اشاره‌گر (ابزار)

اشاره‌گر یا شاخص، (به یونانی: γνώμων) به معنی آگاه یا بررسی‌کننده، (به انگلیسی: Gnomon) (با تلفظ نُومُون)، در اصل نام بخشی از یک ساعت آفتابی است که حرکت تدریجی سایهٔ آن بر روی صفحه نشان‌گر مکان خورشید در آسمان و در نتیجه امکان سنجش دقیق‌تر زمان است. در اخترشناسی.[1][2] از این اصطلاح همچنین برای هدف‌های گوناگون ریاضی و زمینه‌های دیگر استفاده می‌شود.

در این ساعت آفتابی اشاره‌گر تیغهٔ مثلثی‌شکل آن‌است

پیشینه
یک اشاره‌گر آنگونه که در کتاب دوم اقلیدس آمده‌است

یک چوب رنگ شده متعلق به ۲۳۰۰ سال پیش از میلاد در چین قدیمی‌ترین شاخصیاست که تاکنون شناخته شده‌است.[3] آناکسیماندروس (۶۱۰ تا ۵۴۶ قبل از میلاد) دانشمندی‌است که معرفی این ابزار بابلی به یونانیان به او نسبت داده‌شده‌است.[4]

اوینوپیدس از عبارت «شاخص‌وار کشیده‌شده» برای توصیف یک خط که عمود بر خط دیگری کشیده شده استفاده‌کرده‌است.[5] پس از آن، این اصطلاح برای اشاره به ابزاری به شکل (L) مانند یک گونیای استیلی استفاده شد که به منظور ترسیم انواع زاویه‌های ۹۰ درجه استفاده می‌شد. این شکل می‌تواند مورد استفاده از آن را برای توصیف شکلی که توسط برش مربع کوچکتری از یک مربع بزرگتر تشکیل شده را توضیح دهد. اقلیدس استفاده از این اصطلاح را به سطوح مستوی که توسط برداشتن یک متوازی‌الأضلاع متشابه از یک گوشهٔ یک متوازی‌الأضلاع بزرگتر تشکیل شده‌اند گسترش داد. در واقع، شاخص اشاره‌گرِ افزایش پی‌درپی (متوالی) بین دو عدد مُصور، از جمله شمارهای مربع و مثلثی است.

هرون اسکندرانی اشاره‌گرِ را چیزی (ابزاری) تعریف کرد که؛ اگر به چند نهاد (عدد یا شکل) افزوده شود، باعث شود که یک نهاد جدید متشابه به نهادی که از آن شروع شده ساخته شود. در همین معنا ثاون ازمیری آن را برای توصیف یک عدد ضلعی استفاده کرد که؛ به تعداد چند ضلعی افزوده می‌شود و نمونهٔ بعدی از همان گونه را تولید می‌کند. رایج‌ترین بهره‌گیری در این معنا یک عدد فرد است به ویژه هنگامی که به عنوان یک عدد مصور بین اعداد مربع دیده‌می‌شود.

جستارهای وابسته

منابع
  1. γνώμων. Liddell, Henry George; Scott, Robert; A Greek–English Lexicon at Perseus Project.
  2. "gnomon". Online Etymology Dictionary.
  3. http://adsabs.harvard.edu/abs/2015hae..book.2095L
  4. The 2nd-century Chinese book Nine Chapters on the Mathematical Art claims gnomons were used by the Duke of Zhou (11th century BC). Laertius, Diogenes. "Life of Anaximander". بایگانی‌شده در ۲۶ آوریل ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine
  5. Heath (1981) pp. 78-79
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.