمان شریف آبادی در مراسم عزاداری محرم

نخل گردانی

نخل گردانی حسینیه اعظم شریف آباد اردکان

همزمان با اولین روز از ماه محرم الحرام شریف آباد مسلمانان شریف آباد اردکان مراسم نخل گردانی و سینه زنی را به ياد امام سوم شیعیان برپا می دارند.[9]

مشارکت زرتشتیان شریف اباد اردکان در مراسم عزاداری محرم

حسب سنتی کهن زرتشتیان شریف آباد همه ساله در مراسم عزاداری محرم شیعیان این روستا حضور می یابند و نذورات نقدی و غیرنقدی خود را به هیات های مذهبی این روستا اهدا می کنند. حضور آنها در این مراسم جلوه ای از زندگی مسالمت آمیز مردمان دو دین اسلام و زرتشت را نمایان می سازد که در طول قرون متمادی همچنان ادامه دارد.

انجمن زرتشتیان شریف‌آباد

انجمن زرتشتیان شریف‌آباد قدمتی قریب یکصد سال دارد و به رتق و فتق امور زرتشتیان این روستا و اداره زیارت گاه‌های پیر هریشت و پیر سبز چک چکو می‌پردازد.[10]

زن کهنسال زرتشتی شریف آباد

گویش مردم شریف‌آباد

زرتشتیان روستای شریف‌آباد علاوه بر زبان فارسی به زبان پهلوی قدیم نیز سخن می‌گویند و رسم‌الخط و نگارش پهلوی قدیم را می‌دانند. مردم مسلمان نیز به لهجه شریف‌آبادی که متفاوت از سایر لهجه‌های اردکانی است صحبت می‌کنند.

نامه‌های زرتشتیان

در گذشته مکاتباتی بین زرتشتیان ایران و هند صورت گرفته‌است که بخشی از این نامه‌ها بین دستوران زرتشتی ساکن روستاهای شریف‌آباد و ترک آباد اردکان با زرتشتیان هند بوده‌است. برخی از این نامه‌ها در هند نگهداری می‌شود.[11]

روابط زرتشتیان شریف‌آباد و بمبئی

ضرورت بازنگری در ضوابط و احکام زرتشتیان هند آنها را بر آن داشت تا طیفی از بهدینان به زعامت چانگاآسا در نوساری با هدف ایجاد وحدت رویه، از همکیشان خود در ایران یاری طلبند و از اینرو فردی بهنام نریمان هوشنگ را با پرسشهای متنوع در باب ضوابط آیین زرتشت نزد موبدان روستاهای شریفآباد و ترکآباد فرستادند. این سفر نه تنها نخستین زمینة آگاهی زرتشتیان یزد از پارسیان هند بشمار می‌رفت که تداوم روابط آنها تا سیصد سال بعد را باعث گردید.[12][13]

حضور کمپانی هند شرقی در سرزمین هندوستان و روابط خوب پارسیان هند با این کمپانی شرایط تجارت را برای آنها فراهم آورده بود لذا زرتشتیان شریف‌آباد و سایر روستاهای زرتشتی نشین یزد ارتباط تجاری خوبی با بمبئی برقرار کردند و برخی هم بدانجا مهاجرت نمودند.

مهاجرت زرتشتیان احمدآباد اردکان به شریف‌آباد

در متون تاریخی زردشتیان آمده‌است که چندین خانوار زردشتی در احمدآباد سکونت داشتند و حتی پرستشگاهی «درمهری» نیز در آنجا بنا نموده بودند. اما به مرور زمان زردشتیان احمدآباد به شریف‌آباد کوچ نمودند و سنگ آتشدان درمهر احمدآباد نیز به شریف‌آباد منتقل کردند و هم‌اکنون در آنجا نگهداری می‌شود و محلی که قبلاً درمهر زردشتیان بوده بعد از ویرانی به صورت زمین صافی درآمده است.

بافت تاریخی شریف آباد2

بافت وآثار تاریخی شریف‌آباد اردکان

بافت تاریخی شریف‌آباد

بافت شریف‌آباد مربوط به سدهٔ ۶ ه‍.ق به بعد است. این اثر در تاریخ ۲ بهمن ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۸۳۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[14]این محله منحصربه‌فرد است: دو زبان مختلف، دو گویش متفاوت، دو لباس، دو فرهنگ و دو دین کنار هم و با هم روزگار می‌گذرانند. کنار مسجد، آتشکده قرار دارد، کنار زیارتگاه زرتشتیان، امام‌زاده‌ای واقع است، بافت تاریخی و یک ساباط قدیمی دارد که هنوز نفس می‌کشد، دخمه دارد، آتشکده و موبد دارد، بادگیرهای یک‌طرف اردکانی دارد و همین‌ها آن را از سایر محله‌ها جدا کرده‌است. بافت تاریخی‌اش زیبایی و شکوه خاصی را به نمایش می‌گذارد و دیوارهایش هنوز کاهگلی‌اند و ساباط، سایه‌سار رهگذران و مسافران است.[15]

بازديد گردشگران فرانسوي از دخمه زرتشتيان شریف آباد اردکان

[دخمه]‌های شریف‌آباد

دخمه‌های شریف‌آباد مربوط به دوره پهلوی است و در شهرستان اردکان، روستای دیلم، محله شریف‌آباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۲۸۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[16] دخمه شریف‌آباد با کمک‌های انجمن اکابر هند و از طریق فردی به نام مانکجی که نماینده آنها در ایران بود صورت گرفت. در لوح دخمه روستای شریف آباد (روز فروردین از ماه سپند ۱۲۲۵ی/۱۲۷۲ هجری /۱۸۵۶م) با تأکید بر همت پارسیان هند به انجام این مهم از آنها به عنوان «رعیت معدلت بسط انگلیس» یاد می‌شود.[17] در مجموع و از فحوای کلام الواح دخمه‌های یزد و شریف |آباد دو نکته حائز اهمیت است؛ نخست: تلاش در جلب حمایت متولیان شرعی و عوام با استناد به آیات قرآنی و احادیث شیعی در حرمت تعرض به اماکن زرتشتی و دوم: با توجه به گسترة نفوذ سیاسی انگلیس در ساختار قدرت ایران، اعلام تابعیت انگلیسی پارسیان در راستای جلوگیری از مخالفت با اماکن مرتبط با اتباع انگلیس قابل توجیه می‌نمود. علاوه بر این، نگاه دیگر مانکجی در احیای اماکن دینی، به ساخت آتشگاه معطوف بود لذا آتشگاهی هم بر دخمه شریف‌آباد بنا کرد.

پیر سبز چک چکو

چکچک

چَک‌چَک یا «چکچکو» یکی از زیارتگاه‌های مهم زرتشتیان است.[18] این زیارتگاه که زرتشتیان به آن پیرسبز نیز می‌گویند در استان یزد و شهرستان اردکان در کوه‌های میان اردکان و انجیره قرار دارد. زرتشتیان هر ساله از روز ۲۴ خرداد به مدت چهار روز در این زیارتگاه دور هم جمع شده و به نیایش می‌پردازند. اداره چک چکو از دیرباز بر عهده زرتشتیان شریف‌آباد اردکان بوده‌است.[19]

جمعی از زرتشتیان شریف آباد اردکان در میانه راه پیرهریشت در محل آب انبار فرهاد

پیر هریشت شریف‌آباد

پیر هِریشت از نیایشگاه‌های زرتشتی در اردکان ایران است. این نیایشگاه و آتشکده در ۹۰ کیلومتری غرب یزد، در پانزده کیلومتری شهر اردکان، در دامنه کوه‌های کم‌ارتفاع و بدون پوشش گیاهی واقع شده‌است.

پیر هریشت.

زرتشتیان بر این باورند که «هریشت» محل غایب شدن یکی از کنیزهای بانوی «یزدگرد ساسانی» است. زرتشتیان هر سال، در روز هجدهم نوروز به این محل می‌آیند و به زیارت، جشن و پایکوبی می‌پردازند. زرتشتیان شریف‌آباد برای تهیه هیزم آتش جشن هیرومبا به نیایشگاه «پیر هریشت» می‌روند. آن‌ها زمانی حرکت می‌کنند که پیش از غروب آفتاب به پیر هریشت برسند.

مدرسه خرمنی

دبستان خرمنی شریف‌آباد: توسط اردشیر کیامنش درسال ۱۳۰۸ خ پایه‌گذاری که تا سال ۱۳۲۶ خ زیرنظرخورشید و خرمن کیامنش دختران مؤسس اداره می‌شد. پس از آن به انجمن محل واگذار گردید.[20]

دبستان جمشیدی شریف اباد اردکان

دبستان جمشیدی

دبستان جمشیدی شریف‌آباد. درسال ۱۳۰۹ خ با سرمایه جمشید خدارحم ایجاد و سال‌ها به سرپرستی استاد اردشیر دبستانی اداره می‌شد پس از آن توسط رستم ترک خدارحم تجدید بنا گردید و زیرنظر آموزش و پرورش اردکان است.[21] برابر سالنامه آماری1405 معارف(نوشته میرزا احمد خان پدر نصیر الدوله) در ردیف 477 نام مدرسه ابتدایی پسرانه جمشیدی شریف آباد آمده است.در اواخر سده سیزده با ایجاد مدارس جدید اولین دبستان در شریف آباد به نام دبستان جمشیدی در سال 1259 خورشیدی دایر گردید و بودجه آن از طریق انجمن اکابر صاحبان پارسی هند پرداخت شد، دبستان پسرانه جمشیدی از دهش کیخسرو مهربان رستم به نامگانه برادرش جمشید به سال 1260 یزدگردی گشایش یافت و توسط روانشاد کاووس پور تجدید بنا گردید.

دبستان امینی

دبستان امینی شریف‌ آباد در سال 1328 به همت آقا صادق امینی تأسیس شد و تا سال 1360 نیز به فعالیت آموزشی و پرورشی خود ادامه داد.[22]

تعدادی از دانش آموزان دبستان امینی شریف آباد اردکان در دهه ۱۳۴۰ شمسی

خانه رستم بلیوانی

خانه رستم بلیوانی مربوط به اواخر دوره قاجار است و در اردکان، شریف‌آباد، کوچه شهید مروتی، پلاک ۳۱ واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ آبان ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۰۱۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[23]

خانه تاریخی سلامت شریف آباد اردکان

حضور گردشگران فرانسوی در خانه سلامت شریف آباد اردکان

خانه تاریخی سلامت شریف‌آباد

خانه تاریخی سلامت اردکان بنایی خشتی متعلق به اوایل دوره قاجار است که در محله زرتشتیان شریف‌آباد اردکان قرار دارد. خانه سلامت یکی از خانه‌های تاریخی بسیار زیبا در بافت ثبت شده و منحصر به فرد شریف‌آباد اردکان می‌باشد که توسط سرمایه‌گذار بخش خصوصی به عنوان مرکز صنایع دستی این شهرستان راه اندازی و به بهره‌برداری رسیده‌است. این خانه در کنار پارک سلامت و آب انبار قدیمی سلامت قرار دارد.[24]

آب انبارهای تاریخی شریف‌آباد

Drinking water storage warehouse in Sharifabad Ardakan

آب انبار سلامت

آب انبار سلامت متعلق به عصر پهلوی است. این آب انبار دارای مخزنی به قطر حدود ده متر و ارتفاع از سطح زمین ده متر و به شکل استوانه و با ساروج عایق رطوبتی شده است پوشش سقف به صورت گنبدی و اجری است و سه بادگیر دو دهانه با سطح مقطع مربع به ارتفاع حدود ده متر دارد.دارای دو راه پله مجزا یکی کوچه کنار پارک سلامت و دومی در کوچه منتهی به اتشکده با چهل پله است.

آب انبار گشتاسب

آب‌انبار گشتاسب یکی از آثار ملی ثبت شده ایران در اردکان است که قدمت آن مربوط به قاجاریه می باشد و در تاریخ ۱۳۸۴/۱۲/۲۴ به شماره ثبت 15075 در مجموعه آثار تاریخی ایران ثبت شده است. نشانی این اثر ملی ثبت شده اردکان شهرستان اردکان، روستای شریف آباد می باشد.

آب انبار خداداد

بازدید گردشگران فرانسوی از قنات هزار ساله قطب آباد(این قنات از وسط روستای شریف آباد اردکان می گذرد(

شریف آباد و قنات قطب آباد

قنات قطب آباد با قدمت بیش از هزار سال 120 هکتار از اراضی شمال شرق شهر اردکان را سیراب می‌کند.قنات قطب آباد با 20 کیلومتر طول یکی از معدود قنوات این شهرستان است که بعد از قرن‌ها هنوز آب آن جاریست و از منطقه فیروزآباد میبد تا کشتخوان قطب آباد اردکان ادامه دارد و سند این قنات نیز به نام چند کشاورز اردکانی صادر شده است. قنات قطب آباد از وسط روستای شریف آباد و خانه های قدیمی این روستا می گذرد و حال و هوای ویژه ای به این روستای زیبا داده است. هر جهانگردی که به روستای شریف آباد می اید حتما از پاکنه های قنات قطب آب دیدن می کند. در این قنات ماهیان سردابی نیز زیست می کنند. آب آن شیرین و و خنک و محیط پاکنه های آن حتی در گرمای طاقت فرسای اردکان سرد و دلنشین است. در گذشته که آب لوله کشی وجود نداشته مردم روستا از آب آن برای مصارف خانگی استفاده های زیادی می کردند.

اماکن مذهبی مسلمانان شریف آباد اردکان

سیدهاشم شریف آباد اردکان

امامزاده سیدهاشم شریف‌آباد

بر سنگ مزار امامزاده سیدهاشم ذکر شده‌است که «سیدهاشم خلف مرحوم سیدعلی که از سلسله جلیله سادات صحیح النسب مهدوی خانوکی و تیکدری از توابع کرمان بوده، در حدود سال ۱۲۷۵ شمسی پس از رسیدن به درجه اجتهاد از نجف اشرف به کرمان مراجعت می‌فرمودند که در شریف‌آباد اردکان لبیک حق را اجابت و به رحمت ایزدی می‌پیوندد»[25]

مسجد جامع شریف آباد اردکان

مسجد جامع شریف اباد اردکان

مسجد جامع جدید شریف اباد در اوایل دهه ۱۳۷۰ شمسی به جای مسجد جامع قدیم که در مجاورت آن بود بنا گردید. این مسجد در کوچه ملا علی اکبر روبروی قبرستان و امامزاده شریف آباد قرار دارد.

حسینیه اعظم شریف اباد اردکان

حسینیه اعظم شریف آباد در سال ۱۳۶۴ و در زمینی که سابقا قلعه تاریخی شریف اباد قرار داشت بنا گردید.

حسینیه شهدای شریف اباد اردکان

حسینیه شهدای شریف آباد توسط قنبر پورمروتی شروع بنا گردید و با همت اهالی توسعه یافت و تکمیل شد.

حسینیه بین الحرمین شریف آباد اردکان

حسینیه بین الحرمین شریف آباد جدیدالاحداث می باشد و در خیابان جمهوری جنب درمانگاه دکتر اردشیری واقع شده است.

اماکن مذهبی زرتشتیان شریف آباد اردکان

بازدید گردشگران فرانسوی از شاه ورهرام ایزد شریف آباد اردکان

آتشکده زرتشتیان شریف اباد(شاه ورهرام ایزد)

قدمت آتشگاه روستای شریف آباد به عصر صفوی می‌رسد.[26] این آتش ابتدا در ترک آباد نگهداری می شده که بعدا به شریف آباد آورده اند.[27]

آثار تاریخی تخریب شده شریف‌آباد

• قلعه تاریخی شریف‌آباد

قلعه تاریخی شریف‌آباد اردکان که نمونه بارزی از همزیستی مسلمانان و زرتشتیان در این روستا بوده و به‌طور مشترک مورد استفاده قرار می‌گرفته در اوایل دهه ۱۳۶۰ خورشیدی به علت فقدان آگاهی از ارزش این میراث کهن تخریب شده‌است. محله اطراف این قلعه به محله «لو خندق» مشهور است. این قلعه دارای چهار برج و باروی مرتفع بوده و گفته می‌شود نقبی به میدان بازارنو اردکان داشته‌است.

قلعه تاریخی زرتشتیان و مسلمانان شریف آباد اردکانSharifabad Ardakan Zoroastrian and Muslim historical Castle

• بافت جنوبشرق

در دهه ۱۳۵۰ شمسی شهرداری اردکان جهت احداث خیابان شریعتی شریف‌آباد بخشی از بافت تاریخی و ارزشمند محله زرتشتی نشین را تخریب کرد. چنین تخریب‌هایی در بقیه نقاط شهر اردکان نیز اتفاق افتاد که بارزترین آن تخریب بازار بزرگ محله بازارنو اردکان بود.

• مسجد کوچک و حسینیه قلعه

این اثر تاریخی در طرح تعریض یک کوچه تخریب گردیده‌است و تنها بخش اندکی از مسجد کوچک به جای مانده‌است.

• بافت تاریخی روبروی قبرستان شریف‌آباد

بافت تاریخی متشکل از چندین خانه خشتی کوچک متعلق به اواخر دوره مظفری شریف‌آباد که حدفاصل قبرستان روستا و خیابان شریعتی قرار دارد به منظور طرح تعریض و دو بانده کردن خیابان به‌طور کامل تخریب گردید.[28]

• مسجد جامع قدیمی شریف‌آباد

به دنبال ساخت مسجد جامع جدید در سال ۱۳۷۰ شمسی مسجد جامع قدیمی که ساخت آن مربوط به اوایل عصر پهلوی است به علت فقدان آگاهی از ارزش فرهنگی آن تخریب شد.

• بافت تاریخی پشت قلعه شریف‌آباد

در خصوص تخریب این قسمت از بافت تاریخی شریف‌آباد رئیس میراث فرهنگی اردکان اظهار داشت: «در یک اقدام غیر فرهنگی و بدون هماهنگی با اداره میراث فرهنگی و نداشتن مجوز، بخشی از بافت تاریخی شریف‌آباد که در مجاورت هسته تکیه اعظم واقع بوده، بصورت غیراصولی تخریب شده‌است. بافت تاریخی شریف‌آباد یکی از هفت بافت تاریخی ثبتی شهرستان اردکان است. این بافت تاریخی هم به لحاظ تاریخی و هم به لحاظ فرهنگی و همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان و زرتشتیان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. قدمت این بافت تاریخی دست کم به دوره صفوی برمی گردد، از خصوصیات ویژه این بافت تراکم و انسجام بافت است که در کمتر بافت‌های تاریخی می‌توان نمونه آن را سراغ گرفت.»[29]

سفر مری بویس مورخ شهیر انگلیسی به شریف آباد

نورا الیزابت مری بویس(2006-1920) زرتشتی پژوه شهیر انگلیسی در سال 1966 به یزد و کرمان سفر کرد [30]و از نزدیک با زندگی زرتشتیان این خطه آشنا شد. بیشترین تمرکز تحقیقات مری بویس در شریف آباد اردکان بود که در این مدت نزد رستم بلیوانی رئیس انجمن زرتشتیان شریف آباد اقامت داشت. بلیوانی در این خصوص می گوید حدود سال 1342 و 1343 مری بویس در شریف آباد اقامت و به مطالعه آداب و رسوم اجتماعی زرتشتیان شریف آباد و انجام تحقیقات مذهبی پرداخت. وی در این مدت از زیارتگاه زرتشتیان شریف آباد بازدید و وضعیت زندگی عمومی این اقلیت را مطالعه کرد. مری بویس مراسم اجتماعی زرتشتیان مثل گهنبار و مانند آن را مشاهده و یادداشت کرد.زندگی مری بویس در میان زرتشتیان باعث شد آراء و نظریات تعدادی از محققان دین زرتشت را زیر سوال ببرد. وی در این زمینه نوشت : «سه هزار و اندی سال پس از زرتشت، چه کسی صلاحیت بیشتر در تعبیر و تفسیر و شرح باورها و آموزه‌های زرتشت را دارد؟ پژوهشگران و دانشمندانی که در صندلی‌های راحت کتابخانه‌های خود لم داده و قلم فرسایی می‌کنند، یا آن کشاورز قبا بر تن زرتشتی که در کوه‌ها و بیابان‌های خشک اطراف یزد و کرمان بیل می‌زند و کار می‌کند ؟» مری بویس حاصل مطالعاتش را در کتاب«کانون دین زرتشتی در ایران» و مجموعه کتابهای «تاریخ کیش زرتشت» گردآوری کرد. وی که محدودیتهای کارهای پژوهشی را با وظایف خانوادگی سازگار نمی دانست ازدواج نکرد و تمام دارائی و اندوخته مالی خویش را بی هیچ چشمداشتی صرف ایرانشناسی و زرتشت پژوهی کرد.

آخوند ملاعلی اکبر واعظی

آخوند ملاعلی اکبر واعظی امام جماعت مسجد قلعه و معتمد مسلمانان و زرتشتیان شریف اباد و صاحب کرامت و منزلت بوده است.

شیخ محمود عزیزیان

حجه الاسلام شیخ محمود عزیزیان

شیخ محمود عزیزیان متولد 1319 شریف آباد اردکان تحصیلات حوزوی خویش را در اردکان و نزد اساتید مبرزی چون آیت 1.. خاتمی گذراند و سپس برای تحصیلات تکمیلی حوزوی به قم عزیمت نمود. در قم نزد آیت ا... اعتمادی تبریزی ، آیت ا... ستوده ، آیت ا... فاضل لنکرانی ، آیت ا... وحید خراسانی ، آیت ا... حسن زاده آملی ، آیت ا... جوادی آملی ، آیت ا... روح ا... خمینی و آیت ا... خزعلی تلمذ کرد. ایشان بعد از فراغت از تحصیل به ریاست دادگاه انقلاب کرمان و یزد، دادگاههای امور صنفی و تعزیرات حکومتی و مواد مخدر تهران و ریاست دادگاه عالی کارکنان دولت منصوب گردید و ناگهان در ابتدای دهه ۱۳۶۰ از تمامی مشاغل قضائی استعفا و به وعظ و خطابه و تحقیق و تالیف روی آورد. حجه الاسلام عزیزیان در این مدت 21 کتاب مذهبی تالیف نمود که تاکنون 19 اثر ایشان به زیور طبع آراسته شده است. شیخ محمود عزیزیان از بنیانگذاران هیات عزاداری جواد الائمه شریف آبادیهای مقیم تهران است.ایشان سال ها امامت جماعت مسجد حضرت ابوالفضل مزرعه سیف اردکان را بر عهده داشت و در ۲۹ مهرماه 1399 روی در نقاب خاک کشید. ویژگی برجسته شیخ محمود عزیزیان علاوه بر 40 سال تفسیر مداوم، کم نظیر و شیوای نهج البلاغه، استقلال فکری و عملی، شجاعت و صراحت لهجه بود. شیخ محمود عزیزیان همچنین از نوادر وعظ و خطابه استان یزد در دوران خود به شمار می آید و از مفاخر علمی این استان است و مجالس خطابه وی از لحاظ بیان مطالب علمی و مذهبی نزد عموم مردم از شهرت زیادی برخوردار بود.

محمود عزیزیان شریف‌آباد

محمود عزیزیان متولد سال ۱۳۴۴ در شریف آباد اردکان است. وی یکی از فعالان معروف اقتصادی ایران و مدیرعامل گروه کارخانجات شیشه اردکان است و محصولات تولیدی این کارخانجات به پنج قاره جهان صادر می‌شود.[31]

سعید رضائی شریف آبادی

سعید رضایی شریف‌آبادی (متولد ۱۳۳۷ در تهران) پژوهشگر ایرانی حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی، استاد دانشگاه الزهرا و رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران است.[32][33]

پرویز روانی

پرویز روانی (زادهٔ ۱۳۳۱ در شریف‌آباد اردکان) نمایندهٔ حوزهٔ انتخابیهٔ زرتشتیان در دورهٔ پنجم مجلس شورای اسلامی بوده‌است. وی پیش‌تر در دورهٔ چهارم نیز عضو این مجلس بود.«پرویز روانی». وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

ماهیار اردشیری

دکتر ماهیار اردشیری، نیک‌اندیش زرتشتی خیر و مؤسس درمانگاه اردشیری و آموزشگاه پرستاری اردکان است وی در سال ۱۳۰۸ در یک خانواده اصیل ایرانی با آئین زرتشتی در شریف‌آباد اردکان به دنیا آمد. تحصیلات خود را در اردکان و سپس در رشته پزشکی تا سطح تخصص جراحی عمومی در دانشگاه تهران ادامه داد. وی روز سه شنبه دهم اسفند ماه ۱۳۹۵ در سن ۸۷ سالگی در کانادا درگذشت.[34]

رستم بلیوانی

رستم بلیوانی فرزند نوشیروان در سال ۱۲۹۷ در شریف‌آباد اردکان به‌دنیاآمد وی بیش از نیم قرن ریاست انجمن زرتشتیان شریف آباد را تا پایان عمر بعهده داشت. ازجمله اقدامات وی به ثبت رساندن زیارتگاهای پیرسبز-پیر هریشت - پیر پارس بانو-معابد و دخمه شریف‌آباد ودریافت سند بعضی از آنها بود. وی در سال ۱۳۷۷ درگذشت.

فرهاد آبادانی شریف آبادی

دکتر فرهاد آبادانی شریف آبادی باستان‌شناس، پژوهشگر دین و فرهنگ زرتشتی و استاد زبان و ادبیات اوستایی و پهلوی در سال ۱۳۰۰ ه. ش. در شریف آباد به دنیا آمد.وی در دبستان جمشیدی شریف آباد دوره ی ابتدائی و در دبیرستان کیخسروی یزد دوره متوسطه را به انجام رساند.و در سال ۱۳۲۶ در رشته باستان شناسی و در سال ۱۳۲۸ در رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران دانشنامه لیسانس گرفت با ادامه تحصیل در دانشگاه بمبئی هند در رشته دین شناسی و زبان های باستانی دانشنامه دکتری دریافت کرد. او از بنیان گذاران اصلی انجمن زرتشتیان اصفهان به شمار می رفت و تا پایان عمر ریاست آن را بر عهده داشت. از او بیش از یکصد مقاله در زمینه آئین زرتشت , فرهنگ پیش از اسلام و تاریخ ایران باستان به چاپ رسید و در اول فروردین سال ۱۳۵۹ ه. ش. در اصفهان درگذشت.

کتابشناسی شریف آباد اردکان

نام شریف اباد اردکان در منابع گوناگونی ذکر شده یا در مورد آن مستقلا کتاب هایی نگاشته شده است که پاره ای از آنها به شرح ذیل می باشد:

• کتاب تاریخ اردکان اثر علی سپهری اردکانی [35]
• کتاب بررسی زبان‌شناختی و دستوری گویش زرتشتیان شریف‌آباد اردکان یزد، اثر مهرداد قدردان
• کتاب گوشه ای از تاریخ و فرهنگ زرتشتیان شریف آباد اردکان اثر جهانگیر اشیدری، ماهیار اردشیری و خسرو دبستانی
• کتاب تاریخ شریف‌آباد اردکان و انجمن زرتشتیان شریف‌آباد اثر رستم بلیوانی
• کتاب کانون دین زرتشتی در ایران یا دژ تسخیرناپذیر زرتشتیان اثر مری بویس ترجمه حسین ابراهیمیان
• کتاب تاریخ کیش زرتشت در سه جلد، اثر مری بویس ترجمه همایون صنعتی زاده
• کتاب آیین زرتشت کهن روزگار و قدرت ماندگارش اثر مری بویسس ترجمه ابوالحسن تهامی
• کتاب "فرهنگ زرتشتیان یزد" گنجینه‌ای از تاریخ و فرهنگ ایرانی مولفان صدیقه رمضانخانی و زهرا دهنوی
• کتاب نگاهي به تاريخ اردکان اثر علی سپهری اردکانی
• کتاب جشن های آتش، مهرگان: جشن مهرگان، چله، شب یلدا، جشن سده.... اثر هاشم رضی
• کتاب فرهنگ عامه اردکان اثر سیدمحمود طباطبائی اردکانی
• کتاب گاه شماری و جشن های ایران باستان اثر هاشم رضی
• کتاب پیام‌های والای زرتشت به جهانیان (ویژه زرتشتیان آریایی) اثر عبدالعظیم رضائی
• کتاب یادگارهای یزد معرفی ابنیه تاریخی و آثار باستانی اثر ایرج افشار
• کتاب فرهنگ بهدینان اثر سروش سروشیان
• کتاب واژه نامه گویش بهدینان شهر یزد: فارسی به گویش، همراه با مثال اثر کتایون مزداپور
• کتاب Persian Historic Urban Landscapes Interpreting and Managing Maibud over 6000 Years اثرEisa Esfanjary Kenari
• کتاب Encyclopedia of religion اثر Lindsay Jones

منابع

1. «محله شریف‌آباد اردکان محله زرتشتی نشین در دل یزد». nabro. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
2. Taghi, Fatima Azam. Ardakan: Housing on the Edge of the Desert Mackintosh School of Architecture, University of Glasgow, July 1990
3. Foltz, Richard. Zoroastrians in Iran: what future in the homeland?. The Middle East Journal 65.1 (2011): 73-84
4. «دژ تسخیرناپذیر/ آیین‌ها و تطورات دین زرتشتی از زبان مری بویس». sazandeginews. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۴ فوریه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۶ اوت ۲۰۲۰.
5. «هیرمبا آتش سنتی زرتشتیان». nabro. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹.
6. «بخشی از بافت تاریخی شریف‌آباد اردکان تخریب شد». ایرنا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ آبان ۱۳۹۳.
7. «آتشی که به خاطر کرونا برافروخته نشد». nabro. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ فروردین ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۷ مرداد ۱۳۹۹.
8. «تصاویری از آیین پنجی و آتش افروزی سپیده دم سال نو در شریف آباد». پایگاه خبری تحلیلی زرتشتیان. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ تیر ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
9. «تصاوير/ نخل برداري در هيئت شريف آباد اردکان». nabro. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰۱۷.۹.۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۷/۹/۲۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
10. «روستای شریف‌آباد اردکان». سایت سیری در ایران. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در 17 اگوست 2020. دریافت‌شده در 17 اگوست2020. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید=،|تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک)
11. شهمردان، رشید (۱۳۶۳). تاریخ زرتشتیان: فرزانگان زرتشتی. فروهر.
12. شهمردان، رشید (۱۳۶۳). تاریخ زرتشتیان: فرزانگان زرتشتی. فروهر.
13. تشکری، علیرضا (۱۳۹۲). یزدعصر صفوی: اندیشمندان یزد. فرهنگ.
14. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
15. «محله شریف‌آباد اردکان محله زرتشتی نشین در دل یزد». nabro. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
16. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
17. اشیدری، جهانگیر (۱۳۴۱). تاریخچه مهاجرت پارسیان به هندوستان. هوخت.
18. «گردهمایی هزاران زرتشتی در پیرسبز». خبرگزرای مهر. دریافت‌شده در ۵ فوریه ۲۰۱۸.
19. زنده‌دیل، حسن و دستیاران، استان یزد (از مجموعهٔ راهنمای جامع ایرانگردی. ۱۳۷۷. نشر ایرانگردان
20. «آموزشگاه‌های یزد از آغاز تاکنون». تارنمای خبری زرتشتیان. ۱۳۹۹ بایگانی‌شده مقدار |نشانی بایگانی= را بررسی کنید (کمک) از روی نسخه اصلی در پارامتر |پیوند بایگانی= نیاز به وارد کردن |تاریخ بایگانی= دارد (کمک). دریافت‌شده در ۲۶ فروردین ۱۳۹۹.
21. «آموزشگاه‌های یزد از آغاز تاکنون». تارنمای خبری زرتشتیان. ۲۶ فروردین ۱۳۹۹ بایگانی‌شده مقدار |نشانی بایگانی= را بررسی کنید (کمک) از روی نسخه اصلی در پارامتر |پیوند بایگانی= نیاز به وارد کردن |تاریخ بایگانی= دارد (کمک). دریافت‌شده در ۲۶ فروردین ۱۳۹۹.
22. «دانش آموزان نیم‌قرن گذشته دبستان امینی اردکان به خانه دوم رفتند». ایسنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ مهر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۹.
23. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
24. «خانه تاریخی سلامت». http://salamathome.ir/. بایگانی‌شده از اصلی در 30 اسفند1398. دریافت‌شده در 2019-05-19. تاریخ وارد شده در |تاریخ بایگانی= را بررسی کنید (کمک); پیوند خارجی در |ناشر= وجود دارد (کمک)
25. سپهری اردکانی، علی (۱۳۷۵). تاریخ اردکان (جلد دوم). انتشارات حنین.
26. سیرو، ماکسیم (۱۳۷۱). آثار ایران. آستان قدس رضوی.
27. "Zoroastrian Heritage". 9 July 2010. Retrieved 1 January 2020.
28. «واکنش-فرماندار-اردکان-به-تخریب-بافت-تاریخی-شریف-آباد». ایرنا. ۱۳۹۳-۰۵-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۶.
29. «بخشی از بافت تاریخی شریف‌آباد اردکان تخریب شد». nabro. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
30. BOYCE, MARY. A PERSIAN _STRONGHOLD OF ZOROASTRIANISM Oxford University Press 1977. شابک ‎۰−۱۹−۸۲۶۵۳۱-X
31. «شیشه اردکان صادرکننده برتر ملی شد/ ارزآوری 50 میلیون دلاری شیشه اردکان برای کشور». ایسنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ مهر ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۹.
32. انتشار یادنامه عباس حری در قالب مجموعه‌ای از مقاله‌های علم اطلاعات
33. وزیر آموزش و پرورش جدید حذف پست کتابدار را بررسی کند
34. «آیین گرامیداشت خیر زرتشتی در اردکان برگزار شد». ایرنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ اسفند ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۹.
35. سپهری اردکانی، علی (۱۳۷۵). تاریخ اردکان (جلد دوم). انتشارات حنین.