پل قدیم دزفول
پل قدیم دزفول یا دژپل مهم‌ترین اثر تاریخی دزفول و با بیش از ۱۷ قرن قدمت، یکی از قدیمی‌ترین پل‌های استوار جهان است. این پل که دو منطقه شرقی و غربی دزفول را به هم وصل می‌سازد، در حقیقت یکی از راه‌های رابط منطقه جندی شاپور و سرزمین بین‌النهرین بوده، که به دستور شاپور اول پس از پیروزی بر والرین و با به‌کارگیری اسرای رومی ساخته شده‌است.[1]
| پل قدیم دزفول | |
|---|---|
 پل ساسانی یا پل قدیم دزفول | |
| |
| نام | پل قدیم دزفول |
| کشور | ایران |
| استان | خوزستان |
| شهرستان | دزفول |
| اطلاعات اثر | |
| نام‌های قدیمی | پل رومی |
| کاربری | پل |
| دیرینگی | بیش از ۱۷ قرن |
| دورهٔ ساخت اثر | ساسانیان |
| بانی اثر | شاپور اول |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۸۴ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۵ دی ۱۳۱۰ |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | بله |
  پل قدیم دزفول روی نقشه ایران
۳۲٫۲۲۵۳°شمالی ۴۸٫۲۳۲۶°شرقی | |
| پل قدیم دزفول | |
|---|---|
| محل | دزفول، روی رود دز |
| جنس | آجری، ملاط سنگ ساروج |
| شمار دهنه‌ها | ۲۶ دهنه بزرگ و کوچک آجری، ۳ دهنه فلزی از جنس بتن آرمه |
| شمار ستون‌ها | ۱۷ |
| درازا | ۳۸۵٫۵ متر |
| پهنا | ۹٫۵ متر |
| ارتفاع | ۱۵ متر |
| AADT | خیر |
| مختصات | ۳۲°۱۳′۳۱″شمالی ۴۸°۱۳′۵۷″شرقی |
تاریخچه
این پل در سال ۲۶۰ میلادی (در حدود ۱۷۵۰ سال پیش) به دستور شاپور اول ساسانی و بدست ده‌ها هزار اسیر رومی بر روی رود دز ساخته شد و به همین دلیل این پل به پل رومی نیز مشهور است. برای حفاظت از پل قلعه‌ای نیز بنا شد که در محل قدیمی آن محله‌ای به همین نام (قلعه) وجود دارد.
این پل دارای ۱۴ دهانه است و آب رودخانه دز از زیر آن عبور می‌کند، پل قدیم دزفول از سنگ ساروج و آهک بنا شده و در دوران حکومت عضدالدوله دیلمی، صفویان و پهلوی باز سازی شده‌است اما پایه‌های پل حکایت از دوران ساسانی دارد.[2]
ساختار تاریخی
این پل برروی رودخانه دز واقع شده و ساختمان فعلی آن در دوران صفویه بر روی ساختمان قبلی بنا شده‌است. ساختمان این پل متشکل از بافت معماری متعلق به سه دوره تاریخی است. بخش‌هایی از پایه‌های پل مربوط به دوره ساسانی و بخش طاقدیسی پل مربوط به دوره صفویه و از نمونه‌های طاقهای دوره اسلامی است و سرانجام بخش عرشه پل که از مصالح جدیدی همچون سیمان و فلز ساخته شده‌است مربوط به دوره رضا شاه پهلوی است. پس از احداث سد دز (درشهرستان اندیمشک) در شهرستان دزفول فشار آب رودخانه بر این پل بسیار کاهش یافت.
نقل قول‌های مشهور
جرج کرزن در مورد پل قدیم دزفول می‌نویسد:
در حدود غربی خاک بختیاری و حوزه نهایی آب دز، شهر جالب توجه دزفول واقع گردیده‌است (دزفول- دزپل). این نام به واسطه پل باشکوه مجاور آنست که بدون شک بدوره ساسانیان متعلق است. قسمت زیرین این پل از سنگ است و قسمت فوقانی که آجری است ظاهراً قدیمی تر می‌نماید، ۴۳۰ یارد طول و بیست و دو طاق به شکل و اندازه مختلف دارد.
حاج نجم الملک در کتاب سفرنامه خوزستان دربارهٔ پل قدیم دزفول در سال ۱۲۹۹ چنین می‌نویسد:
پلی عظیم بر روی دز از قدیم زده‌اند که از آثار غریبه است. فی الجمله تعمیری لازم دارد، طول این پل سیصد و شصت ذرع است. دو دامنه دارد به طول سی ذرع و عرض هفت ذرع و ارتفاع دوازده ذرع عدد چشمه‌ها بیست عدد و عرض چشمه‌ها بعضی پنج و بعضی نه ذرع است.[3][4]
عبور و تردد خودروها بر روی پل
پل قدیم دزفول از معدود پل‌هایی در دنیاست که با داشتن بیش از هفده قرن، عبور و مرور خودروها بر روی آن انجام می‌شده‌است. این ترددها موجب تخریب و سست کردن پایه‌ها و نابود شدن پل به صورت تدریجی می‌انجامید که بالاخره در سال‌های ۸۸، ۸۹ ه.ش این موضوع جدی گرفته شد و تردد خودروها به کلی از روی این پل باستانی متوقف شد و هم‌اکنون گذر با پای پیاده از روی آن ممکن است.[5]
نگارخانه
.jpg.webp)
تصویر پل قدیم دزفول پشت اسکناس صد ریالی حکومت پهلوی
نقاشی پل قدیم دزفول، توسط جهانگردی غربی، چاپ شده در کتابی به سال ۱۸۷۰
پل قدیم دزفول در ۱۲۰ سال پیش
عکسی از پل قدیم دزفول
ریزش قسمتی از پیاده‌روی پل قدیم دزفول
جستارهای وابسته
پانویس
- تبیان، موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی. «قدیمی‌ترین پل جهان در دزفول». article.tebyan.net (به Persian). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۸.
- «پل دزفول با قدمت 17 قرن همچنان محل تردد خودروهاست / عکس». خبرآنلاین. ۲۰۱۰-۰۳-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۸.
- لغتنامه دهخدا
- سبط الشیخ، ضیا الدین
- «تخریب پل 1800 ساله دزفول با چرخ خودرو».
منابع
- دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ص. ۵۹۷
- سبط الشیخ، ضیا الدین (۱۳۷۳)، زندگی‌نامه استاد الفقها شیخ انصاری، دبیرخانه کنگره بزرگداشت دویستمین سالگرد میلاد شیخ اعظم انصاری، ص. ۸۳