اندازه دانه

اندازه دانه یا اندازه ذرات (انگلیسی: Grain size‎) به قطر دانه‌ها و ذرات رسوب یا قطعات سنگ‌شده در سنگ‌های آواری گفته می‌شود. اصطلاح اندازه دانه همچنین به دیگر مواد دانه‌ای نیز اطلاق شود که در این حالت با اندازه کریستالیت که اشاره به اندازه بلور درون ذرات یا دانه‌ها دارد متفاوت است. اندازه مواد دانه‌ای ممکن است از ذرات بسیار کوچک کلوئیدی تا رس، سیلت، ماسه، شن تا تخته‌سنگ‌های بزرگ متفاوت باشد.

اندازه ذرات در مقیاس ونتورت از سازمان زمین‌شناسی آمریکا
قطعه‌سنگ‌های ساحلی در جنوب ولز

مقیاس فی (phi)

طبقه بندی دانه‌ها از روی بلندترین قطر آنها صورت می‌گیرد که برای اولین بار توسط ادون و ونتورت ارائه شده است. بازه اندازه دانه‌ها به طبقاتی تقسیم می‌شود که در مقیاس ونتورت هرکدام دارای نام مشخصی هستند و در ایالات متحده آمریکا از آن استفاده می‌شود. مقیاس ونتورت یک مقیاس لگاریتمی است که در آن، حد هر درجه دو برابر بزرگ‌تر از حد درجه کوچک‌تر بعدی است. مقیاس فی (phi) که با (φ) نشان داده می‌شود، گونه‌ای تغییریافته از مقیاس ونتورت است که توسط ویلیام کرومبین در سال ۱۹۳۷ ابداع شد. مقیاس فی نیز یک مقیاس لگاریتمی برای تقسیم بندی قطر دانه‌ها است که از تبدیل مقیاس ونتورت پدید آمده است. مقیاس فی عبارت است از لگاریتم منفی قطر ذره در مبنای دو.[1]

مقیاس فی (φ) بازه اندازه
(متریک)		 بازه تقریبی اندازه
(اینچ)		 نام دانه
(طبقه‌بندی ونتورت)		 دیگر نام‌ها
<−8 >256 میلی‌متر >10.1 اینچ تخته‌سنگ
−6 تا −8 64–256 میلی‌متر 2.5–10.1 اینچ قلوه‌سنگ
−5 تا −6 32–64 میلی‌متر 1.26–2.5 اینچ شن بسیار درشت سنگ‌ریزه (ریگ)
−4 تا −5 16–32 میلی‌متر 0.63–1.26 اینچ شن درشت قطعه‌سنگ
−3 تا −4 8–16 میلی‌متر 0.31–0.63 اینچ شن متوسط قطعه‌سنگ
−2 تا −3 4–8 میلی‌متر 0.157–0.31 اینچ شن ریز قطعه‌سنگ
−1 تا −2 2–4 میلی‌متر 0.079–0.157 اینچ شن بسیار ریز دانه
0 تا −1 1–2 میلی‌متر 0.039–0.079 اینچ ماسه بسیار درشت
1 تا 0 0.5–1 میلی‌متر 0.020–0.039 اینچ ماسه درشت
2 تا 1 0.25–0.5 میلی‌متر 0.010–0.020 اینچ ماسه متوسط
3 تا 2 125–250 میکرون 0.0049–0.010 اینچ ماسه ریز
4 تا 3 62.5–125 میکرون 0.0025–0.0049 اینچ ماسه بسیار ریز
8 تا 4 3.9–62.5 میکرون 0.00015–0.0025 اینچ سیلت (لای) گِل
10 تا 8 0.98–3.9 میکرون 3.8×10−5–0.00015 اینچ رس گِل
20 تا 10 0.95–977 نانومتر 3.8×10−8–3.8×10−5 اینچ کلوئید گِل

مقیاس بین‌المللی

طبقه‌بندی اعلام شده توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO 14688-1:2002) بر مفهوم بنیادی شناسایی و طبقه‌بندی خاک بر اساس مواد تشکیل‌دهنده و ویژگی‌های آن استوار است و اغلب در کاربردهای مهندسی خاک از آن استفاده می‌شود.

ISO 14688-1:2002
نام بازه اندازه
(میلی‌متر)		 بازه تقریبی اندازه
(اینچ)
خاک بسیار درشت تخته‌سنگ بزرگ LBo >630 >24.8031
تخته‌سنگ Bo 200–630 7.8740–24.803
قلوه‌سنگ Co 63–200 2.4803–7.8740
خاک درشت شن شن درشت CGr 20–63 0.78740–2.4803
شن متوسط MGr 6.3–20 0.24803–0.78740
شن ریز FGr 2.0–6.3 0.078740–0.24803
ماسه ماسه درشت CSa 0.63–2.0 0.024803–0.078740
ماسه متوسط MSa 0.2–0.63 0.0078740–0.024803
ماسه ریز FSa 0.063–0.2 0.0024803–0.0078740
خاک ریز سیلت سیلت درشت CSi 0.02–0.063 0.00078740–0.0024803
سیلت متوسط MSi 0.0063–0.02 0.00024803–0.00078740
سیلت ریز FSi 0.002–0.0063 0.000078740–0.00024803
رس Cl ≤0.002 ≤0.000078740

جستارهای وابسته

منابع
  1. «اندازه دانه رسوبی». دانشنامه رشد. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۶.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ اندازه دانه موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.