خودپرداز

خودپَرداز (Automated Teller Machine :ATM) که گاه عابر بانک هم نامیده شده دستگاهی الکترونیکی است که به مشتریان بانک این امکان را می‌دهد تا در هر زمان دلخواه به‌وسیلهٔ قراردادن کارت عابربانک خاصی در دستگاه و وارد کردن یک گذرواژه از حساب خود پول دریافت کرده یا موجودی حساب بانکی خود را بگیرند بدون اینکه نیاز به شمارشگر انسانی باشد. بسیاری از خودپردازها نیز به امکان واریز پول یا چک، جابجایی پول میان حساب‌های بانکی و حتی خرید تمبر را برای مشتریان فراهم می‌کنند.

بانک بارکِلیز نخستین بانک و مؤسسه مالی در جهان بود که برای نخستین‌بار از دستگاه‌های خودپرداز استفاده کرد.[1] نخستین خودپرداز جهان در تاریخ ۲۷ ژوئن ۱۹۶۷ میلادی، در یکی از شعبات بانک بارکِلیز در شهر انفیلد تاون در شمال لندن نصب شد.
یک خودپرداز در هامبورگ آلمان.

نخستین دستگاه خودپرداز خاورمیانه، در ایران بوسیله بانک بیمه بازرگانان و در تهران قرار گرفت. امروزه اغلب دستگاه‌های خود پرداز ایرانی به شبکه شتاب متصل هستند. شبکه شتاب امکان برداشت و مشاهده موجودی را برای دارندگان کارتهای بانکهای عضو این شبکه از همه خودپردازها فراهم می‌آورد. در ایران می‌توان از طریق دستگاه‌های خودپرداز اقدام به پرداخت قبض‌های خدمات عمومی نظیر آب، برق و تلفن نمود.

پرتغال بالاترین سرانه خودپرداز در اروپا را دارد: ۱۵۱۶ دستگاه به ازای هر یک میلیون نفر. سوئد کمترین شمار را دارد: ۳۳۳ دستگاه برای هر یک میلیون نفر.

تاریخچه

نخستین دستگاه خودپرداز را ۲۷ ژوئن ۱۹۶۷ یک شعبه بانک بارکلیز در محله انفیلد در شمال لندن افتتاح کرد.[1] این اختراع جان شپرد-بارون بود و در آن زمان حداکثر ده پوند به متقاضیان پرداخت می‌کرد. شعبه انفیلد بانک بارکلیز همچنان فعال است و در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۷ به مناسبت پنجاهمین سالگرد خودپرداز یکی از دستگاه‌هایش را به رنگ طلایی درآورد.

مکان

دستگاه‌های خود پرداز را می توان در هر مکانی قرار داد، اما اغلب در نزدیکی یا درون بانک‌ها، مراکز خرید / مراکز خرید، فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های مترو، ایستگاه‌های مترو، پمپ‌بنزین‌ها، و دیگر مکان‌ها قرار دارند. دستگاه‌های خود پرداز نیز در کشتی‌های تفریحی یافت می‌شوند که در آن ملوانان می‌توانند حقوق خود را افزایش دهند.

دستگاه‌های خود پرداز ممکن است در محل کار باشند. دستگاه‌های خودپرداز در محوطه معمولا پیشرفته‌ترین و multi هستند که قابلیت‌های شعبه بانک را تکمیل می‌کنند و بنابراین گران‌تر هستند. دستگاه‌های خارج از ساختمان توسط موسسات مالی و سازمان‌های فروش مستقل (ISOs)مستقر شده‌اند که نیاز ساده‌ای برای پول نقد وجود دارد، بنابراین آن‌ها به طور کلی دستگاه‌های تک کاره ارزان‌تر هستند.

در آمریکا، کانادا و برخی از کشورهای حوزه خلیج‌فارس، (استناد به نیاز)بانک‌ها ممکن است با استفاده از یک خودرو به دستگاه‌های خود پرداز دسترسی داشته باشند.

در سال‌های اخیر، کشورهایی مانند هند و برخی از کشورها در آفریقا در حال نصب دستگاه‌های خود پرداز در مناطق روستایی هستند که انرژی خورشیدی دارند. [ ۵۵ ]

مرتفع‌ترین خودپرداز در گردنه خنجراب در پاکستان واقع شده‌است. این دستگاه خود پرداز در ارتفاع ۴۶۹۳ متری توسط بانک ملی پاکستان نصب شده‌است[2] و برای کار در دماهای پایین‌تر از ۴۰ درجه سانتیگراد طراحی شده‌است.

سخت‌افزار

دستگاه خودپرداز معمولاً از دستگاههای زیر تشکیل شده است:

CPU (برای کنترل رابط کاربری و دستگاه های معامله)

خواننده کارت مغناطیسی cart reader یا تراشه (برای شناسایی مشتری)

یک پین پد برای پذیرش و رمزگذاری شماره شناسایی شخصی EPP4 (مشابه در طرح با صدای لمس یا صفحه کلید ماشین حساب) ، به عنوان بخشی از یک محفظه ایمن ساخته شده

رمزنگاری ایمن ، به طور کلی در یک محفظه امن نمایش (استفاده شده توسط مشتری برای انجام معامله)

دکمه های کلیدی عملکرد (معمولاً نزدیک صفحه نمایش) یا صفحه لمسی (برای انتخاب جنبه های مختلف معامله استفاده می شود)

چاپگر ضبط (برای تهیه سابقه معامله به مشتری)

Vault (برای ذخیره قطعات ماشین آلات که نیاز به دسترسی محدود دارند)

Housing (برای زیبایی شناسی و پیوستن به علائم)

سنسورها و شاخص ها

با توجه به تقاضای محاسبات سنگین و کاهش قیمت معماریهای رایانه ای شخصی ، دستگاههای خودپرداز با استفاده از میکروکنترلرها یا مدارهای مجتمع ویژه برنامه از معماری سخت افزار سفارشی فاصله گرفته و معماری سخت افزاری رایانه شخصی مانند اتصالات USB را برای وسایل جانبی اتخاذ کرده اند. از ارتباطات اترنت و IP و از سامانه عامل های رایانه شخصی استفاده می کنند.

صاحبان مشاغل غالباً دستگاههای خودپرداز را از ارائه دهندگان خدمات اجاره می دهند. با این حال ، بر اساس شاخص اقتصاد، قیمت تجهیزات تا حدی کاهش یافته است.

نرم‌افزار

با انتقال به سخت افزار رایانه شخصی ، می توان از سامانه عامل های استاندارد تجاری و محیط های برنامه نویسی در داخل دستگاههای خودپرداز استفاده کرد. پلتفرم های معمول که قبلاً در توسعه ATM مورد استفاده قرار می گرفتند شامل RMX یا OS / 2 است.

دستگاه خودپرداز Wincor Nixdorf که ویندوز 2000 را اجرا می کند

امروزه اکثریت قریب به اتفاق دستگاههای خودپرداز در سراسر جهان از یک سامانه عامل مایکروسافت ویندوز استفاده می کنند ، در وهله اول Windows XP Professional یا Windows XP Embedded.

شمار کمی از خودپرداز ها هنوز هم می توانند نسخه های قدیمی تر سامانه عامل ویندوز مانند Windows NT ، Windows CE یا Windows 2000 را اجرا کنند.

سامانه عامل لینوکس همچنین در بازار ATM مورد استقبال واقع می شود. نمونه ای از آن Banrisul ، بزرگترین بانک در جنوب برزیل است که سامانه های عامل MS-DOS را در دستگاههای خودپرداز خود با لینوکس جایگزین کرده است. Banco do Brasil همچنین در حال انتقال دستگاههای خودپرداز به لینوکس است. مهندسی Vortex مبتنی بر هند در حال تولید دستگاههای خودپرداز است که تنها با لینوکس کار می کنند.

پروتکل های معامله لایه های رایج مانند Diebold 91x (911 یا 912) و NCR NDC یا NDC + تقلید نسل های قدیمی سخت افزار را روی سامانه عامل های جدیدتر با پسوندهای افزایشی ساخته شده به مرور زمان برای پرداختن به قابلیت های جدید فراهم می کند ، اگرچه شرکت هایی مانند NCR به‌طور مداوم این پروتکل ها را صادر می کنند.

نسخه های جدیدتر بیشتر تولید کنندگان عمده دستگاههای خودپرداز بسته های نرم افزاری را ارائه می دهند که این پروتکل ها را پیاده سازی می کند.

پروتکل های جدیدتر مانند IFX هنوز مورد استقبال گسترده پردازنده های معاملات قرار نگرفته اند.

با حرکت به یک پایگاه نرم افزاری استاندارد تر ، موسسات مالی به طور فزاینده ای به توانایی انتخاب و برنامه های کاربردی که تجهیزات آنها را هدایت می کنند علاقه مند شده اند. WOSA / XFS ، که اکنون با عنوان CEN XFS (یا به سادگی XFS) شناخته می شود ، یک API مشترک برای دسترسی و دستکاری دستگاه های مختلف خودپرداز فراهم می کند. J / XFS یک اجرای جاوا از CEN XFS API است.

در حالی که مزایای درک شده XFS شبیه مانترای جاوا "نوشتن یک بار ، هر جا اجرا شود" ، اغلب فروشندگان سخت افزار ATM تفسیرهای متفاوتی از استاندارد XFS دارند.

نتیجه این تفاوت ها در تفسیر بدان معنی است که برنامه های دستگاههای خودپرداز معمولاً از واسطه استفاده می کنند تا حتی تفاوت های موجود بین سامانه عامل های مختلف را نیز از بین ببرد.

با شروع سامانه عامل های ویندوز و XFS در دستگاههای خودپرداز ، برنامه های نرم افزاری این قابلیت را دارند که باهوش تر شوند. این نوع جدیدی از برنامه های ATM را ایجاد می کند که معمولاً به عنوان برنامه های قابل برنامه ریزی گفته می شوند. این نوع برنامه ها می توانند میزبان کاملاً جدیدی از برنامه ها را انجام دهند که در آن ترمینال ATM می تواند بیش از ارتباط برقرار کردن با سوئیچ ATM انجام دهد. اکنون اجازه اتصال به سایر سرورهای محتوا و سامانه های بانکی ویدیویی را دارد.

نرم افزار قابل توجه ATM که بر روی سامانه عامل های XFS کار می کند شامل Triton PRISM ، Diebold Agilis EmPower ، NCR APTRA Edge ، Absolute Systems AbsoluteINTERACT ، پلتفرم نرم افزاری Kal Kaliteite KAL ، Phoenix Interactive VISTAatm ، Wincor Nixdorf ProTopas، Euronet EFTS و Intertech inter-AT

با جابجایی دستگاههای خودپرداز به محیط های محاسباتی استاندارد صنعت ، نگرانی در مورد یکپارچگی پشته نرم افزار دستگاه خودپرداز افزایش یافته است.

قابلیت اطمینان

قبل از اینکه یک دستگاه خودپرداز در یک مکان عمومی قرار بگیرد ، معمولاً با پول تست و سامانه های رایانه ای با پشتی که اجازه انجام معاملات را می دهد ، آزمایش گسترده ای انجام داده است. مشتریان بانکی همچنین انتظار دارند که اعتبار بالایی در دستگاههای خودپرداز خود داشته باشند ،که انگیزه ای را برای ارائه دهندگان دستگاههای خودپرداز برای به حداقل رساندن خرابی دستگاه و شبکه فراهم می کند. عواقب مالی ناشی از کار نادرست دستگاه نیز درجه های بالایی از انگیزه برای به حداقل رساندن نقص را فراهم می کند.

دستگاههای خودپرداز و شبکه های الکترونیکی مالی پشتیبانی ، به طور کلی بسیار قابل اعتماد هستند ، که معیارهای صنعت به طور معمول 98.25٪ مشتری را برای دستگاههای خودپرداز و در دسترس بودن تا 99.999٪ برای سامانههای میزبان که شبکه های خودپرداز را مدیریت می کنند ، تولید می کنند. اگر شبکه های دستگاههای خودپرداز از خدمات خارج شوند ، ممکن است مشتریان تا زمان شروع ساعات بعدی بانک خود ، قادر به انجام معاملات نباشند.

شمار دستگاه خودپرداز و شمار کارت‌های عابربانک در ایران

به گزارش بانک مرکزی ایران تا پایان مهر 1399، بیش از 59 هزار[3] دستگاه خودپرداز در ایران نصب شده‌است. بیشترین شمار خودپرداز نصب شده مربوط به بانک ملی ایران با بیش از 8 هزار دستگاه می باشد. حدود 346 میلیون کارت عابربانک نیز صادر شده است. به طور متوسط هر فرد ایرانی بیش از 4 کارت عابربانک دارد و به ازای هر 1390 نفر یک دستگاه عابربانک در کشور وجود دارد.

ماژولهای اصلی خودپرداز[4]
  1. کارت خوان یا کارت ریدر (Card Reader) : دریافت کارت مشتری، خواندن اطلاعات آن.
  2. پینپد (EPP: Encrypting PinPad) : دریافت رمز مشتری، رمز کردن آن و ارسال به کامپیوتر.
  3. چاپگر رسید یا رسید پرینتر (Receipt Printer) : چاپ اطلاعات رسید مشتری روی کاغذ رسید، برش و تحویل آن به مشتری.
  4. چاپگر ژورنال یا ژورنال پرینتر (Journal Printer) : چاپ گزارش عملکرد دستگاه و رول کردن کاغذ جهت استفاده های بعدی کاربر شعبه. این چاپگر از دید مشتری پنهان است.
  5. اسکناس پرداز یا کش دیسپنسر (Cash Dispenser)  : شمارش اسکناس و تحویل آن به مشتری.
  6. دریافت کننده اسکناس یا کش اکسپتور (Cash Acceptor) : دریافت اسکناس از مشتری و ذخیره آن در دستگاه.
  7. Cash Recycler : دریافت و پرداخت اسکناس، ترجمه مستقیم این ماژول بازیافت کننده اسکناس یا کش می باشد که مرسوم نیست. این ماژول کار دو ماژول قبل را با هم انجام می دهد. یعنی هم از مشتری اسکناس می گیرد و هم قادر به پرداخت آن می باشد. بعضی از مدلها محفظه دریافت/پرداخت جداگانه دارند و قادر به استفاده مجدد از اسکناسهای دریافتی نیستند، اما بعضی از مدلها قادر به پرداخت همان اسکناس های دریافت شده به مشتری بعدی را دارند.
  8. بارکد خوان یا بارکد ریدر یا بارکد اسکنر (Barcode Scanner, Barcode Reader) : خواندن بارکدهایی مثل بارکد قبض.
  9. دوربین (Camera) : گرفتن عکس یا فیلم از مشتری یا کاربر دستگاه.
  10. پنل کاربر یا اپراتور پنل (SOP : Supervisor Operation Panel یا TTU : Text Terminal Unit) : یک ماژول داخلی و سمت اپراتور دستگاه و شامل صفحه کلید و نمایشگر می باشد. نمایش وضعیت کلی خودپرداز و ماژولهای آن، وارد کردن تنظیمات، عیب یابی ماژولها و ... توسط این ماژول انجام می شود.
  11. واحد سنسورها و اندیکیتورها (Sensors and Indicators Unit : SIU) : شامل کلیه سنسورهای دستگاه مثل سنسور دربها، ضربه و ...، و چراغها مثل چراغهای چشمک زن ورود کارت و ... می باشد

خودپرداز ماژولهای دیگری نیز ممکن است داشته باشد که در ایران معمولاً از آنها استفاده نمی شود. به عنوان مثال Depository برای دریافت پاکت، Coin Acceptor/Dispenser برای دریافت/پرداخت سکه و ماژولهای امنیتی برای رمز نگاری پیامها.

خودپرداز در زبان‌های دیگر

برای خودپرداز در زبانهای گوناگون واژه‌های گوناگونی بکار می‌رود که برخی از آنها در زیر می‌آید:

انگلیسی آمریکا: (Automated Teller Machine (ATM (معنی: بانکدار خودکار)

در شرق آمریکا: MAC machine یا (MAC (Money Access Center (معنی: مرکز دسترسی به پول)

انگلیسی کانادا: (Automated Banking Machine (ABM (معنی: دستگاه خودکار بانکی)

در برخی زبانهای اروپایی Bancomat یا Bankomat (دستگاه خودکار بانک)

در اسپانیایی Cajero Automático (دستگاه خودکار نقد کردن)

در انگلستان Cashpoint و Cashmachine (نقدگاه) انگلیسی‌ها در زبان عامیانه به دستگاه خودپرداز «سوراخ در دیوار» می‌گویند.

، آلمانی Geldautomat (معنی: دستگاه خودکارِ پول)

در نروژ Minibank (معنی: بانک کوچک)

در هلند Pin Automaat (معنی: دستگاه خودکار پول کشیدن)

در سوئیس Postomat (معنی: دستگاه خودکار بانکی به نام سوئیس پست).

پانویس
  1. The man who invented the cash machine, BBC News
  2. «Highest altitude automated teller machine (ATM)». Guinness World Records (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۲۳.
  3. «آمار خودپرداز در کشور تا پایان مهر 99». atmiran.com.
  4. «ماژولهای اصلی خودپرداز».
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.