اسحاق ترک

اِسْحاقِ تُرْک، از داعیان ابومسلم خراسانی (ه م) در نیمة اول سدة ۲ق (۱۳۷ ه / ۷۵۴ م). او مبلغی بود که ابومسلم خراسانی، فرمان‌دار خراسان و شخصیتی برجسته در جنبش سیاه‌جامگان، وی را به نزد مردمان ترک فرارود گسیل داشته بود. وی گرایش‌هایی زرتشتی یا خرم‌دینی داشت و پس از آن که خلیفه منصور عباسی ابومسلم را به قتل رساند، وی اعلام داشت که ابومسلم رسول و فرستادهٔ زرتشت بوده، و در کوه‌های ری زنده باقی‌مانده‌است و از آن جا بازخواهد گشت. بدین‌سان وی فرمان‌برداری و وفاداری گروه‌های وفادار به ابومسلم را دست‌آورد و جنبش اسحاقیان را علیه عباسیان آغاز کرد.

پیروان اسحاق، مانند بسیاری دیگر از گروه‌های مسلمیه، به عنوان حامیان جنبش خرم‌دینی، که شاخه‌ای بود برآمده از فرقهٔ مزدکی زرتشتی، که در آن ابومسلم نیز مورد احترام بود، شناخته شده‌اند.

دربارهٔ اسحاق ترک در رویهٔ ۱۶۹ کتاب دو قرن سکوت تألیف عبدالحسین زرین کوب نقل شده که

این اسحق درست معلوم نیست چه کسی بوده‌است قولی هست که از نسل زید بن علی و دعوی امامت داشت، روایت دیگر آن است که مردی بود عامی، از مردم ماوراءالنهر که با جنیان دعوی ارتباط داشت. ظاهراً آنچه سبب شده‌است هویت و حقیقت حال او مکتوم بماند آن است که با هر فرقه از مردم طوری دیگر سخن می‌گفته‌است و مصلحت وقت را بدین گونه رعایت می‌کرده‌است. به هرحال، این اسحق از پیروان و هواخواهان ابومسلم بود و مطابق بعضی روایات او را بدان سبب ترک می‌خواندند که وقتی به فرمان ابومسلم در میان ترکان بر سالت رفته بود. باری نوشته‌اند چون ابومسلم کشته شد، یارانش بگریختند و به بلاد دیگر رفتند. این اسحق نیز که از یاران ابومسلم بود به ترکستان رفت و در آنجا دعوت آغاز کرد و مردم آن بلاد بر گرد وی فراز آمدند. گفته‌اند که وی در ماوراءالنهر مردم را به خویشتن دعوت کرد و چنان فرانمود که وی جانشین زرتشت است و مدعی شد که زرتشت زنده است و بزودی دیگر بار ظهور خواهد کرد تا دین خویش را آشکار سازد؛ و بدینگونه، در خراسان ظاهراً دعوت وی انتشار تمام یافت.

منابع

• http://www.iranicaonline.org/articles/eshaq-tork. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
• دو قرن سکوت، عبدالحسین زرین کوب
• «دانشنامه بزرگ اسلامی». مرکز دائرةالمعارف اسلامی. ص. ۲۲. از |مقاله= صرف‌نظر شد (کمک)
• «قیام اسحاق ترک». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ مه ۲۰۱۹.