صحن انقلاب
صحن انقلاب، صحن عتیق یا صحن کهنه قدیمی‌ترین صحن حرم امام رضا در مشهد است. این صحن به صورت مستطیل و به ابعاد ۱۰۴٫۵ در ۶۴٫۵ متر ساخته شده‌است.[1] پنجرهٔ فولاد، سقاخانهٔ اسماعیل طلایی و نقاره‌خانه در این صحن قرار دارند.
عناصر
ایوان‌ها
صحن انقلاب دارای چهار ایوان در چهار سوی آن است که به صورت قرینه قرار گرفته‌اند. به جز ایوان جنوبی، سه ایوان دیگر ورودی‌های صحن نیز هستند. هر ایوان دارای کتیبه‌هایی است که تاریخ احداث بنا را ذکر کرده‌اند.
- ایوان جنوبی(ایوان طلای نادری)
- این ایوان که با نام ایوان طلا و ایوان عتیق نیز شناخته می‌شود، قدیمی‌ترین ایوان صحن انقلاب است که به دستور امیرعلی‌شیر نوایی در سال ۸۷۵ قمری ساخته شده‌است. ابتدا شاه طهماسب یکم و سپس نادرشاه افشار در ۱۱۴۵ قمری آن را طلاکاری کردند.[2]
- ایوان غربی(ایوان ساعت)
- نام‌های دیگر این ایوان، ایوان ساعت و ایوان شیخ طوسی است و در دورهٔ صفوی ساخته شده‌است. ورودی بست شیخ طوسی در این ایوان قرار دارد.[2]
- ایوان شمالی(ایوان عباسی)
- نام دیگر این ایوان، ایوان عباسی است و در دورهٔ صفوی ساخته شده‌است. ورودی بست شیخ طبرسی در این ایوان قرار دارد.[2]
- ایوان شرقی(ایوان نقاره خانه)
- این ایوان با نام‌های ایوان نقاره خانه و ایوان حر عاملی نیز شناخته می‌شود و توسط شاه عباس صفوی در سال ۱۰۲۱ قمری ساخته شده‌است.[1] ورودی بست شیخ حر عاملی در این ایوان قرار دارد.
پنجرهٔ فولاد
پنجرهٔ بزرگی است که در ضلع جنوبی صحن انقلاب و روبروی ضریح قرار دارد. بسیاری از زائران در این محل به زیارت می‌پردازند.[2]
سقاخانه
سقاخانهٔ اسماعیل طلایی در وسط صحن انقلاب قرار دارد و در سال ۱۱۴۴ یا ۱۱۴۵ قمری ساخته شده‌است. سنگاب آن به دستور نادرشاه از هرات آورده شد و اسماعیل خان، پوشش هشت‌ضلعی و سقف گنبدی برای آن ساخت.[2]
نقاره‌خانه
نقاره‌خانه در ایوان شرقی قرار دارد. مراسم نقاره‌زنی از اواسط قرن نهم در حرم برقرار بوده‌است و تنها در سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۲۰ تعطیل شده‌است. نقاره‌زنی ۲۰ دقیقه پیش از طلوع و غروب آفتاب در همهٔ ماه‌ها به جز محرم و صفر انجام می‌شود.[2]
ساعت
ساعت بزرگ صحن انقلاب در بالای ایوان غربی قرار دارد و توسط عبدالحسین معاون در سال ۱۳۳۳ از هامبورگ خریداری شده‌است.[2]
رویدادها
بسیاری از رویدادهای فرهنگی و مذهبی حرم از جمله مراسم خطبه‌خوانی و شام غریبان امام رضا در صحن انقلاب اجرا می‌شوند. مراسم خطبه‌خوانی در شب پیش از سالروز درگذشت امام رضا[3] و مراسم شام غریبان در شب بعد از آن،[4] برگزار می‌شوند. هم‌چنین هیئت‌های عزاداری برای مراسم سینه‌زنی به این صحن، وارد می‌شوند.[5]
منابع
- «صحن انقلاب». آستان قدس رضوی. دریافت‌شده در ۵ مرداد ۱۳۹۵.
- «صحن انقلاب». سامانهٔ جامع اطلاع‌رسانی ره‌توشه. دریافت‌شده در ۵ مرداد ۱۳۹۵.
- «مراسم خطبه خوانی شب شهادت امام رضا(ع)برگزار شد+تصاویر». باشگاه خبرنگاران جوان. ۹ آذر ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۵.
- «مراسم شام غریبان در حرم مطهر رضوی برگزار می‌شود». باشگاه خبرنگاران جوان. ۱۰ آذر ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۵.
- «حال و هوای حریم عشق/ دل‌هایی که به پنجره فولاد گره‌خورده‌اند». خبرگزاری مهر. ۱۰ آذر ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۵.