بانش
بانش، مرکز بخش بانش و روستایی از توابع بخش بانش شهرستان بیضا در استان فارس ایران است.
 تصویری از بانش تصویری از بانش | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | فارس |
| شهرستان | بیضا |
| بخش | بانش |
| دهستان | بانش |
| مردم | |
| جمعیت | ۲۸۷۳ نفر (سرشماری ۹۵) |
| کد آماری | ۰۷۶۰۳۱ |
این روستا در قسمت شمال استان فارس واقع شده‌است. این روستا جز یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین روستاهای بخش بانش می‌باشد. روستای بانش در دشت بسیار حاصلخیز بیضا در شمال غربی شهر شیراز و شمال شرقی شهرستان بیضا و در دهستان بانش قرار دارد. این روستا به عنوان مرکز دهستان بانش از سمت جنوب به روستاهای هفتنجان و قباله، از شرق به روستای امیر آبادو تخته سنگ، از شمال شرقی به روستای سهل آباد و از شمال به روستاهای دره سفید و پیرموک و از سمت جنوب غربی به شهر هرابال محدود می‌شود. این روستا بین مدار ۲۵ و ۵۲ درجه طول شرقی و ۵ و ۳۰ درجه عرض شمالی واقع شده‌است.
سابقه تاریخی و جمعیت
این روستا براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۲٬۹۰۴ نفر (۶۸۸خانوار) بوده‌است.
سابقه تاریخی
این روستا به روایت اهالی روستا با توجه به سنگ قبرهای موجود، به۵۵۰ سال پیش بر می‌گردد و عده دیگری از اهالی این روستا این زمان را تا ۹۰۰ سال قبل نیز می‌دانند در مورد وجه تسمیه این روستا نیز ساکنین چنین بیان می‌دارند که بانش از ریشه کلمه بینش به مفهوم مردمان آگاه می‌باشد. علت اطلاق نام بانش به روستا به این دلیل بوده‌است که مردم ساکن آن دارای اطلاعات مذهبی فراوانی بوده‌اند و همچنین نظرات متفاوت دیگری وجود دارد از جمله منطقه بانش در زمان‌های بسیار دور دارای محیطی جنگلی پوشیده از درختهای بن بوده که در زمان عامیانه همان بنه و بنوچه می‌باشد که به دلیل وجود فراوان همین درختان به روستا بنشک (بنه زار) اطلاق می‌گردیده که گفته می‌شود این درختان در اثر آتش‌سوزی که در سالهای بسیار دور رخ داده از بین رفته و دیگر اثری از این در ختان وجود ندارد و با گذشت زمان کم‌کم به بانش تغییر ماهیت داده‌است.
گورستان بانش
گورستان بانش جزو آثار تاریخی ملی ایران به شمار می‌رود که در سال ۱۳۸۶ به ثبت رسیده است.[1]
جمعیت
جمعیت روستا در حال حاضر بالغ بر ۳۵۰۰ هزار نفر می‌باشد که تقریباً می‌توان گفت که بیش از ۴۰٪ از مردم با سواد می‌باشند.
آب‌وهوا
در فصل زمستان دارای آب‌وهوای سرد و اغلب بارندگی‌ها در این فصل اتفاق می‌افتند و این دهستان جز مناطق کوهستانی به حساب می‌آید. در تابستان نیز دارای آب‌وهوای نسبتاً گرم می‌باشد که برخی بارش‌های تابستانی در این فصل روی می‌دهد.
به دلیل آب‌وهوای مناسب روستا اغلب مردم این روستا از گذشته تاکنون به کشاورزی مشغول بوده‌اند. اغلب محصولاتی که در این روستا کشت می‌شود شامل گوجه، گندم، برنج، بادام، ذرت، انگور، زیتون، حبوبات و …، با توجه به آب و هوای این روستا و بارش‌های سالانه این روستا از محصولات مرغوب کشاورزی بهره می‌برد، اما متأسفانه در سالهای اخیر بهره‌برداری بیش از حد از منابع زیر زمینی آب و کاهش بارندگی در این سال‌ها باعث شده تا سطح منابع آب‌های زیر زمینی به شدت پایین رفته و خطر جدی کمبود اب برای این روستا در اینده‌ای نه چندان دور وجود دارد.
در سالهای اخیر با توجه به زیاده روی کشاورزان در بهره‌وری بیش از حد از خاک و منابع زیر زمینی و عدم آگاهی از مناطق جغرافیایی اطراف خود باعث شده که بارندگی سالهای اخیر به شدت کاهش یافته و هوای ان گرم تر شود خصوصاً در فصل تابستان.
به دلیل کوهستانی بودن منطقه و واقع شدن در رشته کوه‌های زاگرس این روستا دارای زمستانی نسبتاً سرد می‌باشد که دمای هوا در این فصل در شب‌ها به زیر صفر درجه می‌رسد و آب‌های راکد منطقه شروع به یخ زدن می‌کنند.
پوشش گیاهی این منطقه اغلب دارای بوته‌های گیاهی و درختان بلوط، بنه و انواع درختانی که در مناطق کوهستانی رشته کوه زاگرس وجود داردمی باشد.
معدن سنگ هخامنشی در بانش
کارل برگنر معمار آلمانی که در تخت جمشید کار می‌کرد و نقشه‌ها و تصویرها و نقاشی‌های ماندگاری از تخت جمشید کشیده و از خود به یادگار گذاشته در پایان یک فصل کار باستان‌شناسی در تخت جمشید، در تابستان سال ۱۳۱۴ از بلوک‌های رامگرد، ابرج، کامفیروز و بیضا بازدید کرد و گزارشی کوتاه امّا تاریخی و جالب از آثار مطالعه نشدهٔ هخامنشی پیرامون رودخانهٔ کر در درهٔ درودزن تهیه کرد.
دو سال بعد که او دیگر در قید حیات نبود آن گزارش در مجلهٔ AMI به زبان آلمانی منتشر شد. معدن سنگ هخامنشی بانش (Banesh) در یک کیلومتری جنوب خاوری بانش و ۵/۲ کیلومتری شمال باختری روستای تخته سنگ واقع شده‌است. بانش از روستاهای مهم بلوک بیضا بوده که امروز توسعه یافته و به شهری کوچک تبدیل شده‌است. معدن سنگ هخامنش بانش که در سال ۱۳۸۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است شامل هشت تکه سنگ به ابعاد مختلف است که از یکدیگر جدا شده اما از پایه به کوه متصل است. علت جدا نشدن آن‌ها از کوه و مصرف نشدن آن‌ها روشن نیست.
در این گزارش او تصویر ساده‌ای از یک معدن سنگ هخامنشی واقع در منطقهٔ بیضا کشیده و نشانی آن را «پوزهٔ بجه غوز نزدیک تخته سنگ» داده‌است. در بررسی‌های نگارنده روشن شد که پوزه‌ای که او از آن نام برده احتمالاً «پوزهٔ بچه غوز» بوده‌است. امروزه پس از گذشت ۷۷ سال از آن تاریخ دیگر کسی این پوزه را به این نام نمی‌شناسد. نام امروزین این پوزه «باوا غوز» است. «باوا» در لفظ مردم فارس همان «بابا» و «پوزه» به معنی دماغهٔ کوه است. پوزهٔ باوا غوز در حقیقت دماغهٔ باختری کوه کوچکی در بلوک بیضا است به نام «قواله». قواله هم همان قباله است. قباله نام روستایی در نزدیکی این کوه است، و «تخته سنگ» نام روستایی است قدیمی و کوچک واقع در میانهٔ دامنهٔ شمالی کوه قواله. گروهی از مردم روستای عادل‌آباد کامفیروز پس از احداث سد داریوش کبیر در سال ۱۳۴۵ و غرق شدن روستایشان به روستای تخت سنگ نقل مکان کردند و آن را وسعت بخشیدند.
این معدن به خوبی نشان دهندهٔ مراحل نخستین برش سنگ از کوه است. وزن برخی از تکه سنگ‌ها به حدود ۲۰ تن می‌رسد. جدا کردن چنین قطعاتی از کوه و حمل آن به محل مورد استفاده و نصب آن کاری دشوار و شگفت‌انگیز است. مطابق اندازه‌گیری‌های نگارنده، موقعیت معدن سنگ هخامنشی بانش بیضا بر حسب طول و عرض جغرافیایی به شرح زیر است:
عرض جغرافیایی = ۳۰ درجه و ۵ دقیقه و ۱۳۱/۲۳ ثانیه شمالی طول جغرافیایی = ۵۲ درجه و ۲۶ دقیقه و ۵۶۱/۱۱ ثانیه خاوری و در دستگاه یو.تی.ام. به این شرح است:
X= 0638434 m, Y= 3329602 m, 39, R
منابع
- «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۱۳.