قلیا (سرده)
سالیکورنیا (Salicornia) گیاهی‌است از تیره اسفناجیان که در خاک غیر حاصلخیز و صحرا قابل کشت است و حتی با آب شور دریا در کنار هر آب دیگر نیز قابل آبیاری است.
| سالیکورنیا | |
|---|---|
 | |
| Salicornia europaea | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| دسته: | گیاهان گلدار |
| رده: | دولپه‌ای‌ها |
| راسته: | میخک‌سانان |
| تیره: | تاج‌خروسیان |
| زیرخانواده: | قلیاواریان[1] |
| سرده: | Salicornia L. |
| گونه‌ّا | |
|
در متن. | |
سردهٔ سالیکورنیا در ایران یک گونه گیاه علفی یکساله باتلاقی شور-روی دارد که معمولاً در کنار رودخانه‌ها و دریاچه‌های آب شور کناره‌های دریای عمان و خلیج فارس می‌روید.[2] dr
مشخصات گیاه‌شناسی
سالیکورنیا گیاهی شورزی، آبدار و یکساله از خانوادهٔ اسفناجیان می‌باشد. رویشگاه طبیعی این گیاه نمک زارها، سواحل دریا، باتلاق‌ها و مرداب‌های شور اروپا، جنوب آسیا، شمال آمریکا و جنوب آفریقا است. این گیاه با نام‌های تجاری (Sea Beans) یا لوبیای دریایی، (Glasswort، Pickleweed) یا علف هرز ترشی و (Marsh Samphire) یا رازیانه آبی مرداب در دنیا شناخته می‌شود. ارتفاع این گیاه کمتر از ۳۰ سانتیمتر است. ساقه‌ها بند بند و آبدار، برگ‌ها کوچک و به شکل فلس‌های تحلیل رفته می‌باشند به نحوی که در نگاه نخست گیاه بدون برگ به نظر می‌رسد (نگارهٔ۱ سالیکورنیا را ببینید). گل‌ها هرمافرودیت بوده که در فاصله‌های بندهای ساقه ایجاد می‌شوند (نگارهٔ۲ گلهای سالیکورنیا). گرده افشانی توسط باد انجام می‌شود. میوه‌ها کوچک و آبدار و به‌شکل یک بذر منفرد می‌باشند که همراه با کامل شدن مراحل رشد میوه، گیاه از سبز به قرمز تغیر رنگ می‌دهد. گیاه سالیکورنیا از نظرنوع چرخهٔ فتوسنتزی دارای چرخه C4 می‌باشد.
ویژگی‌ها
گیاهی که تاکنون به عنوان گیاهان شوره‌زی و شورزی یا نمک‌خواه شناخته می‌شد، با برگ‌های آبدار نمکین آن در گرمای جهنمی و خاک رقت انگیز، با مقداری بیشتر از آبیاری معمولی آن هم با آب شور دریا رشد و نمو می‌کند. چندین کشور، سالیکورنیا و دیگر گیاهان مقاوم به آب شور را به عنوان منبع تأمین غذا بررسی می‌کنند. این گیاهان، گیاهانی کارآ برای بیابان زدایی نیز می‌باشند.
سودمندی
سالیکورنیا را می‌توان در برخی رستوران‌ها به عنوان نوعی خزهٔ دریایی، به صورت خام یا بخارپز شده خورد یا به عنوان روغن پخت‌وپز و ترکیب غذایی غنی از پروتئین نیز استفاده کرد.
برنامه
شرکتی اخیراً ۱۰۰۰ هکتار سالیکورنیا را در روستای سانورا (Sanora) کاشته‌است، جایی که هاجز تحقیقات مقدماتی را برای دهه‌ها انجام داده‌است، این نهال‌ها، بذر مورد نیاز در طرح سرمایه‌گذاری مشترک واقع در ۵۰ مایلی شمال ساحل شهر باهیا دکینو (Bahia de Kino) را تأمین می‌کنند. شرکت (Global Seawater) قصد دارد ۱۲۰۰۰ هکتار از آنجا را جهت انجام رؤیای بزرگترین مزرعهٔ آبیاری دریایی بخرد یا اجاره کند.
طرح این است که کانالی در داخل صحرا زده شود تا آب دریا را جهت تغذیهٔ استخرهای تجاری پرورش ماهی و میگو به داخل صحرا هدایت کند و به جای برگرداندن آب به داخل دریا، شرکت قصد دارد از طریق کانال آب را بیشتر به داخل صحرا برده و از آن جهت آبیاری سالیکورنیا برای تولید سوخت زیستی استفاده کند. توقفگاه بعدی آب دریا سرزمین جلگه‌ای مصنوعی خواهد بود، این جنگل‌های مانگرو را می‌توان به آلوده کننده‌ها فروخت تا مطابق شرایط بودن شکاف‌های هسته‌ای آن طبق پروتکل کیوتو در رابطه با تغییرات آب و هوا تأیید شود. هیچ چیز دور ریخته نمی‌شود! این یک طرح مبتکرانه‌است و فکر کردن دربارهٔ آن باعث شادی دوچندان می‌شود.
طرح کاشت در اطراف دریاچه ارومیه
کاربرد گونه‌های شورپسند با سامانه‌های ریشه‌های عمیق، اهمیت ویژه‌ای در مورد حفاظت از خاک‌های شور دارد زیرا گیاهان به طور ذاتی در محیط‌هایی با تنش‌های شوری و سدیمی حضور دارند و به تنش‌هایی دیگر از جمله خشکی نیز بردبار هستند. این گیاهان به ویژه آتریپلکس و قلیا از گونه‌های غالب در مناطق خشک و نیمه خشک با شوری بالا هستند که منبعی برای تغذیهٔ دام و تجدید زمین‌های فرسوده مانند تپه‌های شنی، خاک‌های شور- آهکی، کم عمق و... به شمار می‌روند. در یک طرح پیشنهادی سعی می‌شود که با موافقت سازمان جنگل‌ها و مراکز آبخیز داری در۳۰ هکتار از اراضی ارومیه ۳گونه آتریپلکس بومی و هفت گونه غیر بومی قلیا کاشته شود و طی یک بازه زمانی عملکرد آن ارزیابی شده و نتایج نهایی آن برای اقدامات بعدی مورد ارزیابی قرار گیرد.[3]
مزه
روشن است که سالیکورنیا مزه‌ای شور دارد ولی بررسی‌هایی که در بارهٔ نظر مردم در مورد مزهٔ مورد پسند آن انجام شده‌است نشان داده که مصرف کنندگان این گیاه از خوردن آن لذت برده‌اند. همچنین سالیکورنیا ویکی ویژه خود دارد (؟) که می‌گوید: Salicornia Europaea خوراکیست چه به صورت خام و چه پخته شده. در انگلستان این گیاه یکی از گیاهانی است که به عنوان رازیانه شناخته می‌شود. در ایالات متحده سالیکورنیا به عنوان لوبیای دریایی شناخته می‌شود. سالیکورنیا معمولاً پخته می‌شود، یا بخارپز یا مایکروفر شده، بعد از پخته شدن رنگی مانند جلبک دریایی و مزه‌ای مثل شالوده ساقه‌های اسفناج و مارچوبه پیدا می‌کند و برخلاف بافت خامش، بعد از پخته شدن به هیچ عنوان ریش‌ریش و سفت نیست.سالیکورنیا معمولاً به عنوان همراه (یا تزئین) دریائی مناسب برای خوراک‌هایی همچو خوراک‌های دریایی و ماهی می‌باشد؛ و آشکار است که روش‌های پخت فراوانی وجود دارد. اگر اکثر مردم خوردن سالیکورنیا را دوست نداشتند این ایده امید بخش به نظر نمی‌رسید وگرنه این نیز مانند نی اره خوراکی دیگری برای حیوانات و منبع تأمین سوخت زیستی می‌شد.
جستارهای وابسته
منابع
ویکی‌پدیا آلمانی
- Salicornioideae
- مظفریان، ولی‌الله، فرهنگ نام‌های گیاهان ایران: لاتینی، انگلیسی، فارسی تهران: فرهنگ معاصر ۱۳۷۵. رده:گیاهان در اروپا رده:ماشک‌ها ...
- ریزگردهای ارومیه با استفاده از گیاهان شورپسند '