افتر
اَفتَر یا هَفدَر[1] یکی از روستاهای شهرستان سرخه در استان سمنان ایران است. روستای نمونه گردشگری «افتر»، مرکز دهستان هفت در (افتر) از توابع بخش مرکزی شهرستان سرخه در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال غربی شهر سرخه و ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهر سمنان و در ارتفاع ۲۱۱۰ متری از سطح دریا قرار دارد.
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | سمنان |
| شهرستان | سرخه |
| بخش | هفدر |
| دهستان | هفدر |
  افتر | |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۲۲۲ نفر (سرشماری ۹۵) |
| رشد جمعیت | منفی به علت مهاجرت |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱۹۶۰ متر |
| اطلاعات روستایی | |
| کد آماری | ۲۴۰۲۹۵ |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۲۳ |
| وبگاه رسمی | www.aftar.net |
روستای افتر برگرفته از نام یک قلعه تاریخی و قدیمی در این روستا است، گفت: قلعه «هفتدر» یکی از آثار تاریخی و به جای‌مانده در این روستا است. روستای افتر، در گذشته به نام مرکز دهستان «هفتدر» اشتهار داشت که با گذشت زمان در بین ساکنان و مردم اهالی روستا به «افتر» تغییر نام پیدا کرد. قلعه هفتدر (افتر) در بخش جنوبی روستا و بر روی ارتفاعات واقع شده‌است و ساخت و سازهای بافت اولیه روستا در پایین آن صورت گرفته‌است. این قلعه دارای هفت تونل زیرزمینی وهفت درب بوده که یک پله از درب سنگی ان هفتادیاهشتاد سال قبل جهت احداث تخت غسالخانه روستا که بقایای آن هنوز در نزدیکی حمام قدیمی سرچشمه قنات سفلاح قابل مشاهده است مورد استفاده قراگرفته‌است.
از آثار قدیمی روستا می‌توان به خانه معرف به خانه سلطان (علیرضا محمودی معروف به سلطان متوفای ۱۳۴۳هجری، شمسی) که از خانه‌های تاریخی و قدیمی در این روستا است، این بنا در قسمت بافت اولیه روستا در قسمت جنوب غربی واقع شده و دو طبقه دارای اتاق‌های زمستانی وتابستانی است. در سر درب اصلی و طاق ضربی بنا، گچبری‌هایی به چشم می‌خورد و درب چوبی آن نیز دارای کنده کاری‌هایی است از کارهای معماری معمار مشهور سمنان به نام معمار دارایی است. بنا به گفته اهالی، این بنا متعلق به سلطان که بزرگ روستا ونماینده حکومت مرکزی و مالک روستا بوده و در زمان حکومت رضاخان ساخته شده‌است. این خانه مرکز حکومت ودیوانی واداری ومحل رتق وفتق مشکلات مردم شکایت وامور اداری وحضور مسئولین اداری، حکومتی، نظامی وشور وهم اندیشی بوده‌است وخیلی ازتصمیمات آبادانی وتنازعات و… در این خانه اتفاق می‌افتاده‌است و به روایتی اداره چهل وچهار آبادی در محدوده دهستان افتر از طریق این روستا صورت می‌گرفته‌است. از جمله بقایای تاریخی می‌توان به خانه محمودی که قدمت آن به دوره حاجی آقا سلطان برمی گردداشاره کرد همچنین به قلعه آستانه در سمت شمال غربی روستا که به صورت تلی قابل مشاهده است وحمام قدیمی وخانه‌های قدیمی اشاره نمود. آبگرم روستای افتردر فاصله ۱۰یا ۱۵ کیلومتری روستا، امامزادهای علی، قاسم وطاهر، قنات آب قدیمی سفلاح وعلیا، یخچال طبیعی وسردخانه قدیمی مغار (میم به فتحه وغین با تشدید) محل نکهداری پنیر، ماست چکیده، کره، وسایر فراوردهای لبنی پوستی دامداران وعشایر البرز مرکزی از خرداد تاشهریور از جادبه‌های گردشگری این روستاست. افتری‌ها به گویش افتری اصیل افتری که نشآت گرفنه از زبان فارسی قدیمی است واز تعاملات اقتصادی وفرهنگی و… از طریق چارویداری (چارویداری. اهالی روستا با استر وقاطرو.. بامازندران، سمنان، سرخه وسنگسرومرادوات اقتصادی برگزار می‌گردند که به این روش مرادوه چاویداری می‌گفتند)از گویش مازندرانی، سرخه‌ای و سنگسری (مهدیشهری) متاثر شده تکلم می‌کنند، اهالی روستای افتر، حداکثر چهار طایفه اسّاقی شامل:محمودی، حمیدی، جلالی وعمادی (طایفه اسّاقی) اصیل وکهن‌ترین طایفه افتر ودرابتدا به طایفه اسحاقی معروف بوده و در طول زمان به مرور در زبان محاوره افتری به طایفه اساقی تغییرنام یافته‌است و در زمان پهلوی اول که نام فامیلی مرسوم گردید اکثریت این طایفه فامیلی محمودی و تعدادی حمیدی واندکی عمادی و جلالی، زیاری و ولی را برگزیدند، ودرسال‌های اخیر نیز طایفه‌هایی چون طیبی، طیبی نژاد، مرادی، حاجتی، حمیدی پور، ضیایی و… که همگی اصالتاً افتری هستند افزوده شده‌است.
شغل اهالی روستا کشاورزی شامل زراعت، علوفه کاری، شبدر و یونجه، محصولات صیفی، سیب زمینی، گندم، جو و باغداری مرکبات و دامداری، خدمات و صنایع دستی و کارگاهی ورانندگی و… است.
جمعیت
بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت این روستا ۹۱۴ نفر (۲۲۰ خانوار) بوده‌است.[2] بخش قابل توجهی از جمعیت افتر در سال‌های اخیر به شهرهای سمنان، تهران، ساری، آمل، بابل، نور و سرخه مهاجرت کرده‌اند.[3] همچنین زبان بومیان این روستا نیز گویش افتری می‌باشد گویش افتری گویشی از خانواده زبان‌های کومشی می باشد که توسط مردم روستای اَفتَر (هَفدَر)، از توابع شهرستان سرخه، استان سمنان صحبت می شود که همچون گویش سنگسری تحت تاثیر زبان مازندرانی (طبری) قرار دارد.[4] گویش افتری برای تمامی گویشوران زبان های کومشی همچون سمنانی، سرخه ای و غیره قابل فهم می باشد.[5]
اقتصاد
به خاطر وجود معدن‌ها و کارخانه‌های گچ در اطراف روستا و وجود مراتع، دامداری مبتنی بر کوچ، کامیون‌داری، باغداری و زراعت از شغل‌های اصلی مردم افتر به‌شمار می‌روند.[3]
آثار باستانی منطقه
آثار باستانی و اماکن مذهبی روستای افتر از این قرارند:
- قلعهٔ افتر[6]
- امامزاده علی افتر
- مغار افتر
- امامزاده اسماعیل
ییلاقات افتر
عشایر افتری در تابستان به سه روستای ذیل (به ترتیب وسعت و جمعیت) واقع در شهرستان فیروزکوه کوچ می‌کنند:
- ییلاق باستانی گورسپید: متشکل ازطایفه‌های زیاری، حمیدی، محمودی، جلالی، عمادی، ولی، طیبی و نوروزی.
- ییلاق کلارخان: این ییلاق افتری‌ها فقط محل اسکان طایفهٔ زیاری‌ها می‌باشد.
- ییلاق طارن: متشکل ازطایفه‌های زیاری، عمادی، حمیدی و ولی است.
عشایر
عشایر طایفه مستقل افتری ۴٫۲ درصد از جمعیت عشایری استان سمنان را شامل می‌شوند و تنها عشایر مستقل شهرستان سرخه می‌باشد. بر اساس آمار سال ۱۳۷۷ جمعیت عشایر افتری برابر با ۳۹۲ نفر (۷۹ خانوار) بوده‌است که از این لحاظ مرتبه ۱۵۹ را در بین ۵۹۲ طایفه مستقل کشور دارا بوده‌اند.[3]
منابع و پانویس
- «: کمیته تخصصی نام نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی ایران:». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۱.
- «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
- شاه‌حسینی، علیرضا (۱۳۸۴)، افتر سرزمین گل‌های زنبق، سمنان: بوستان اندیشه، شابک ۹۶۴-۹۴۸۰۳-۸-۲
- جعفری دهقی، محمود؛ خلیلی پور، نازنین؛ جعفری دهقی، شیما (۱۳۹۳). زبان‌ها و گویش‌های ایرانی ( گذشته و حال). تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی. ص. ۲۶۱. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۶۳-۴.
- حبیب برجیان، گویش کومشی افتر، ۲.
- وجه تسمیه افتر (هفدر) از نام قلعه‌ای است که دارای هفت در بود و به مرور با نام افتر نیز تلفظ شده‌است.