شطرنج نیشابوری

شطرنج نیشابوری یکی از آثار مهم کشف شده در نیشابور است که قدمت آن به سده ۱۲ میلادی می‌رسد. این مجموعه یکی از کهن‌ترین و کامل‌ترین مجموعه‌های موجود شطرنج می‌باشد که شامل هفده مهره فیروزه‌ای و پانزده مهره بنفش رنگ است. مهره‌ها لعاب داده شده‌اند. شطرنج نیشابوری اکنون در گالری ۴۵۳ موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شود.

شطرنج نیشابوری
اطلاعات کلی
ناممجموعه شطرنج نیشابوری
دورهخلافت عباسیان
تاریخ ساختسده دوازدهم میلادی
محل اکتشافنیشابور طی پژوهش‌های باستان‌شناسی در نیشابور
محل نگهداریموزه متروپولیتن نیویورک
اطلاعات فیزیکی
جنسسنگ

تاریخچه

منابع قدیمی منشا شطرنج را به شمال هند نسبت می دهند.[1] در اواخر دوره ساسانیان بازی شطرنج به ایرانیان معرفی شد و در داستان هایی مانند کتاب شاهنامه نیز از آن یاد شد. بر اساس برخی منابع این بازی در تمام سطوح جامعه اسلام قرون وسطی محبوبیت داشته است.[2]

اطلاعات و اجزاء

مجموعه شطرنج نیشابوری یکی از قدیمی ترین مجموعه های موجود شطرنج است که تقریبا کامل می باشد.(تنها یکی از پیاده های آن گمشده است) تکه های ساخته شده این مجموعه از سنگ است. هفده مورد آن از لعاب فیروزه ای و پانزده قطعه دیگر آن با منگنز لعاب داده شده است. شاه به عنوان یک تاج و تخت بزرگ و وزیر با تاج و تخت کوچکتر نمایان شده است. فیل دارای پایه ای مدور و سطحی صاف است که دو برآمدی مانند عاج دارد. اسب دارای پایه ای دایره ای با یک گیره مثلثی است که نمایانگر سر است. رخ پایه ای مستطیلی دارد که دو گوه معکوس در بالای آن قرار گرفته است.[2]

مهره‌ها
  • مهره شاه با ابعاد ۵٫۵ × ۴٫۴ سانتی‌متر، بزرگ‌ترین مهره است که به صورت تخت شاهی مکعبی شکل در میان میدان نشان داده شده‌است.
  • مهره وزیر به صورت تخت کوچکتر و کروی شکل کار شده‌است.
  • مهره فیل با پایه استوانه‌ای و سر مسطح با دو برآمدگی به نشانه عاج‌های فیل کار شده‌است.
  • مهره اسب نیز با پایه استوانه‌ای که جلوی آن با برآمدگی مثلث شکلی به عنوان صورت اسب دیده می‌شود.
  • مهره رخ با پایه مستطیل شکل است که در بالای آن شیاری به شکل نماد قلعه کار شده‌است. این مهره شهرت ویژه‌ای دارد.
  • مهره سرباز با ابعاد ۳٫۳ × ۲٫۹ سانتی‌متر (کوچک‌ترین مهره)، به شکل مهره‌های گنبدی شکل با یک برآمدگی در بالای آن کار شده‌است.

محل نگهداری

این شطرنج در حال حاضر در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می شود.[3]

منابع
  1. «History of Chess, Part I: Before Chess». Edward Scimia. webcitation.
  2. «Chess Set». metmuseum.org.
  3. «Nishapur #Chess».
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.