ایم-۵۴ فینیکس
ایم-۵۴ فونیکس یا فینیکس (به انگلیسی: AIM-54 Phoenix) موشک هوابه‌هوای مجهز به رادار فعال است که روی جنگنده اف-۱۴ نصب و می‌شود.برد این موشک حدود ۱۶۰ کیلومتر برد، حداکثر سرعت ۵ ماخ، وزن ۴۵۰ تا ۴۷۰ کیلوگرم و قطر ۳۸۰ میلی‌متراست.
| ایم-۵۴ فینیکس | |
|---|---|
 | |
| نوع | موشک دوربرد هوابه‌هوا |
| خاستگاه |  ایالات متحده آمریکا |
| تاریخچه خدمت | |
| خدمت | ۱۹۷۴ تا ۲۰۰۴ |
| استفاده شده توسط | نیروی دریایی ایالات متحده، نیروی هوایی ایران |
| جنگ‌ها | جنگ ایران و عراق |
| تاریخ تولید | |
| سازنده | شرکت هواپیما سازی هیوز، ریتیون |
| قیمت واحد | ۴۷۷،۱۳۱ دلار |
| تاریخ تولید | ۱۹۶۶ |
| خصوصیات | |
| ارتفاع | ۲۴ کیلومتر |
| کلاهک | مواد منفجره |
| کلاهک خرج | ۶۱ کیلوگرم |
| موتور | موتور راکت پیشرانه جامد |
| طول بال | ۹۰۰ میلیمتر |
| برد موثر |
۱۹۰کیلومتر |
| سقف پرواز | ۳۰ کیلومتر |
| ارتفاع پرواز | ۲۴ کیلومتر |
| سرعت | ۵ ماخ |
| سامانه هدایت |
راداری فعال و پردازش تصویر فرو سرخ فعال |
| سکوی پرتاب |
اف-۱۴ تام‌کت |
طراحی
طراحی این موشک در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی برای استفاده در بمبافکنهای جنرال داینمیکس اف-۱۱۱ آغاز شد و در سال ۱۹۷۴ به همراه جنگنده اف-۱۴ وارد نیروی دریایی آمریکا شد. این موشک مشخصا برای شلیک به اهداف از راه دور طراحی شده است و در جنگ‌های نزدیک هوا به هوا کاربردی ندارد.
سیستم هدایت آن منحصرا برای ارتباط با رادار ای دبلیو جی ۹ شرکت هیوز طراحی شده بنحوی که رادار پس از ردگیری اهداف اطلاعات مربوطه را به موشکها ارسال کرده و خلبان میتواند هریک را بطرف هدفی شلیک کند.
کاربرد
هر فروند هواپیمای اف-۱۴ میتواند ۶ فروند موشک فونیکس حمل کند (هرچند به دلیل وزن بالای این موشک معمولاً ۲ موشک ایم-۵۴ در کنار ۲ موشک ایم-۷ اسپارو و ۳ ایم۹ سایدوایندر بر روی اف-۱۴ نصب می‌شوند). این موشک با برد مفیدی برابر با ۱۵۰ کیلومتر تنها موشک هوا به هوای دوربرد مورد استفاده آمریکا و نخستین سیستم موشکی در جهان بود که توانایی هدایت همزمان موشکها علیه چند هدف را داشت.
این موشک در سال ۲۰۰۴ از خدمت در نیروی دریایی آمریکا خارج و در سال ۲۰۰۶ نیز اف-۱۴ از رده خارج شد.
هم اکنون ایران تنها کاربر جنگنده اف-۱۴ و موشک فینیکس است. موشک‌های فینیکس با موشک کوتاه‌بردتر ایم-۱۲۰ آمرام در هواپیماهای اف/آ-۱۸ هورنت و اف/آ-۱۸ سوپرهورنت در نیروی دریایی آمریکا جایگزین شده‌اند.
فینیکس در اصل برای دفاع از ناوگان‌های جنگی نیروی دریایی در مقابل حمله انبوه بمبافکنهای پرسرعت و موشک‌های ضدکشتی ساخته شده بود، تهدیدی که با پایان جنگ سرد از میان رفت. پیچیدگی و هزینه بالای استفاده و تعمیر این موشک، کهنگی سیستم الکترونیکی آن و عمر بالای موشکها از دیگر دلایل خروج این سیستم از ارتش آمریکا بود.[1]
موشک فونیکس در نیروی هوایی ایران
ایران تنها خریدار این موشک و جنگنده اف-۱۴ بود. ۴۲۴ موشک فینیکس در قراردادی به ارزش حدود ۱۵۰ میلیون دلار در سال ۱۹۷۴ به آمریکا سفارش داده شد که ۲۸۵ فروند از آن تحویل داده شد.
گسترده‌ترین کاربرد جنگی این موشک در جریان جنگ ایران و عراق بود. این موشک یکی از برگهای برنده ایران در مقابل جنگنده‌های عراقی بود.
استفاده از این موشک در یک نبرد هوایی منجر به پیروزی یک اف۱۴ در مقابل سه جنگندهٔ عراقی شد.
به دلیل کمی تعداد این موشکها در نبردها سعی می‌شد که بیشتر از موشک‌های ارزان‌تر مثل ای ام ۷ و ای ام ۹ استفاده شود و در نهایت تعداد موشک‌های باقی مانده به دلیل کهنگی قطعات از سرویس خارج شده و صرفاً جنبهٔ نمایشی پیدا کردند.[2]
عمده مشکل موشک فینیکس در ایران فاسد شدن باتری لیتیومی آن بود که ایران چندی قبل موفق به ساخت و بومی سازی باتری های لیتیومی و یون لیتیوم شد .[3][4][5]
ایران ادعا کرده است که با مهندسی معکوس نمونه ایرانی موشک فینیکس را ساخته است و آن را فکور ۹۰ نام نهاده است.
جستارهای وابسته
پانویس
- AIM-54 Phoenix and AAAM
- Tony Holmes & Bruce Hales (۲۰۰۴)، «THREE TO ONE»، IRANIAN F-14 TOMCAT UNITS IN COMBAT، London: Ospreypublishing، شابک ۱-۸۴۱۷۶-۷۸۷-۵
- خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) (۲۲ مهر ۱۳۹۳ - ۱۰:۲۳). «افتتاح و بهره‌برداری نخستین کارخانه تولید باتری لیتیومی». ایسنا. دریافت‌شده در ۱۳۹۴/۰۴/۳۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=،|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - مجتبی حسینی درمهر ۲۲, ۱۳۹۳ (مهر ۲۲, ۱۳۹۳). «نخستین کارخانه تولید باتری‌های لیتیوم یونی در ایران افتتاح شد». جریان به نقل از ایسنا. دریافت‌شده در ۱۳۹۴/۰۴/۳۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک) - باشگاه خبرنگاران (۱۸ شهريور ۱۳۹۳). «نسل جدید باتری؛ جان تازه موشکها و اژدرهای ایرانی». باشگاه خبرنگاران. دریافت‌شده در ۱۳۹۴/۰۴/۳۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=،|تاریخ=را بررسی کنید (کمک)
منابع
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «AIM-54 Phoenix». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲ خرداد ۱۳۸۷.
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ایم-۵۴ فینیکس موجود است. |