بغی

بغی به معنی تجاوز و تعدی به حقوق دیگران است.[1]

معنای لغوی و اصطلاحی

در مفردات راغب به معنای تجاوز نمودن یا درگذشتن از حد اعتدال و همچنین به معنای تکبر آمده‌است. از نظر راغب اصفهانی، بغی بر دو گونه است: نخست، بغی پسندیده، یعنی درگذشتن از عدل به احسان و از امور واجب به مستحبات و دوم، تجاوز ناپسند و ناروا، یعنی از حق به باطل و به شک و شبهه رفتن.[2] حسن مصطفوی می‌گوید بغی در اصل و ریشه به معنای طلب شدید و اراده مؤکَّد است.[3] محمدحسین طباطبایی در تفسیر المیزان می‌گوید «کلمه «بغی» … به معنای ظلم و تعدی بدون حق است.»[2]

بغی در فقه

در فقه تعاریف مختلفی برای بغی ارائه شده‌است که قدر مشترک همه آن‌ها «شورش مسلحانه علیه امام یا حاکم اسلامی» است. برخی از فقهای مذهب جعفری بغی را خروج بر امام معصوم می‌دانند اما اکثریت مخالفت با نایب وی را نیز بغی شمرده‌اند. کاشف الغطاء می‌گوید «هر کس علیه امام معصوم یا نایب او خروج کند و از فرمان او سرپیچی نماید و امر او را اطاعت نکند و نهی او را ترک ننماید یا با او از راه ترک زکات یا خمس مخالفت ورزد یا حقوق شرعی او را ندهد باغی است.»[2]

بغی در قانون ایران

در قانون مجازات اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۲، قیام مسلحانه علیه حکومت و اساس نظام جمهوری اسلامی ایران را در ردیف جرایم حدی و تحت عنوان «بغی» جرم‌انگاری نموده است و طی مواد ۲۸۷ و ۲۸۸ برای آن مجازات اعدام و تحت شرایطی حبس تعزیری پیش‌بینی کرده‌است.[2]

تاریخچه

از نظر تاریخی محمد، پیامبر اسلام، اولین بار این اصطلاح را در مورد قاتلان عمار به کار برد و پیشگویی کرد که «فئه باغیه» (گروهی متجاوز) وی را می‌کشند و سرانجام سپاه معاویه در نبرد صفین وی را کشتند. در قرآن نیز فعلی از این ریشه در آیه ۹ سوره حجرات به کار رفته‌است. («وَإِن طَآئِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ اقْتَتَلُواْ فَاصْلِحُواْ بَیْنَهُمَا فَإِن بَغَتْ إِحْدَیهُمَا عَلَی الاُخْرَی فَقاَتِلُواْالَّتِی تَبْغِی حَتَّی تَفِی ءَ إِلَی امْرِ اللّهِ فَإِن فَآءَتْ فَاصْلِحُواْ بَیْنَهُمَابِالْعَدْلِ وَاقْسِطُوّاْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ») محمدحسین طباطبایی در تفسیر این آیه می‌گوید «واگر یکی از دو طایفه مسلمانان به طایفه دیگر بدون حق، ستم کرد، باید با آن طایفه که تعدی کرده قتال کنند تا به سوی امر خدا برگردند و دستورات الهی را گردن نهند»[2]

فتنه اول نخستین تجربهٔ جنگ میان گروه‌های مسلمان بود. سیرهٔ حکومتی علی در جنگ میان حاکم و شورشیان مسلمان از مبانی تدوین احکام مواجهه با شورشیان درون جامعهٔ اسلامی و تدوین «احکام بغات» بوده‌است، که در پاسخ به خلفای عباسی، بخصوص هارون الرشید، تدوین شده‌است. علی در نبرد جمل حکم کرد که زخمیان و اسیران نباید کشته شوند. با آنان که سلاح می‌اندازند نباید جنگیده شود و آنان که از میدان نبرد می‌گریزند، نباید تعقیب شوند. فقط سلاح‌ها و مرکب‌های جنگی غنیمت گرفته شود. همچنین پس از نبرد دستور داد هیچ زندانی جنگی، زن یا کودکی نباید به بردگی گرفته شود و اموال کشتگان سپاه دشمن به وراث قانونی‌شان برسد.[4][5]

منابع
  1. «بغی». ويکی شيعه. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۹-۰۹.
  2. بررسی جرم بغی در فقه امامیه و حقوق ایران
  3. کدام یک از انبیاء، زیادخواه بود؟!
  4. Kelsay (2009). Arguing the Just War in Islam. p. 188-190.
  5. Madelung (1997). Succession to Muhammad. p. 179.

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون

ویکی‌شیعه - بغی

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.