کاتکول‌آمین
کاتکول‌آمین‌ها جزو هورمونهای جنگ و گریز محسوب شده و از گره آدرنال آزاد می‌شوند. این مواد بخشی از سامانه عصبی سمپاتیک هستند و در پاسخ به استرس (بیولوژیکی) ترشح می‌شوند. این آمین‌ها به دلیل داشتن یک گروه کاتکول (1,2-dihydroxybenzene) کاتکول آمین نامیده می‌شوند.[1] در بدن انسان فراوانترین کاتکول آمین ها شامل اپینفرین(آدرنالین)، نوراپینفرین(نور آدرنالین) و دوپامین می‌باشند که از اسیدآمینه تیروزین و فنیل آلانین ساخته می‌شوند.[2] تیروزین از افزوده شدن گروه هیدروکسیل به فنیل آلانین توسط آنزیم فنیل آلانین هیدروکسیلاز ساخته می‌شود و پس از رشته‌ای از واکنشها به هورمونهای یادشده برگردانده می‌شود.[3]
ساختار بیوشیمی
کاتکول آمین ها دارای ساختاری کامل از یک حلقه بنزن و دو گروه هیدروکسیل می‌باشند درحالیکه واسطه زنجیرهٔ اتیل و یک گروه آمین در انتها را درخود جای می‌دهند.[4]
خاستگاه
کاتکولامین به روش مستقیم در سلولهای درونریز مدولای آدرنال و همچنین فیبرهای پس گانگلیون سیستم عصبی سمپاتیک تولید می‌گردد. همچنین دوپامین با نقش پیامرسان عصبی در سیستم عصبی مرکزی به‌طور عمده در تنه سلولی نورونال تولید می‌گردد. دوپامین نخستین کاتکولامین است که از DOPA سنتز شده و در ادامه با تغییرات متابولیکی بر روی دوپامین، دو هورمون اپینفرین و نوراپینفرین ساخته می‌شوند. آنزیم دوپامین هیدروکسیلاز که بعنوان کوفاکتور (زیست‌شیمی) نیاز به مس دارد و دوپا دکربوکسیلاز نیازمند کوفاکتور پیریدوکسال فسفاتاز(پی ال پی) بوده و در ادامه بیوسنتز کاتکولامین، هیدروکسیله شدن تیروزین اتفاق می‌افتد. لازم به یادآوری است که آلفا متیل پی تیروزین(AMPT) بازدارنده تیروزین هیدرالاز بوده و بنابراین از ادامه تولید کاتکولامین جلوگیری می‌کند.[5][6]
کارکرد
کارکرد و اثر کاتکولامین، تغییرات عمومی در خلق و خو داده و بدن را برای شرایط جنگ و گریز آماده می‌کند. این آمادگی شامل افزایش در ریتم نرمال قلب، فشار خون، سطح گلوکز خون و واکنشهای عمومی در سیستم سمپاتیک می‌گردد. برخی داروها مانند تولکاپون(تاسمار)، سطح کامل کاتکولامین را به اوج می‌رسانند.[7][8]
نیمه عمر کاتکولامین در طول گردش خون کمتر از چند دقیقه می‌باشد.[9]
دسته بندی
کاتکول آمین ها در سیستم عصبی به دو دسته عملکردی نور اپی نفرین ها و دوپامین ها دسته بندی می شوند.
دوپامین
دوپامین در سه مدار اصلی مغز وجود دارد. مدار دوپامینی که در تنظیم حرکات نقش دارد به‌صورت مستقیم با بیماری مرتبط است. یک مدار دوپامینی دیگر در شناخت و هیجان مهم می باشد و اختلال در این سیستم منجر به اسکیزوفرنی می شود. از آنجایی که داروهای مسدود کننده گیرنده های دوپامین در مغز در کاهش علائم روانی مفید هستند، دست یابی به اطلاعات وسیعتر درباره دوپامین برای شناخت بیماری های ذهنی مهم و حیاتی است.در مدار سوم دوپامین سیستم غدد درون ریز را تنظیم می کند.
نور اپی نفرین
کمبود نوراپینفرین در بیماران مبتلا به آلزایمر، پارکینسون و سندرم کورساکوف که اختلال شناختی همراه الکلیسم مزمن است دیده می شود.کلیه این شرایط منجر به کاهش حافظه و کاهش در کارکرد شناختی می شوند. بر این اساس محققین معتقدند که نوراپینفرین نقش مهمی در یادگیری و حافظه دارد. نوراپینفرین همچنین در سراسر بدن از طریق سیستم عصبی سمپاتیک برای تنظیم ضربان قلب و فشار خون ترشح می شود. استرس حاد موجب افزایش آزاد سازی نوراپینفرین از اعصاب سمپاتیک و مدولای فوق کلیه یعنی داخلی ترین بخش غده فوق کلیه می شود.
جستارهای وابسته
منابع
- دانشگاه کالیفرنیا:مرجع-کاتکول‌آمین بایگانی‌شده در ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- تصاویر مربوط به ویکی‌پدیای انگلیسی-catecholamine
- بیولوژی مولکولی (تی. جان و هوانگ)-اطلاعات مربوط به کتاب
- سازمان آیوپاک IUPAC- کاتکولامین (متنpdf)
- نقش آلفا متیل تیروزین
- بیماریهای قلب و روش درمان(نویسنده براونوالد)- نسخه ایتالیایی ص ۸۹۶
- دانشگاه کالیاری تأثیر کاتکولامین- نسخه پاورپوینت(زبان ایتالیایی)
- وبسایت موسکولاب:فیزیولوژی عصبی(زبان ایتالیایی) بایگانی‌شده در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- مبانی فیزیولوژی(نویسندگان Levy- Berne) : - نسخه ایتالیایی ص ۷۰۳