پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات

پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات سابقاً مرکز تحقیقات مخابرات از پژوهشگاه‌های شناخته شدهٔ ایرانی[1] در زمینه مخابرات است که خود را «مغز متفکر و مشاور مادر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات» می‌داند. مأموریت‌های این پژوهشگاه «نهادینه کردن رشد و ارتقای وضعیت دانش، فناوری و نوآوری کشور با بسترسازی و برنامه‌ریزی خردمندانه همراستا با اولویت‌های تعیین شده در اساسنامه، احکام و اسناد بالادستی کشور» تعیین شده‌است.[2]

کتابخانه پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات

کشور	ایران
نوع	کتابخانه پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات
تأسیس	۱۳۵۰ خورشیدی
موقعیت	تهران، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات
وبگاه	[hthttps://www.ict.gov.ir/ www.ict.gov.ir]

این نهاد در سال ۱۳۴۹ پس از امضای یک تفاهم نامه بین دولت‌های ایران و ژاپن با نام مرکز تحقیقات مخابرات ایجاد شد. پیش از انقلاب ۱۳۵۷ فعالیت‌های آن پژوهش‌های بنیادی بود. پس از پیروزی انقلاب با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی اداره این مرکز به وزارت پست و تلگراف و تلفن واگذار شد و نقش بازوی تحقیقاتی و مشاوره ای این وزارتخانه را بر عهده گرفت. در سال ۱۳۷۶ این مؤسسه به پژوهشکده و در سال ۱۳۸۴ با تأسیس سه پژوهشکده به مؤسسه و در سال ۱۳۹۱ از مؤسسه به پژوهشگاه ارتقا پیدا کرد. اینک این پژوهشگاه دارای چهار پژوهشکده لست و قطب پژوهشی فناوری ارتباطات و اطلاعات قلمداد می‌گردد.[2]

پژوهشگاه از چهار پژوهشکده فناوری اطلاعات، فناوری ارتباطات، امنیت فناوری ارتباطات و اطلاعات و سیاستگذاری و مدیریت راهبردی فاوا تشکیل شده‌است.[3][4]

پژوهشگاه در زمینه استانداردگذاری نیز فعالیت می‌کند و عضو مؤسسه استانداردهای مخابراتی اروپا است.[3] پژوهشگاه در برنامه فضایی ایران نیز نقش دارد.[1]

این پژوهشگاه میزبانی کنفرانس‌های علمی نظیر اولین کنفرانس کتابخانه دیجیتال را برعهده داشته‌است.[5]

این پژوهشگاه اجرای پروژه‌هایی نظیر جویشگر بومی با بودجه ۱۷۰ میلیارد تومان را نیز بر عهده داشته‌است.[6]

ساختار پژوهشگاه

پژوهشکده فناوری ارتباطات[7]

• گروه ارتباطات ثابت
• گروه ارتباطات رادیویی ثابت و سیار
• گروه ارتباطات ماهواره‌ای
• گروه ارتباطات نوری
• گروه مدیریت یکپارچه شبکه

پژوهشکده فناوری اطلاعات[8]

• گروه توسعه نرم‌افزار
• گروه سامانه‌های چند رسانه‌ای
• گروه سکوهای فناوری اطلاعات و فضای مجازی
• گروه مدیریت دانش و سازمان‌های الکترونیکی

پژوهشکده امنیت فاوا[9]

• گروه ارزیابی شبکه و سامانه‌ها
• گروه فناوری امنیت اطلاعات و سامانه‌ها
• گروه فناوری امنیت شبکه

پژوهشکده سیاست‌پژوهی و مطالعات راهبردی[10]

• گروه توسعه کسب‌وکار و کارآفرینی فاوا
• گروه حقوق و مقررات فاوا
• گروه سیاست‌گذاری و آینده‌پژوهی فاوا
• گروه پژوهشی فرهنگ در فضای‌مجازی

طرح‌های کلان جاری پژوهشگاه

لیست طرح‌های کلان جاری پژوهشگاه به شرح زیر می‌باشد:[11]

• طرح جویشگر بومی (دیدرس): مجموعه‌ای از ابزارها است که در قالب یک وبگاه امکان جستجو را به کاربران ارئه می‌دهد. این طرح در پژوهشگاه در حال تحقیق و توسعه در سطح کلان می‌باشد.[12]
• طرح شبکه‌های نرم‌افزار محور: شبکه‌های نرم‌افزار محور به مفهوم جدایی سطح کنترل از سطح ارسال داده بوده و به‌عنوان بزرگترین تحول چهار دهه اخیر در معماری شبکه شناخته می‌شود. این طرح در پژوهشگاه جز طرح‌های در دست توسعه می‌باشد.[13]
• طرح اینترنت اشیاء: اینترنت اشیاء به‌عنوان چهارمین انقلاب در صنعت توانمندسازی اشیاء می‌باشد. کار این طرح اتصال اشیاء به اینترنت و کنترل خودکار یا از راه دور آن‌ها است. این طرح در بیشتر پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌های سرتاسر جهان در حال توسعه است که پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز از این دسته مستثنی نبوده و در حال توسعه آن می‌باشد.[14]
• طرح نسل پنجم شبکه موبایل: طرح نسل پنجم موبایل که طبق آمار منتشر شده قرار است از سال ۲۰۱۹ کار همگانی‌سازی آن در سطح جهان شروع شود، در پژوهشگاه تحت عنوان پروژه پنپا در حال مطالعه و بررسی می‌باشد.[15]
• طرح کلان داده‌ها: کاری که در این طرح انجام می‌شود، بررسی و انجام پردازش بر روی حجم بالایی از اطلاعات و داده‌ها است که توسط ابزارهای متداول قابل پردازش نیستند.[16]
• طرح رادیوی پرظرفیت: این طرح، ایجاد سامانه‌های رادیویی نقطه به نقطه است تا زمانی که شبکه‌های سلولی و فیبرهای نوری آن‌ها از کار بیفتند بتوان ارتباط با اینترنت را حفظ کرد. این طرح در پژوهشگاه بررسی و در حال توسعه می‌باشد.[17]
• طرح ارتباطات کوانتمی نوری: این طرح جهت بررسی و پیاده‌سازی ذخیره اطلاعات در کامپیوترهای کوانتمی و استفاده از مخابره کوانتمی جهت ارسال داده‌ها است. این طرح نیز در پژوهشگاه در حال مطالعه می‌باشد.[18]

طراح‌های تجاری‌سازی شده پژوهشگاه

لیست طرح‌های تجاری‌سازی شده پژوهشگاه به شرح زیر می‌باشد:[11]

• راهکار مجازی‌سازی و رایانش ابری XAMIN: دستاورد این طرح زمینه‌ای جهت ایجاد، توسعه و پیکربندی نرم‌افزارها و سرویس‌ها توسط توسعه‌دهندگان می‌باشد.[19]
• موتور جستجوی بومی: یک موتور جستجوگر برای کاربران فارسی زیان جهت جستجوی‌های متنی، صوتی، تصویری و … می‌باشد.[12]
• ضد ویروس پادویش: این طرح یک ضد ویروس است که توسط متخصصان داخلی تولید شده و قابلیت آن را دارد که با بدافزارهای رایج مقابله کند.[20]
• سرویس ابر زیرساختی XaaS: یکی از موفق‌ترین طرح‌های سال‌های اخیر که منجر به پیاده‌سازی فناوری رایانش ابری در داخل کشور شد.[21]

کتابخانه پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات

این کتابخانه در سال ۱۳۵۰ تأسیس شده‌است و از زمان تأسیس آن تاکنون تغییرات عمده ای را شامل شده‌است. این کتابخانه به عنوان یکی از محورهای اصلی در گردآوری و اشاعه جدیدترین اطلاعات در حوزه مخابرات، رایانه، الکترونیک و علوم وابسته است و سعی بر آن دارد تا امکانات و اطلاعات را به صورت کنترل شده در اختیار جامعه آموزشی و تحقیقاتی کشور قراردهد.
نام سازمان مادر: پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نام سازمان به انگلیسی: ministry of communications and information technology نام مدیر کتابخانه و میزان تحصیلات: اعظم صادق زاده، فوق لیسانس اقتصاد نوع کتابخانه: پژوهشی و تخصصی زمینه‌های اصلی موضوع مجموعه کتابخانه: فنی، مهندسی، حوزه کامپیوتر، مخابرات، سیستم‌های اطلاعاتی شابکا :40088005-IR

ماموریت‌های کتابخانه

جهت دهی، توسعه و بهبود تحقیقات در حوزه ICT برای کمک به صنعت در رسیدن به اهداف چشم‌انداز ۲۰ ساله کشور ترسیم گستره‌های تحقیقاتی جدید در حوزه ICT مطابق مرزهای دانش و ارتقای توانمندی‌های پژوهشگاه از طریق مدیریت تحقیق، برونسپاری و درونسپاری فعالیت‌های پژوهشی حمایت از مشارکت با دانشگاه‌ها، مراکز علمی کشور و پارک‌های فناوری همکاری و حمایت از تحقیقات صنایع مرتبط و بخش غیردولتی همکاری با مراکز علمی و تحقیقاتی در سطح بین‌المللی جذب و انتقال فناوری و بومی کردن آن ایفای نقش مشاور مادر برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و شرکت‌های تابعه تهیه استانداردهای ملی و تأیید نمونه تجهیزات و خدمات در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات

نرم‌افزار: سیمرغ (نوسا) و کتابخانه ی دیجیتال پژوهشگاه

معرفی سایر بخش‌ها و منابع کتابخانه

فهرست نویسی توصیفی: داردفهرست نویسی تحلیلی: داردنحوه تنظیم منابع غیرچاپی :نمایه سازینظام دسترسی به مجموع: بازمساحت کل به متر مربع: ۶۶۰تعداد کارمندان کتابخانه: ۹ نفروضعیت کلی سالن و ساختمان کتابخانه: متوسطسند راهبردی: نداردآیین نامه: ندارد اساسنامه: ندارد

معرفی منابع کتابخانه

تعدادکتاب‌های فارسی ۱۱:۰۰۰ تعداد کتاب‌های لاتین :۲۵۰۰۰ تعداد کل نشریات ادواری مورد اشتراک: ۲۵۰ تعداد نشریات ادواری فارسی مورد اشتراک: ۳۰ تعداد نشریات ادواری خارجی مورد اشتراک :۲۲۰ اسلاید: ندارد عکس: دارد تعداد کل سایر منابع و مواد ۲۰۰۰:۱[22]

انواع منابع موجود در کتابخانه

• کتاب‌های فارسی
• کتاب‌های لاتین
• نشریات فارسی
• نشریات لاتین
• گزارش‌های فارسی
• گزارش‌های لاتین
• دیسک‌های فشرده فارسی
• دیسک‌های فشرده لاتین
• دیداری شنیداری فارسی
• دیداری شنیداری لاتین
• پایان‌نامه و سمینار

اهداف کتابخانه

• توسعه و عرضه خدمات دیجیتالی؛
• طراحی، توسعه و عرضه خدمات نوین و محصولات اطلاعاتی؛
• گردآوری و فراهم آوری مدارک و موارد مورد نیاز برای انجام تحقیق و کسب اطلاعات تخصصی؛
• نشر منابع کتابخانه ای به گونه ای که پژوهشگران بتوانند به سهولت و سرعت از محتوای انتشارات مربوط به رشتهٔ خود اطلاع یابند.
  [23]

رویکردهای عمده کتابخانه

• خدمات مرجع و امانت؛
• تهیه فهرست مندرجات و ارسال یک نسخه از آن به کارکنان سازمان؛
• تهیه چکیده و نمایه موضوعی از مواد رسیده به کتابخانه و خدمات تحویل مدرک؛
• سازماندهی و آماده‌سازی مواد گردآوری شده جهت دسترسی سریع.

ویژگی‌های کتابخانه

• این کتابخانه، اولین کتابخانه ای بوده‌است که در سال ۱۳۵۸ به نرم‌افزار فهرست نویسی نوسا دسترسی پیداکرده است؛
• سایت کتابخانه دیجیتال این کتابخانه به مدت ۳ سال پی در پی رتبه اول را در بین سایت‌های کتابخانه‌های دیجیتال در کل کشوربه دست آورده است؛
• علاوه بر سایت‌های مذکور، کتابخانه یک سایت اینترانت به نام پرگار دارد که خاص کارمندان بخش کتابخانه است و آن هامی توانند به مقالات و کتاب‌های دیجیتال دسترسی داشته باشند؛
• کتابخانه با هیچ پایگاه اطلاعاتی خارجی همکاری نمی‌کند و همکاری‌های داخلی آن شامل پایگاه‌های ذکر شده در کتابخانه یدیجیتال آن است؛
• هرساله از دانشگاه‌ها و ارگان‌های دولتی مختلف از این کتابخانه بازدید به عمل می‌آید؛
• میزان متوسط بازدید از کتابخانه در ماه ۳ الی ۴ هزار مراجعه کننده است.

بخش‌های کتابخانه

• امانت و مرجع

وظایف مسئول این بخش شامل موارد زیر است

نظارت بر انجام صحیح امور امانت (سرپرستی و هماهنگی فعالیت‌های بخش؛

• تنظیم آئین‌نامه امانت مواد و باز پس‌گیری آن ها؛
• نظارت بر چگونگی آمارگیری و گزارش از سیستم امانت؛
• همکاری و هماهنگی با بخش‌های فراهم آوری، سازماندهی، آماده‌سازی و تکثیر؛
• کمک به مراجعه کنندگان در دسترسی به منابع و امانت دادن آن؛
• ایجاد و اداره بایگانی (فایل) امانت؛
• برقراری ارتباط با سایر مراکز و کتابخانه‌ها به منظور ایجاد و برقراری خدمات امانت بین کتابخانه ای و خدمات تحویل مدرک.

بخش خدمات فنی (سازماندهی منابع)

این بخش در راستای اهداف خود موظف به سازماندهی و آماده‌سازی منابع و مواد اطلاعاتی کتابخانه است. از جمله فعالیت‌های این بخش: انجام عملیات فهرست نویسی، رده‌بندی، و آماده‌سازی کلیه منابع موجود درکتابخانه است.
در این بخش نیز مسئول آن وظایف زیر را بر عهده دارد:

• کسب آگاهی از ویرایش‌های جدید ابزارهای سازماندهی مواد و پیشنهاد سفارش آن به بخش فراهم آوری؛
• نظارت بر کاربرد صحیح ابزارهای سازماندهی؛
• کسب اطلاع از آخرین تحولات در زمینه فهرست نویسی در ایران و جهان و انتقال آن به همکاران؛
• برنامه‌ریزی در امور مربوط به رایانه ای کردن اطلاعات منابع سازماندهی شده و گسترش شبکه کتابشناختی کتابخانه.

بخش دیداری-شنیداری

این بخش وظیفه شناسایی، ارزیابی، نگهداری و فراهم آوری منابع الکترونیکی و نرم‌افزارهای خدمات کتابخانه را بر عهده دارد، علاوه بر آن با ایجاد پایگاه‌های اطلاعاتی درون سازمانی امکان دستیابی سریع کاربران کتابخانه را فراهم می‌آورد.
این بخش همچنین وظیفه نگهداری فیلم‌های علمی و آموزشی را نیز بر عهده دارد و به مراجعه کنندگان سرویس می‌دهد.

بخش سفارش‌ها و تأمین مدارک

تهیه و گردآوری کلیه منابع چاپی و الکترونیکی مورد نیاز کتابخانه مرکزی با هدف کمک به برنامه‌های آموزشی و پژوهشی پژوهشگاه، انتخاب منابع اطلاعاتی و اولویت بندی آنها توسط مسئولان مربوطه صورت گرفته و بر اساس بودجه تخصیصی در این بخش به مرحله اجرا در می‌آید.
تهیه مجموعه منابع به‌طور متمرکز در کتابخانه پژوهشگاه از طریق ارتباط با ناشران داخلی و خرید از نمایشگاه‌های سالیانه و مبادله و اهداء صورت می‌گیرد.

بخش نشریات کتابخانه

در این کتابخانه از سال ۱۳۸۲ به بعد نسخه‌های چاپی منسوخ شده‌است و تعداد کسری‌هایی که این بخش در ارتباط با نشریات می‌دهد، صرفاً به واسطه نسخه‌هایی است که از طرف دانشجویان، پژوهشگران و سازمان‌های مرتبط برای آن‌ها ارسال می‌شود و کسری‌های کتابخانه در این بخش به صورت سی دی و الکترونیکی گردآوری می‌شود.
مراجعه کنندگان به این بخش، امکان خروج منابع را ندارند چرا که امتیاز تمامی این منابع برای پژوهشگاه است.

سالن مطالعه

از آنجا که مجموعه کتابخانه باز است مراجعه کنندگان می‌توانند با انتخاب منبع مورد نیازشان، در سالن آن را مطالعه کنند و در صورتی که نتوانند آن را بیایند به سراغ کتابخانه‌های دیجیتال پژوهشگاه می‌روند.

نوع مراجعان کتابخانه و شرایط استفاده از آن

پژوهشگران، کارآموزان، دانشجویان و کارکنانی که به هر نحوی با پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات مرتبط هستند، می‌توانند از امکانات کتابخانه استفاده کنند ولی فقط کارمندان مرتبط می‌توانند به عضویت کتابخانه در بیایند و بقیه افراد می‌توانند به مدت ۲ماه و با ارائه نامه از محل کارشان از امکانات در محل کتابخانه استفاده کنند.

منابع

1. Tarikhi, P. (2014). The Iranian Space Endeavor: Ambitions and Reality. Springer Praxis Books. Springer International Publishing. p. 28. ISBN 978-3-319-05347-9. Retrieved 2017-11-13.
2. «معرفی». پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۱-۱۳.
3. Arquilla, J.; Borer, D.A. (2014). Information Strategy and Warfare: A Guide to Theory and Practice. Contemporary Security Studies. Taylor & Francis. p. 323. ISBN 978-1-135-98414-4. Retrieved 2017-11-13.
4. «چارت سازمانی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئن ۲۰۲۰.
5. "Digital Library Confab in February". Financial Tribune. 2016-12-21. Retrieved 2017-11-13.
6. «13 دستاورد «جویشگر بومی» اعلام شد». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۱۷-۱۱-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۱-۱۳.
7. «گروه‌های پژوهشی پژوهشکده فناوری ارتباطات». پژوهشکده فناوری ارتباطات. ۲۰۱۷/12/۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در 22 دسامبر 2017. دریافت‌شده در 12 دسامبر 2017. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
8. «گروه‌های پژوهشی پژوهشکده فناوری اطلاعات». پژوهشکده فناوری اطلاعات. ۲۰۱۷/۱۲/۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در 22 دسامبر 2017. دریافت‌شده در 12 دسامبر 2017. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
9. «گروه‌های پژوهشی پژوهشکده امنیت فاوا». پژوهشکده امنیت فاوا. ۲۰۱۷/12/۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در 22 دسامبر 2017. دریافت‌شده در 12 دسامبر 2017. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
10. «گروه‌های پژوهشی پژوهشکده سیاست‌پژوهشی و مطالعات راهبردی». پژوهشکده سیاست‌پژوهشی و مطالعات راهبردی. ۲۰۱۷/12/۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در 22 دسامبر 2017. دریافت‌شده در 12 دسامبر 2017. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
11. «طراح‌های کلان جاری پژوهشگاه و طرح‌های تجاری سازی‌شده». پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات. ۲۰۱۷/12/۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
12. «تعریف طرح جویشگر بومی». طرح جویشگر. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ سپتامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ مارس ۲۰۲۰.
13. «معرفی طرح شبکه‌های نرم‌افزار محور». طرح شبکه‌های نرم‌افزار محور. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۷.
14. «معرفی طرح اینترنت اشیا». طرح اینترنت اشیا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۷.
15. «معرفی طرح نسل پنجم شبکه موبایل». طرح نسل پنجم شبکه موبایل. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۷.
16. «معرفی طرح کلان داده‌ها». طرح کلان داده‌ها. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۷.
17. «معرفی طرح رادیوی پرظرفیت». طرح رادیوی پرظرفیت. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۷.
18. «معرفی طرح ارتباطات کوانتمی نوری». طرح ارتباطات کوانتمی نوری. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۷.
19. «جزئیات سیستم عامل بومی "زمین"». خبرگزاری مهر.
20. «برخی از طرح‌های تجاری‌سازی شده پٰژوهشگاه». پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۷.
21. «رایانش ابری XaaS». رایانش ابری XaaS. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۷.
22. «جزئیات سیستم عامل بومی "زمین"». خبرگزاری مهر.
23. «جزئیات سیستم عامل بومی "زمین"». خبرگزاری مهر.

پیوند به بیرون

• سایت پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات