ساحل رود (جغرافیا)
در جغرافیا، ساحل رود (به انگلیسی: Bank) زمینی است که در طول پیکره ای از آب قرار دارد. در شاخه های مختلف جغرافیا، به سازه های مختلفی ساحل‌رود می گویند که در ادامه بحث خواهد شد.
در آبگیرشناسی (مطالعه آب های درون سرزمینی)، جریان ساحل‌رودی یا ساحل‌رود رودخانه ای، خشکی است که در طول بستری از رود، نهر یا جویبار قرار دارد.[1] چنین ساحل‌رودی شامل دو سمت یک آبراهه است که جریان را در خود احاطه کرده باشد.[1] ساحل‌رودهای جریانی در بحث رسوب رودخانه‌ای در جغرافیا به طور ویژه مورد توجه اند. در بحث ساحل‌رودهای جریانی، فرآیندهای مرتبط با رودخانه ها، جریان‌ها و رسوب‌گذاری و زمین‌چهر ایجاد شده توسط آن ها نیز مورد مطالعه واقع می گردد. تخلیه بار کامل، تخلیه ای است که جهت پر کردن کانال و سرریز شدنش در حد کفایت بزرگ باشد.[2]
عبارات توصیفی ساحل‌رود چپ و ساحل‌رود راست به چشم انداز یک ناظر اشاره می کند که در جهت پایین-رفت جریان نگاه می کند. مثال شناخته شده ای از این حالت زمانی است که به رودخانه سن در پاریس به همین ترتیب نگاه کنیم و پاریس را توسط این رودخانه به قسمت های مذکور تقسیم بندی کنیم. کرانه آبگیر، باتلاق، پای‌رود، خزانه‌ها یا دریاچه ها نیز در آبگیرشناسی مورد توجه و علاقه اند و برخی مواقع به آن ها نیز ساحل‌رود می گویند. درجه شیب تمام این ساحل‌رودها یا کرانه ها ممکن است از حالت عمودی تا شیب کم متغیر باشند.
در بوم‌شناسی آب های شیرین، ساحل‌رودها به عنوان مکان زیستگاه کنار رودخانه ای مورد توجه قرار می گیرند. نواحی کنار رودخانه ای (به انگلیسی: Riparian Zones) در طول بالا-زمین و پایین-زمین رودخانه و بسترهای جریانی پدیدار می گردند. به همین ترتیب، بوم‌شناسی مرتبط با یک مرداب، باتلاق، لجن زار یا پای‌رود را برخی مواقع به آن ساحل‌رود هم گفته می شود نیز در بوم‌شناسی آب‌های شیرین مورد مطالعه واقع می شوند.
به ساحل‌رودها در ناوبری نیز توجه می شود. در ناوبری، ساحل‌رود ممکن است به جزیره سدی یا یک فلات ادغام شده،[3] چون ساحل‌رود اقیانوسی اشاره داشته باشد. یک جزیره سدکننده، جزیره طولانی و باریکی است که از شن تشکیل شده و بین یک جزیره کولابی یا دریاراه و اقیانوس سد ایجاد می کند. فلات ادغم شده بخشی از کف مرتفع دریا است که روی آن مسطح بوده و دارای عمق کم (عموماً کمتر از ۲۰۰ متر) بوده و عموماً روی فلات قاره یا نزدیک یک جزیره واقع است.
واژه‌شناسی
کاربرد واژه ساحل‌رود در ادبیات فارسی:
بیتی از دیوان حافظ:
ای صبا گر بگذری بر ساحل رود ارس
بوسه زن بر خاک آن وادی و مشکین کن نفس
پانویس
- Luna B. Leopold; M. Gordon Wolman; John P. Miller (1995). Fluvial processes in geomorphology. New York: Dover Publications. ISBN 978-0-486-68588-5.
- Mulvihill, Christiane. "2 Bankful Discharge and Channel Characteristics of Streams in New York State" (PDF). United States Geological Survey.
- Herbert Bucksch (1997). Dictionary Geotechnical Engineering: English German. Springer DE. pp. 47. ISBN 978-3-540-58164-2.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Bank (Geography)». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی.