لجستیک
لجستیک یا آماد[1] (به انگلیسی: Logistics) به حرکت مواد، خدمات، پول و اطلاعات در داخل یک زنجیره تأمین گفته می‌شود. همچنین لجستیک شامل حرکت در داخل یک مجموعه، نظارت بر ورود و خروج محموله‌ها و کالاها، و جریان اطلاعات در سرتاسر زنجیره تأمین می‌شود.[2]
در علوم نظامی، منظور از آماد و لجستیک، حفظ زنجیره ی تأمین با نیروهای نظامی، با وجودی که دشمن به دنبال به هم زدن آن است، می‌باشد. در تدارکات نظامی، افسران تدارکات نحوه و زمان انتقال منابع به مکان‌های مورد نیاز را مدیریت می‌کنند.
لجستیک شامل یکپارچه‌سازی اطلاعات، حمل و نقل، موجودی کالا، انبارداری، جابه‌جایی کالا و بسته‌بندی و در مواردی نیز شامل امنیت نیز می‌شود. لجستیک قسمتی از زنجیره تأمین است که ارزش زمان و مکان را به آن می‌افزاید.
پایه و ریشهٔ واژگانی
این لغت ریشه‌ای یونانی دارد و در موارد نظامی برای جابجایی جنگ‌افزار، مهمات و جیره غذایی در مواقع حرکت از مکان اصلی به سمت خط مقدم استفاده می‌شود. در زبان یونانی، رومی و امپراتوری رم شرقی، نظامیانی وجود داشتند با نام LOGISTIKAS که وظیفه مسائل مالی و تقسیم مایحتاج بر عهده آنان بوده‌است.
در واژه‌نامه آکسفورد لجستیک به این صورت تعریف شده: قسمتی از علوم نظامی که وظیفه تهیه و تحویل آماد و جابجایی مواد و افراد و تجهیزات را دارد. همین‌طور لجستیک به صورت عمومی شاخه‌ای از علوم مهندسی است که سیستم‌های انسانی به‌جای سیستم‌های ماشینی ایجاد می‌کند.
گستره‌های مدیریت لجستیک عبارتند از:
- لجستیک داخل مرزهای یک کشور
- لجستیک داخلی
- لجستیک خارج از مرزهای کشور
لجستیک به کلیه فعالیت‌های هماهنگی اطلاق می‌شود که جهت بررسی، تحقیق، مطالعه و برآورد نیازها و احتیاجات اولیه در زمینه وسایل و تجهیزات، ماشین‌ها و ابزارآلات، تأسیسات و قطعات از هر نوع و کلیه امور مربوط به تهیه، تولید، بیمه، نگهداری، انبارداری، توزیع، حمل و نقل، تنظیم و تهیه روش انجام کار، طراحی سیستم و دستور العمل و نظارت بر موارد فوق انجام می‌گیرد.
لجستیک نظامی
سیستم یکپارچه پشتیبانی لجستیک (ILS)[3] یکی از سیستم‌های به کاربرده شده در سازمان‌های نظامی است، برای اطمینان از سیستم ساده پشتیبانی با نگرشی به سرویس تمام عیار مشتری مداری با پائین‌ترین هزینه و با اطمینان کامل و در دسترس بودن و همچنین قابل تعمیر بودن و دیگر نیازهای تعریف شده در یک پروژه.
در لجستیک نظامی: افسران لجستیک چگونگی و زمان جابه‌جایی منابع را به محلی که مورد نیاز هستند را مدیریت می‌کنند. افرادی مانند هانیبال بارکا، الکساندر کبیر و دوک ولینگتون در منابع تاریخی به عنوان نوابغ لجستیک مطرح هستند. لجستیک را در فارسی «آمادگاری» نیز می‌گویند.
مدیریت لجستیک
مدیریت لجستیک به عنوان نقشی در زنجیره تأمین است که وظیفه‌دار طراحی، نحوه اجرا، کنترل و افزایش بهره‌وری کلیه فرایندهای مرتبط با ذخیره‌سازی کالا و جریان‌های جلو برنده یا عقب رونده مؤثر، ارائه سرویس‌ها یا اطلاعات مرتبط از محل تولید تا نقطه مصرف به طوریکه نیازهای مشتریان را برآورده سازد، می‌باشد.
به شخصی که به صورت حرفه‌ای در مدیریت لجستیک مشغول به کار است logistician می‌گویند.
چارتر مؤسسه لجستیک و حمل و نقل (CILT) در ۱۹۱۹ در انگلیس تأسیس شد و رویال چارتر را در سال ۱۹۲۶ تأسیس کرد. موسسات چارتر یکی از مهم‌ترین بخش‌ها یا موسسات در زمینه لجستیک و حمل و نقل هستند که وظیفه امتیاز دهی میزان کیفی خدمات حرفه‌ای را در مدیریت لجستیک بر عهده دارند.
رشته مهندسی صنایع گرایش لجستیک
در سال ۱۳۸۷ در دانشگاه صنعتی امیرکبیر دانشکده مهندسی صنایع و سیستم‌های مدیریت ایجاد شد. این گرایش در مقطع کارشناسی ارشد توسط دکتر کریمی به وجود آمد که هم‌اکنون جز پرطرفدارترین گرایش‌های مهندسی صنایع در کنکور کارشناسی ارشد می‌باشد.
دوره‌های کاردانی و کارشناسی لجستیک
در سال ۱۳۸۹ دانشگاه علمی کاربردی شهید دستواره دوره‌های کاردانی لجستیک و انبارداری و سال ۱۳۹۳ کارشناسی لجستیک را برگزار کرده‌است. این مقاطع تحصیلی همچنان در حال برگزار می‌باشد.
منابع
- «آماد» [علوم نظامی] هم‌ارزِ «لجستیک» (به انگلیسی: logistics)؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر نهم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۵۳۱-۱۸-۴ (ذیل سرواژهٔ logistics)
- William J Stevenson. Operations Management (ویراست ۱۳). McGraw-Hill Education. صص. ۶۷۴. شابک ۱-۲۵۹-۶۶۷۴۷-۲.
- «Integrated Logistics Support"
مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Logistics». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۲ آوریل ۲۰۰۹.