شیست

شیست یک سنگ با درجه دگرگونی متوسط و متشکل از گِل سنگ و شیل می باشد [1]. شیست دارای دانه هایی با اندازه متوسط تا درشت، مسطح و ورقه ایی شکل با جهت یافتگی اختصاصی (دانه های نزدیک به هم شدیداً موازی هستند) است. این سنگ به واسطه داشتن مقادیری بالای 50% از کانی های صفحه ای و کشیده (همچون میکا و تالک)،[2] و غالباً با میان لایه های بسیار ریز کوارتز و فلدسپار مشخص می گردد. [3] این کانی های ورقه ایی شکل (مسطح، صفحه ایی) مشتمل بر میکاها، کلریت، تالک، هورنبلند، گرافیت و سایر کانی های مشابه می باشند. کوارتز غالباً به صورت دانه های کشیده در این سنگ ایجاد می گردد تا حدی که صورت خاصی را ایجاد می نمایند که در اصطلاح با نام کوارتز شیست نامیده می شود. شیست ها غالباً دارای گرونا می باشد. شیست در دماهای بالای تشکیل شده و به نسبت فلیت دارای دانه های درشت تری است. [4] به برگوارگی (آرایش دگرگونی در لایه ها) با فلس هایی در اندازه متوسط تا درشت و جهت یافتگی ورقه ای ترجیحی اصطلاحاٌ شیستوارگی "اردوال سانی" اطلاق می گردد. [4]

نمونه شیست از خود ویژگی "فلسی" و بافت شیست وارگی یا اردوال سانی به نمایش می گذارد که به دلیل وجود میکاهای ورقه ای شکل درون آن می باشد.

شیست های متفاوت بر اساس کانی های اصل تشکیل دهندهشان نامگذاری می گردند. به عنوان مثال شیستی که به شکل اولیه مشتمل بر بیوتیت و موسکویت باشد را میکاشیست می نامند. [1][5] بسیاری از شیست ها در واقع میکاشیست هستند؛ اما انواع گرافیت شیست و کلریت شیست نیز در این میان رایج می باشند. شیست ها همچنین به دلیل وجود ترکیبات معدنی خاص (کانی) و یا حتی غیر معمول همانند گارنت، تورمالین و گلوکوفان به ترتیب گارنت شیست، تورمالین شیست و گلوکوفان شیست نامگذاری می گردند.

دانه های منحصر به فرد درون شیست که به واسطه دما و فشار به حالت فلسی شکل در آمده اند را می توان با چشم غیر مسلح مشاهده نمود. شیست از لحاظ مشخصه، برگواره می باشد که این حالت مبین سهولت جدایش کانی های خاص به صورت فلسی یا صفحه ایی از آن می باشد. واژه شیست نهایتاً از کلمه یونانی (σχίζειν)(schízein) به معنای جدایش و تقسیم اخذ شده است [6] که به سهولت جدایش شیست در طول سطوحی که کانی های صفحه ایی در امتداد آن قرار گرفته اند، اشاره دارد.

بسیاری از شیست ها از رُس ها و گِل هایی مشتق شده اند که به واسطه عبور از فرآیندهای متوالی دگرگونی مشتمل بر تولید: شیل، اسلیت و فیلیت ها به عنوان مراحلی میانی، ایجاد شده اند. برخی از شیست ها نیز از سنگ های آذرین ریز دانه همچون بازالت ها و توف ها مشتق شده اند.

اصطلاحالت معدن کاری تاریخی

پیش از اواسط قرن 18، واژگان اسلیت، شیل و شیست به شکل جدی توسط افراد درگیر با علوم معدنکاری تفکیک نشده بود. [7]

فرآیند ساخت

طی فرآیند دگرگونی سنگ هایی که اصولاً دارای ماهیت رسوبی، آذرین یا دگرگونی هستند به شیست ها و گنیسها تبدیل می شوند.در صورتی که ترکیبات سنگ ها مشابه یکدیگر باشد و با در نظر گرفتن بالا بودن درجه دگرگونی، تشخیص آنها از یکدیگر بسیار دشوار خواهد بود. به عنوان مثال بک کوارتز پورفیری و یک ماسه سنگ فلدسپاتی، هر دو به یک میکاشیست با رنگ خاکستری یا صورتی تبدیل می گردند. با این حال معمولاً امکان تشخیص مابین شیست ها و گنیس های رسوبی و آذرین وجود دارد. به عنوان مثال اگر تمامی یک منطقه به واسطه این سنگ های داری اثرات لایه بندی، ساختار کلسیتی یا دگرشیبی اشغال شده باشد ممکن است مبین این باشد که سنگ اصلی از نوع رسوبی بوده است. در موارد دیگر اتصالگاه های نفوذی، لبه های انجماد سریع، دگرسانی مجاورتی یا ساختارهای پورفیری ممکن است اثبات نماید که در شرایط اصلی یک گنیس دگرگونی، یک سنگ آذرین بوده است. جذابیت نهایی در این مورد متعلق به شیمی سنگ است؛ زیرا انواع خاصی از سنگ ها وجود دارند که فقط به شکل رسوبی تشکیل می گردند، این در حالی است که برخی دیگر تنها در میان توده های آذرین یافت شوند. با این وجود هر چند دگرگونی پیشرفته تر باشد به ندرت مشاهده می شود که ترکیب شیمیایی توده را به شدت تغییر دهد. سنگ هایی همانند: سنگ آهک، دولومیت، کوارتزیت و شیل های آلومینیوم دار دارای ویژگی های شیمیایی مشخصی هستند که حتی با وجود تبلور مجدد کامل آنها را از یکدیگر متمایز می نماید. [8]

شیست ها اساساً با توجه به کانی های شکل دهنده و ترکیب شیمیایی طبقه بندی می گردند. به عنوان مثال بسیاری از سنگ آهک های دگرگونی شده، مرمر ها و کالک شیست ها به همراه دولومیت های بلورین شامل کانی های سیلیکاته ای همچون میکا، ترمولیت، دیوپسید، اسکاپولیت، کوارتز و فلدسپار هستند. آنها از رسوبات آهکی با درجات متفاوت خلوص مشتق شده اند. گروه دیگر، غنی در کوارتز (کوارتزیت ها، کوارتز شیست ها و گنیس های کوارتز دار هستند و دارای مقادیر متغییری از میکا سفید و سیاه، گارنت، فلسپار، زوئیسیت و هورنبلند می باشند.اینها زمانی ماسه سنگ و سنگ های ماسه ایی بوده اند. این اعتقاد نیز وجو دارد که شیست های گرافیتی ممکن است نشانگر رسوباتی هستند که زمانی حاوی ذغال یا بقایای گیاهان بوده است؛ همچنین گاهاً سنگ آهن های شیستی (هماتیت شیست) نیز وجود دارند، اما پیکره های دگرگونی نمک یا ژیپس بسیار کمیاب می باشند. در میان شیست هایی با خاستگاه آذرین، کالک شیست های ابریشمی مانند، سرپانتین های متورق (انواع الترامافیک غنی در الیوین) و میکاشیست های سفید، هالفلینات های لایه ای و پورفیروئیدی وجود دارند که از ریولیت ها، کوارتز های پورفیری و توف های فلسیک مشتق شده اند. با این حال اکثر میکاشیست ها گِل سنگ ها و شیل های دگرسان هستند و به درون سنگ های رسوبی به واسطه انواع متنوع فیلیت و میکا اسلیت ها منتقل می شوند.آنها در میان معمول ترین سنگ های دگرگونی قرار دارند و برخی از آنها گرافیتی و انواع دیگر کربناته هستند. تنوع در ظهور و ترکیب بسیار زیاد است اما آنها گروهی را تشکیل می دهند که تشخیصشان از میکا های سفید و سیاه با فراوانی بالا و ویژگی نازک بودن، تورق وشیتس وارگی دشوار نمی باشد. زیر گروه آندولوزیت، استارولیت، کیانیت و سیلیماینت شیست معمولاً در مجاورت گرانیت های گنیسی ظاهر می گردند و احتمالاً تحت تأثیر دگرگونی مجاورتی هستند.[8]

  • منظر میکروسکوپی از مقطع نازک گارنت میکا شیست زیر نور قطبی با بلور درشت گارنت (با رنگ سیاه) در زمینه ایی از کوارتز و فلدسپار (دانه های سفید و خاکستری رنگ) و تیغه های موازی میکا (قرمز، ارغوانی و قهوه ایی).
  • برش گارنت میکا شیست
  • شیستِ منهتن, متعلق به جنوب شرقی نیویورک
  • رخنمون شیست منهتن واقع در سنترال پارک نیویورک
  • کلریِت شیست نوعی از شیست سبز.
  • تالک شیست سینت مارسل- فرانسه.

پانویس
  1. «Schist definition». Dictionary of Geology. دریافت‌شده در ۲۰۱۳-۰۷-۱۲.
  2. Jackson J.A. , Mehl J.P. & Neuendorf K.K.E. (۲۰۰۵). Glossary of Geology. Springer. صص. ۵۷۷. شابک ۹۷۸۰۹۲۲۱۵۲۷۶۶.
  3. Bishop A.C., Woolley A.R. & Hamilton W.R. (۱۹۹۹). Cambridge Guide to Minerals, Rocks and Fossils. Cambridge University Press. ص. ۱۵۳. شابک ۹۷۸۰۵۲۱۷۷۸۸۱۷.
  4. Essentials of Geology, 3rd Ed, Stephen Marshak
  5. J., Tarbuck, Edward (2012). Earth science. Lutgens, Frederick K. (13th ed.). Upper Saddle River, N.J.: Prentice Hall/Pearson. ISBN 978-0321688507. OCLC 693684089.
  6. "Schist". English Dictionary. Oxford University Press. Retrieved 10 February 2014.
  7. R. W. Raymond, Slate, A Glossary of Mining and Metallurigical Terms, American Institute of Mining Engineers, 1881, p. 78.
  8. متن مقاله‌ای مرتبط در 1911 Encyclopædia Britannica در ویکی‌نبشتهٔ انگلیسی موجود است.

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ شیست موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.