بخش موران
بخش موران ( Moran ) یکی از بخش‌های تابعه شهرستان گرمی در استان استان اردبیل ایران است که در سال ۱۳۸۰ به بخش تبدیل شد و قبل از آن یکی از دهستانهای گرمی بود.[1]
دهستانهای این بخش روی‌هم دارای ۶۷ آبادی هستند. از این تعداد آبادی در سال ۲۰۰۵ میلادی شش آبادی خالی از سکنه بوده‌است. مرکز بخش [موران] روستای زهرا میباشد که در ۳۰ کیلومتری شرق شهرستان گرمی و در نزدیکی مرز جمهوری آذربایجان قرار دارد. بخشی از منطقه آزاد تجاری-صنعتی ارس در این بخش واقع شده است. در مورد وجه تسمیه کلمه " موران " باید گفت، این کلمه واژه ترکی قدیم و به معنای رودخانه میباشد . حمداله مستوفی مورخ قرن هشتم هجری در کتاب نزهه القلوب می‌نویسد :" آب سفید رود [را] ترکان هولان موران خوانند از جبال پنج انگشت که ترکان بش پرماق خوانند بولایت کردستان بر می‌خیزد "[2] لیسترنج هولان یا اولان را " قرمز " و " موران " را رود معنی می‌کند که ترکان به سفید رود " هولان موران " یعنی رود قرمز می‌گفتند، چرا که رنگ آب این رودخانه در آذربایجان به رنگ قرمز گرایش دارد . امروزه هم به این رود در منطقه آذربایجان " قیزل اؤزن " یعنی رود قرمز می‌گویند. به نظر می‌رسد به علت بارانی بودن منطقه موران که سبب جاری شدن رودهای نسبتاً زیادی در منطقه شده‌است و به همین علت هم در قسمت جنوبی این منطقه، بخصوص در آنسوی مرز جنگل نسبتاً انبوهی پدید آمده، علت نامیده شدن این منطقه به " موران " ( Moran ) باشد . تپه باستانی و مشهور سالالا (سلاله)، همچنین روستای توریستی افجه و داش دیبی و قره یتاق در بخش موران قرار دارند .
جمعیت
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش موران شهرستان گرمی در سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۳۲۷۱ نفر بوده‌است.[3]
محصولات
محصول عمده منطقه موران گندم و جو و غلات میباشد که اغلب به صورت دیم کاشته می‌شود؛ اما در ساحل رودخانه بالقارچای ( بالهاری = بالهارود ) گوجه فرنگی، برنج، و سیفی جات نیز کاشته می‌شود. در مناطق کوهستانی انواع میوه‌های سرد سیری از جمله ‘ سیب ‘ گلابی ‘ زرد آلو ‘ گیلاس ‘ و گردو نیز به دست می‌آید . در این مناطق زنبور عسل نیز به روش مدرن پرورش داده می‌شود .
راهها
راه آسفالته گرمی - موران ( مرکز بخش ) به طول ۳۰ کیلومتر در طول تمام فصول سال قابل استفاده بوده و ارتباط مردم روستاهای اطراف را به شهرستان گرمی تسهیل می‌نماید. علاوه بر راه آسفالته گرمی - موران ( مرکز بخش ‘ روستای زهرا ) ‘ راه آسفالته دیگری که از طریق کنار مرز جمهوری آذربایجان (روستای آزادلی - رحیملی - همه‌شان تا افجه ) کشیده شده راه ارتباط مردم منطقه با مرکز بخش ( روستای زهرا ) و مرکز شهرستان ( گرمی ) را آسان می‌کند . همچنین راه فرعی متصل به آزادلو نیز آسفالته میباشد
منابع
- اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.
- نزهه القلوب حمداله مستوفی، به اهتمام لیسترنج، ناشر: دنیای کتاب، سال ۱۳۶۲ ص ۲۱۷
- «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.