فعل ناگذرا
فعل ناگُذرا یا فعل لازم فعلیست که به مفعول نیازی نداشته باشد و برای کامل شدن معنی جمله‌ای که در آن قرار گرفته فقط نیاز به نهاد باشد. مانند آمدن (پرویز [نهاد] آمد [فعل]). برعکس فعل‌های ناگذرا، فعل‌های گذرا (متعدی) برای کامل شدن معنی، به مفعول نیاز دارند. مانند: آوردن (پرویز [نهاد] گل [مفعول] را [نشانه مفعولی] آورد [فعل و مفعول]
| گذرایی و ظرفیت |
|---|
| گذرایی |
|
فعل ناگذرا فعل گذرا فعل دوگذرا |
| افزایش ظرفیت |
|
علتی اعمالی سودمندی مفعولی |
| کاهش ظرفیت |
|
فعل مجهول ضدمجهول مجهول غیرشخصی |
| بازتابی‌ها و وارون‌ها |
|
ضمیر فاعلی (مسندالیه) فعل بازتابی وارون (دستور زبان) ضمیر وارون |
 درگاه زبان‌شناسی |
فعل‌های لازم به مفعول، متمم یا مسند نیاز ندارند. کاربرد این نقش ها به همراه فعل ناگذرا اشتباهست.[1] فعل‌های ناگذرا بیشتر فعل‌هائی هستند که نشان‌دهندهٔ عملیست که طی آن نوعی تغییر در وضعیت و خصوصیات فاعل به وجود می‌آورد. به‌طور مثال نشستن و برخاستن که تغییر وضعیت او را نشان می‌دهد.
نمونه فعل‌های ناگذرا: رفتن مردن، آمدن، نشستن، برخاستن، خوابیدن، دویدن، چرخیدن
فعل از لحاظ ساختمان در ادبیات فارسی دارای چهار گونه دیگر نیز هست.
فعل ناگذرای یک‌شخصه
فعل ناگذرای یک‌شخصه مفعول پذیر نیست و بیشتر به صورت سوم شخص بکار می‌رود و بجای شناسه یکی از ضمایر متصل (پی‌بست‌های) ـَم، ـَت، ـَش، -ِمان، ـِتان، ـِشان، شخص فعل را نشان می‌دهد که به آخر اسم قبل از فعل اضافه می‌شود.
نمونه: خوشم آمد.
به فعل ناگذرای یک‌شخصه، فعل مرکب پی‌بستی هم می‌گویند.
جستارهای وابسته
منابع
- زبان فارسی (۳) و (۴) - سال دوم دبیرستان - چاپ ۱۳۷۸