ارگ مورچه خورت
ارگ تاریخی مورچه خورت بزرگترین ارگ مسکونی کشور پس از ارگ بم است و از ویژگی‌های منحصر به فرد معماری و شهرسازی برخوردار است.[1]
| ارگ مورچه خورت | |
|---|---|
| |
| نام | ارگ مورچه خورت |
| کشور | ایران |
| استان | استان اصفهان |
| شهرستان | شاهین‌شهر و میمه |
| بخش | بخش مرکزی |
| اطلاعات اثر | |
| نوع بنا | ارگ |
| کاربری | قلعه |
| کاربری کنونی | متروکه |
| اطلاعات ثبتی | |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۳۹۴ |
  ارگ مورچه خورت روی نقشه ایران
۳۳٫۰۸۷۲۰۸۷°شمالی ۵۱٫۴۷۸۲۲۱۳°شرقی | |
این ارگ به صورت یک قلعه خشتی بزرگ با برج و باروهای بلند فضایی در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال اصفهان و در قلب روستای مورچه خورت قرار دارد که حدود ۳۰ هزار مترمربع وسعت این قلعه است. این قلعه ۲ دروازه و ۸ برج تدافعی دارد که در بخش فوقانی دیوارها، روزنه‌ها و تیرکش‌هایی ایجاد شده‌است. از طریق ورودی‌های تعبیه شده در ۲ برج اصلی حصار در شمال و غرب مجموعه، علاوه بر بالا بردن ضریب ایمنی، دسترسی آسان به درون قلعه را ممکن می‌سازد. در گذر از ورودی جنوبی قلعه و عبور از کنار بقعهٔ امامزاده علی که گنبد فیروزه ای آن از تمامی نقاط قلعه می‌درخشد، ساباطی وجود دارد که فضایی است برای آنان که در گرمای طاقت فرسای کویر به دنبال پناهی می‌گردند.
تاریخچه
به اعتقاد برخی کارشناسان، قدمت این قلعه و منطقه تاریخی به قرن نهم هجری قمری می‌رسد و عده ای نیز قدمت آن را قبل از دوران صفویه می‌دانند، ولی تاریخ دقیق بنای این قلعه که از آثار دوره اسلامی است، مشخص نیست.[2] این ارگ تاریخی شاهد پیروزی نادرشاه افشار بر اشرف افغان در سال ۱۱۴۲ هجری قمری بوده که در نهایت منجر به فرار افغان‌ها از اصفهان می‌شود.[3]
معماری
چیدمان فضاهای خدماتی در نوع خود بسیار جالب توجه است. بازار اصلی با مغازه‌هایی که از رونق گذشته آن حکایت می‌کنند، در کنار حمام‌های زنانه و مردانه قرار گرفته که در عین سادگی حکایت از پاکیزگی در نزد مردمان آن روزگار دارند. هرگوشهٔ این مجموعه یک معماری منحصر به فرد دارد.[4]
از دیدگاه آماری در سال ۱۳۵۳ تعداد ۲۵ خانوار در این قلعه زندگی می‌کردند و اکنون نیز ساکنین محدودی دارد(۲–۳ خانواده) که در خانه‌های شخصی خود که از نیکانشان به ارث بردند و مرمت و نگه داری کردند، زندگی می‌کنند.
مرمت
پروژه مرمت و بازسازی این مجموعه در سال ۱۳۸۶ شرکت تعاونی گردشگری روستای مورچه خورت با سهامدارانی از جمله بنیاد مسکن، شرکت توسعه گردشگری، شرکت عمران ومسکن‌سازان منطقه مرکزی شروع به کار کرد که هنوز به سرانجام نرسیده‌است. همچنین گزارش شده‌است که از بهمن ماه ۱۳۹۵ استحکام‌بخشی و مرمت برج‌ها و دیوارهای بیرونی قلعه، که بر اثر مرور زمان و فرسایش و آب‌شستگی آسیب دیده‌اند، شروع شده‌است.[5]
همچنین در سالهای ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ با تأمین بودجه دولتی، برخی مکانهای عمومی این بنا از جمله گذرها و دیوار بیرونی آن با نظارت سازمان میراث فرهنگی مرمت شد. در حال حاضر این بنا به تأمین بودجه بیشتر و ورود بخش خصوصی نیازمند است.
منابع
- نیما ولی بیگ. شفق توکلی، اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، مقاله‌های همایش‌های ایران، 1392
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ آوریل ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۵ آوریل ۲۰۱۸.
- https://kayhan.london/fa/1396/09/01/ارگ-مورچه-خورت-ذره-ذره-تخریب-می‌شود
- https://kayhan.london/fa/1396/09/01/ارگ-مورچه-خورت-ذره-ذره-تخریب-می‌شود
- http://www.mizanonline.com/fa/news/279899/مرمت-قلعه-تاریخی-مورچه‌خورت-در-اصفهان-آغاز-شد
+ منابع محلی اینستاگرام مورچه خورت: https://instagram.com/mourchekhort