سکزی

سکزی واژه‌ای است تحقیرآمیز که در شاهنامه، رستم و فرزندان او بارها از سوی دشمنان با آن مورد خطاب قرار گرفته‌اند. باید دانست که در شاهنامه، علی‌رغم آن که چندین‌بار از سرزمین سیستان و حوزة فرمانروایی رستم؛ یعنی زابل و کابل یادشده است؛ لفظ سکا و سگستان و نیز معرّب آن، یعنی سجستان به کار نرفته‌است.[1][2][3]

تصویری از رستم در شاهنامه، واقع در موزه فردوسی که پوشش ببربیان دربردارد

اشارت به پوشش رستم

همچنین ممکن است یکی از دلایل سگزی خواندن رستم، علاوه بر انتساب او به سیستان، پوشیدن پوست سگ آبی (ببر بیان) در جنگ‌ها باشد، چرا که اگر سگزی، فقط معنای سیستانی را در ذهن متبادر می‌کرد، دلیلی نداشت که رستم از بازخواندن خود با این کنیه سخت در خشم شود و از دیگرسو تنها دشمنان رستم، این واژه را در رویارویی با او به کار ببرند و حتی یک بار هم، هواخواهان رستم او را با این کنیه، نخوانند. از این منظر محتمل است که واژهٔ سگزی علاوه بر انتساب به سیستان، در گذر زمان به عنوان دشنام و خوارداشت رستم، در معنای کسی که مثل سگ زندگی می‌کند، به کار رفته باشد و دلیل این امر هم پوشیدن ببر بیانی بوده‌است که از جنس پوست سگ بوده‌است.[4][5]

رستم سکزی یا رستم سگزی

پیشینه پسوند سکزی در نام رستم یا به گونه درست‌تر رستم سگزی برگرفته از نام اقوام سکایی است که نام خود را سگ نهاده بوده‌اند. اقوام دیگری نیز از اقوام سکایی که خود را گرگ یا ورگ می‌نامیده‌اند که امروزه شهر گرگان مبین این امر است. از این رو نهادن نام جاندارانی مانند سگ یا گرگ بر روی اقوام سکایی در آن روزگار امری عادی بوده‌است. رستم شاهنامه نیز که از اقوام سکایی بوده‌است منحصراً به قومی که نام سگ را بر روی خود نهاده بوده‌اند تعلق داشته‌است. از همین رو رستم سگزی نیز نامیده می‌شود. اقوام سکایی، اقوام کوچنده‌ای بوده‌اند که از چین تا دریاچه کاسپین را در زیر چیرگی خود داشته‌اند و تنها به یک استان ایران یعنی سکستان محدود نبوده‌اند.[6][7]

سکزی‌های معروف

منابع
  1. طاهری, محمد. "جایگاه و تأثیر قوم سکایی در تاریخ و شاهنامه فردوسی". مجله متن‌شناسی ادب فارسی (به Persian). 4 (1): 125. ISSN 2008-5486.
  2. «خصال رستم در شاهنامه «سیمای انسان آرمانی»». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۲.
  3. Rezakhani, Khodadad. ReOrienting the Sasanians: East Iran in Late Antiquity. Edinburgh University Press. p. 124. ISBN 978-1-4744-0030-5.
  4. حماسی، نوشته محمود رضایی دشت ارژنه، صفحات ۴۷ تا ۷۲.
  5. ارژنه*, محمود رضایی دشت. "درآمدی بر پیوند «ببر بیان» و کنیهٔ «سگزی» در شاهنامه". نشریه ادبیات حماسی (به Persian). 1 (2): 47–72. ISSN 2383-2371.
  6. «مقاله بررسی جایگاه قوم سکاها در تاریخ ایران». civilica.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۲.
  7. «نامجویی در شاهنامه». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۲.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.