شاهنشاهی هخامنشی (کتاب)

شاهنشاهی هخامنشی (به انگلیسی: The Persian Empire) نوشته جان مانوئل کوک به تاریخ ۱۹۸۳ است که توسط مرتضی ثاقب فر در سال ۱۳۸۳ به فارسی برگردانید

شاهنشاهی هخامنشی

جلد نسخه ترجمه‌شده کتاب
نویسنده(ها)	جان مانوئل کوک
عنوان اصلی	The Persian Empire
برگرداننده(ها)	مرتضی ثاقب فر
کشور	نیویورک مکان ناشر فارسی: تهران
زبان	انگلیسی / فارسی
موضوع(ها)	تاریخ هخامنشیان
ناشر	schocken books ناشر فارسی: انتشارات ققنوس
تاریخ نشر	۱۹۸۳ تاریخ نشر فارسی: ۱۳۸۳
شمار صفحات	۴۶۴
شابک	شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۳۱۱-۵۱۷-۳

فصل‌ها

1. ظهور مادها و پارس‌ها
2. منابع
3. کردارهای کوروش بزرگ
4. فرمانروایی کوروش
5. دهه بحرانی
6. کشور گشایی‌های داریوش
7. سرشت فرمانروایی داریوش
8. سازمان ایالات
9. کینه ورزی داریوش با آتنی‌ها
10. نیروهای مسلح و ارتباطات
11. لشکرکشی بزرگ خشایار شا
12. تاریخ شاهان بعدی هخامنشی
13. شاه و دربار
14. دین کهن ایران
15. کاخ‌ها و هنر
16. شهرب‌ها، هوپارخ‌ها و تیول داران
17. گستره شاهنشاهی ایران
18. حکایت هخامنشیان پسین [1]

پیشگفتار نویسنده

من در این کتاب فقط خواسته ام شکافی را پر کنم و هیچ گاه از نظر حجم یا دامنه مطالب قصد رقابت با کتاب تاریخ شاهنشاهی هخامنشی نوشته آلبرت اومستد را که پس از مرگش 1948 منتشر شد نداشته ام. اما پس از درگذشت اومستد کشفیات زیادی انجام گرفته و بسیاری اندیشه های جدید مطرح شده است. مطالبی که حذف کرده ام عمدتا چیزهایی هستند که در کتاب اومستد ربط مستقیمی با تاریخ ایران نداشته اند. و نیز نکته های فراوانی که اومستد به عنوان واقعیاتی قطعی مطرح کرده ولی اکنون معلوم شده که شماری ز آن ها مشکوک هستند و شماری دیگر باید به کلی کنار گذاشته شوند. کتاب های ایران از آغاز تا اسلام (1954) و ایران از آغاز تا اسکندر بزرگ(1964)نوشته رومن گیرشمن فرانسوی از اعتبار برخوردارند ولی آن ها نیز پر از حدس و نظریه پردازی هستند. تا جایی که ممکن بوده کوشیده ام میان حدس و واقعیت تمایز قائل شوم تا خواننده آن ها را با هم اشتباه نکند. در موارد کاملا مربوط به قلمرو هخامنشیان - دودمانی که از 550 تا 330 پیش از میلاد بر شاهنشاهی ایران فرمان راندند - کوشیده ام با تکیه بر مهم ترین مراجع نوشته های جدید یادداشت هایی را بگنجانم؛ اما این کار را در مورد مناطق دوردست نسبت به قلمرو آن ها و موضوع های حاشیه ای انجام نداده ام. در حدود ده سال گذشته تا حدی به برکت علاقه ای که به مناسبت برگزاری جشن های دوهزار و پانصدمین سال شاهنشاهی کوروش بزرگ برانگیخته شده بود و نیز انتشار لوحه های استحکاماتی تخت جمشید، کتاب های جدید منتشر شده درباره هخامنشیان دوبرابر شد. دو کتاب مهم تازه در این زمینه عبارتند از ایران در زمان نخستین شاهان هخامنشی (1976) از محمد داندامایف و داریوش پارسی (1976) نوشته والتر هینتس هر دو به زبان آلمانی. در مورد پیشینه ایران خواندن کتاب میراث ایران (1962، 1976) نوشته ریچارد فرای هنوز امری اجتناب ناپذیر است. ناآگاهی من از زبان های مربوطه ناچارم کرد از منابع بابلی و مصری و اسناد آرامی و لوحه های عیلامی به صورت دست دوم استفاده کنم؛ در مورد کارهای باستان شناسان شوروی نیز چنین بود. من به ویژه وامدار محبت د.م.لوئیس هستم که با خواندن پیش نویس کتابم بسیاری از خطاهایم را یادآور شد، توصیه های ارزشمندی نمود، و کتاب ها و مقالاتی را که نمی شناختم یا در دسترس نداشتم به من معرفی کرد؛ همچنین در مورد بسیاری نکات از د.م.استروناک و مایکل کوک سپاسگذارم. سرانجام باید از سایمون هورن بلوئر که تصحیح نمونه های چاپخانه را بر عهده گرفت، و از جولیا کلرمن که عکس های کتاب را تهیه کرد و نسخه بدنمای مرا به کتابی درخور تبدیل نمود تشکر کنم. پارسیان به سرزمین خودشان «پارسه» می گفتند که دقیقا برابر با استان فارس کنونی است. در موارد نادری که پرشیا نوشته ام - که از پرسیای لاتین به ما رسیده است - منظور واحد جغرافیای سیاسی یا قدرت بزرگی است که ایرانیان به آن ایران می گویند. ایران (آریانا) سرزمینی است که ایرانیان سرزمین آریایی می نامیدند و در دوران باستان مرزهای جغرافیایی کاملا مشخصی نداشت. ایالات ماد و پارس ضلع غربی آن در همسایگی بین النهرین را تشکیل می دادند. مرز شرقی آن احتمالا در حوزه رود سند متوقف می شد، گرچه شاید در شمال خاوری به رود یاکسارتس (سیر دریا یا سیحون امروزی) می رسید. در جنوب جایی که امروزه بلوچستان می نامند گرچه جزئی از شاهنشاهی ایران بود ولی در شمار سرزمین اصلی محسوب نمی شد؛ این نکته در مورد سرزمین خوزیان (خوزستان کنونی که به عربی اهواز می گفتند) که معمولا به آن جا عیلام گفته می شد و شوش پایتخت هخامنشیان در آن جا قرار داشت نیز صادق است.[2]

نقد

یشگفتار مترجم به بیان اهمیت راستگویی و بی طرفی در بیان حوادث تاریخی می‌پردازد. و بر این اساس به نقد نویسنده کتاب مانوئل کوک که اندیشمندی انگلیسی است و در آستانه قرن بیست و یکم زندگی می‌کند، می‌پردازد. پروفسور جان مانوئل کوک در جنگ جهانی دوم در یونان سرباز بوده و در آن جا شیفتگی بیش تری نسبت به یونان یافته‌است. سپس از ۱۹۴۶ تا ۱۹۵۴ مدیر مدرسه باستان شناسی بریتانیا در آتن شده و آن گاه از ۱۹۵۸تا ۱۹۷۶سمت استادی تاریخ و باستان‌شناسی را در دانشگاه بریستول بر عهده گرفته‌است. مترجم معتقد است که نویسنده شیفتگی خود نسبت به یونان را در کار علمی و تاریخ نگاری خود دخالت داده و به پیروی از سیاست اروپاییان در دو سده اخیر علاقه به یونان و دشنام به شرق را سر لوحه نوشته خود قرار داده‌است. از این رو به تحریف واقعیات، دست چین کردن بدترین تهمت‌های یونانیان به ایرانیان و نادیده گرفتن واقعیات دینی، اجتماعی و سیاسی جامعه ایران پرداخته‌است. یکی از طرفدارانه نویسنده در انتخاب منابع است. وی خود در بخش منابع به این نکته اشاره می‌کند: در این فصل منابع تاریخ هخامنشی به سه دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول: عهد عتیق که آن را به دلیل مذهبی بودن، افسانه پردازی و بی اعتباری می‌داند.

دسته دوم: کتیبه‌های ایرانی که همه آن‌ها را تبلیغات و حتی دروغ و فاقد ارزش معرفی می‌کند.

دسته سوم: نوشته‌های یونانیان و در رأس آنان هرودوت که خود موضعی خصمانه نسبت به هخامنشیان داشته‌است، منبع اصلی او است و به نظر او ارزش مراجعه و استناد دارد.

مترجم در جای جای کتاب و در پاورقی دربارهٔ موضع گیری‌های نویسنده نظریاتی را آورده و به نقد و تحلیل گفته‌های وی پرداخته‌است.

مقدمه نویسنده بین انگیزه وی از نگارش کتاب است.

ایشان معقتد است که قصد داشته شکافی را پر کند و هیچ گاه از نظر حجم و دامنه مطالب قدس رقابت با کتاب «تاریخ شاهنشاهی» نوشته «اومستد» را نداشته‌است. وی معتقد است بعد از اومستد کشفیات زیادی انجام گرفته و اندیشه‌های جدید مطرح شده که باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین کتاب‌های «ایران از آغاز تا اسلام» و «ایران از آغاز تا اسکندر بزرگ» نوشته رومن گیرشمن فرانسوی را نیز پر از حدس و نظریه پردازی می‌داند و معتقد است که با تکیه بر بهترین مراجع نوشته‌های جدید یادداشت‌هایی را اضافه کرده‌است.

از منابع بابلی و مصری و اسناد آرامی و لوحه‌های عیلامی و همچنین کارهای باستان شناسان شوروی، به صورت دست دوم استفاده کرده‌است.[3]

پانویس

1. مانوئل کوک، جان (1394)، شاهنشاهی هخامنشی، ترجمه مرتضی ثاقب فر، ص7
2. مانوئل کوک،جان(1394)، شاهنشاهی هخامنشی، ترجمه مرتضی ثاقبب فر، ص 13و14
3. کتابخانه تخصصی تاریخ ایران و اسلام

منابع

مانوئل کوک، جان(1383)، شاهنشاهی هخامنشی، ترجمه مرتضی ثاقب فر