جرثقیل

سنگینبر یا گرانکش یا جرثقیل یا جراثقال ابزاری است برای بلند کردن و جابه‌جایی بارهای سنگین. در گذشته سنگینبر نیروی انسان یا حیوان را به کار می‌برده است.[1]

طرح یک جرثقیل مدرن سیار

تاریخچه سنگینبرها

سنگینبرهای اولیه که حدود ۴۰۰۰ سال پیش و در تمدن مصر باستان برای جابه‌جایی آب مورد استفاده قرار می‌گرفتند به شادوف بودند. نحوه کار شادوف به این صورت بود که برای تعادل در یک طرف، وزنهٔ تعادلی و در انتهای دیگر بازوی گردان که آب یا کالا را جابه‌جا می‌کردند قرار داشته‌است. قسمت‌های تشکیل دهنده این دستگاه چوبی عبارت بودند از:[2]

  • یک تکیه گاه افقی
  • دو تکیه گاه عمودی
  • یک بازوی گردان

استفاده از نمونه‌های اولیه جرثقیل در سایر ملل نیز شایع بوده‌است. به عنوان مثال شواهد باستان شناسان بیانگر این مطلب است که شش قرن پیش از میلاد مسیح یونانیان از وسایلی چوبی برای حمل وسایل سنگین استفاده می‌کردند. رومی‌ها نیز در ساختار جراثقال یونانی‌ها تغییراتی ایجاد نموداند و از آن در ساخت و ساز استفاده می‌کردند. جرثقیلهایی که رومیان از آن استفاده می‌کردند به ترِدویل ‏(en)‏ معروف است.[2]

در قرن شانزدهم میلادی برای افزایش طول باربرداری جرثقیل، قسمت بازوی متحرک[3] به قسمت بالابرنده یا بازوی اصلی[4] اضافه شد. با انقلاب صنعتی استفاده از جرثقیل‌ها برای حمل بار در بنادر رونق گرفت. در سال ۱۸۳۸ ویلیام آرمسترانگ کارخانه دار و تاجر انگلیسی جرثقیلی ساخت که با قدرت آب کار می‌کرد. یکی از جرثقیل‌های او توسط نیروی دریایی ایتالیا در سال ۱۸۸۳ مورد استفاده قرار گرفت. این دستگاه تا اواسط دهه ۱۹۵۰ برای فعالیت‌های گوناگون استفاده می‌شد و هنوز با گذشت چندین دهه در شهر ونیز ایستاده‌است.[2]

یک جرثقیل در حال حمل یک کانکس

تعریف سنگینبر

سازمان بین‌المللی استاندارد بر اساس شماره ISO3406-1 تعریف مشخصی از سنگینبر و سنگینبر سیار ارائه می‌دهد:[2]

  1. فعالیت اصلی سنگینبر، باربرداری و جابه‌جایی بار به صورت معلق در هوا به وسیله قلاب یا سایر تجهیزات مشابه است.
  2. جرثقیل سیار، جرثقیلی است که مجهز به دکل یا بوم (و یا تجهیزات بوم برجی) بوده و قابلیت راهپیمایی، بارگیری و تخلیه را بدون استفاده از مسیر ویژه یا تکیه گاهی برای پایداری خود دارا است.
شکستن دکل یک تاورکرین در اثر بلند کردن بار خارج از ظرفیت

کاربرد سنگینبر در پروژه‌های عمرانی

کاربرد جرثقیل‌ها در پروژه‌های عمرانی عموماََ عبارت است از:[2]

  • بتن ریزی به ویژه در سازه‌های بلند مرتبه
  • استفاده به عنوان بالابر
  • تخلیه و بارگیری مصالح و لوازم
  • کمک به اجرای اسکلت بتنی
  • برپا نمودن اسکات فلزی

انواع سنگینبر

در بیشتر پروژه‌های عمرانی سنگینبر برجی (به انگلیسی: Tower crane) بیشترین کاربرد را دارد. جرثقیل‌های مرسوم امروزی عبارت‌اند از:[2]

  • جرثقیل برجی یا تاورکرِین - معمولاً در ساختمان‌های مرتفع مورد استفاده قرار می‌گیرد و به سه صورت بر روی زمین نصب می‌شود.
  • جرثقیل سیار - به دو صورت ثابت با نصب جک (کفی یا بدون کفی، خودروبر و غیره) یا سیار کارگاهی (با بار) عمل می‌کند.
  • جرثقیل سقفی - در سالن‌های صنعتی، تولیدی یا سایر خطوط (انبار، تعمیر و غیره) در ارتفاع بر روی خطوط باربر کناری قابل نصب است و عموماً به دو شکل جرثقیل سقفی تک پل و جفت پل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  • جرثقیل شناور[5][6]
  • جرثقیل دروازه‌ای - به دو صورت دروازه‌ای و نیم دروازه‌ای قابل استفاده است.
  • جرثقیل بازویی - به دو صورت بازویی (دیواری) یا ستونی بازویی قابل استفاده در صنایع است.
  • جرثقیل آویز - درسالن‌ها و مکانهای با محدودیت ارتفاع و خطوط مونتاژ سری (خودروسازی و…) در ظرفیت تا ۵ تن قابل استفاده است.
  • جرثقیل خاص - به‌صورت ترکیبی از گروه‌های قبلی استفاده می‌شود و در موارد استفاده خاص مانند پشته کردن و غیره کاربرد دارد.

طناب سنگینبر

به منظور بلند نمودن بار در کارگاه‌ها، بسته به نوع فعالت از طناب‌هایی با جنس‌های گوناگون استفاده می‌شود:[2]

  • زنجیر ساخته شده از آلیاژ فولادی
  • طناب سیمی
  • نایلون
  • پلی استر
  • الیاف مصنوعی
  • طناب فیبری طبیعی و مصنوعی

منابع
  1. مصاحب، غلامحسین (۱۳۸۱). دائرةالمعارف فارسی به سرپرستی دکتر غلامحسین مصاحب ا-س. تهران: امیرکبیر. صص. ۷۳۳. شابک ۹۶۴-۳۰۳-۰۴۵-۸.
  2. «جرثقیل – راهنمای جامع آشنایی با جرثقیل». jupiterdesign.ir. دریافت‌شده در ۹ ژوئن ۲۰۱۹.
  3. انگلیسی: Jib‎
  4. انگلیسی: Boom‎
  5. انگلیسی: Crane vessel‎
  6. ویکی‌پروژه فرهنگستان/حمل‌ونقل دریایی

منابع برای مطالعهٔ بیشتر
  • Coulton, J. J. (1974), "Lifting in Early Greek Architecture", The Journal of Hellenic Studies, 94: 1–19, doi:10.2307/630416, JSTOR 630416
  • Dienel, Hans-Liudger; Meighörner, Wolfgang (1997), "Der Tretradkran", Publication of the موزه آلمان (Technikgeschichte series) (2nd ed.), München
  • Lancaster, Lynne (1999), "Building Trajan's Column", American Journal of Archaeology, 103 (3): 419–439, doi:10.2307/506969, JSTOR 506969
  • Matheus, Michael (1996), "Mittelalterliche Hafenkräne", in Lindgren, Uta, Europäische Technik im Mittelalter. 800 bis 1400. Tradition und Innovation (4th ed.), Berlin: Gebr. Mann Verlag, pp. 345–348, ISBN 3-7861-1748-9
  • Matthies, Andrea (1992), "Medieval Treadwheels. Artists' Views of Building Construction", Technology and Culture], 33 (3): 510–547, doi:10.2307/3106635, JSTOR 3106635
  • O’Connor, Colin (1993), Roman Bridges, Cambridge University Press, pp. 47–51, ISBN 0-521-39326-4


در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ جرثقیل موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.