طی‌الارض

طی‌الارض در برخی مکاتب عرفان از جمله در تصوف و کابالا به نوعی دورنوردی گفته می‌شود که در آن فاعل با اتکا به اراده خویش بدون حرکت در مکان منتقل می‌شود.

تعاریف

لغت نامه دهخدا در تشریح طی‌الارض می‌نویسد:

نوعی کرامت که بجای گام برداشتن و رفتن، زمین در زیر پای آدمی بتندی پیچیده شود و او به مقصد خویش هر چند دور باشد در مدتی بسیار کم رسد

و علمای شیعه نیز در تعریف آن آورده‌اند:

اعدام جسم و بدن در مکان اوّل، و احضار و ایجادش در مکان مقصود[1]

که ابن ندیم نیز در تأیید آن نوشته:

و یذکر ان الاطریق تطوی له (میمون القداح) فیمضی الی این احب فی اقرب مده

و بعضی از علما نیز در تعریف آن گفته اند:

پیچیده شدن زمین در زیر پای آدمی را طی الاطریق گویند

در قرآن

بسیاری از صاحبنظران در اسلام، طی‌الارض را ریشه در آیات ۳۸–۴۰ از نمل می‌دانند:

۳۸: سلیمان گفت، «ای بزرگان، کدام یک از شما می‌توانید تخت او (ملکه سبا) را برای من بیاورید، قبل از اینکه آنها به عنوان تسلیم شدگان به اینجا برسند»

۳۹: یک عفریت از جن‌ها گفت، «من می‌توانم قبل از اینکه تو بایستی، آن را نزد تو بیاورم. من قدرت کافی برای انجام این کار را دارم.»

۴۰: آن کسی که از کتاب علم داشت گفت، «من می‌توانم تا چشم برهم زنی آن را نزد تو بیاورم.» هنگامی که او (سلیمان) آن را جلوی خود مستقر دید گفت، «این رحمتی است از جانب پروردگار من، که با آن من را امتحان می‌کند، تا نشان دهد که من سپاس‌گزار هستم یا ناسپاس. هر کسی که سپاس‌گزار باشد به نفع خود سپاس‌گزار است و اگر کسی ناسپاس شود، پس پروردگار من به او نیازی ندارد، محترم‌ترین.»

در این آیات اعتقاد بر این است که شخص در آیه سوم همان آصف ابن برخیا است، که مقام پیامبری نداشت. حدیثی از جعفر صادق انتقال تخت ملکه سبا را توسط آصف با «طی‌الارض» بیان کرده‌است[2] و حدیث دیگری از محمد باقر قدرت آصف بن برخیا را به دانش وی از اسامی خداوند نسبت می‌دهد:

اسم اعظم خداوند، هفتاد و سه حرف است. آصف بن برخیا فقط یکی از آن حروف را می‌دانست که توانست زمین را درهم نوردد و قبل از یک چشم برهم زدن، تخت بلیقس را از سرزمین سبا نزد سلیمان حاضر سازد؛ و ما ائمّه معصومین هفتاد و دو حرف از آن را می‌دانیم. یک حرف را هم خداوند به خودش اختصاص داده و تنها نزد اوست[3]

همچنین در سوره اسرا نیز به طی الارض اشاره ای شده:

1:پاک و منزه است کسی که شبی بنده‌اش (محمد) را از مسجد الحرام به مسجد الاقصا که پیرامونش را برکت بخشیدیم، سیر داد،تا به او نمونه هایی از آیات خویش را نشان دهیم؛اوست که شنوا و بینا است.

مفاهیم طی‌الارض در غرب

مفاهیم موازی و مشابه با آنچه که در اسلام طی‌الارض نام دارد را می‌توان در غرب نیز مشاهده نمود. به‌طور نمونه در گزارشی در سال ۲۰۰۴[4] به نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا، دکتر اریک دیویس (به انگلیسی: Eric W. Davis, Ph.D) به این سازمان نظامی توصیه کرد که نظریهٔ p-Teleportation را بررسی کنند. در تعریف این پدیده نوشته شده:

انتقال انسان یا اشیا بی جان با توسل به نیروهای ذهنی[5]

در سال ۲۰۰۸ نیز فیلم Jumper حاوی مضامین انتقال با صرف اراده، توسط هالیوود نیز به نمایش درآمد.[6]

در مجموعه فیلمها و رمانهای تلماسه اثر فرنک هربرت، پدیده‌ای شبیه به طی‌الارض وجهه‌ای آمیخته با فناوری پیدا کرده، و اثر هولتزمن (به انگلیسی: Holtzman effect) نام دارد که انسان‌ها از این قدرت برای جابجایی خود و اشیا میان فضای جهان هستی به صورت لحظه‌ای به صورت «جابجایی بدون حرکت» استفاده می‌کنند.

از دید تصوف

در برخی مکاتب تصوف، به طی‌الارض، «طی المکان» نیز گفته شده. در رساله قشیریه، اینگونه کرامات فقط مخصوص «اولیاالله» دانسته شده‌اند، و بر خلاف معجزات پیامبر، اکتسابی و غیر دعوی می‌باشند.[7]

سخن از طی المکان و کرامات در کتب عرفانی بسیار به میان آمده، که به‌طور نمونه می‌توان به روایات ابوسعید ابوالخیر[8] یا طریقت مولانا[9] یا داستان‌های منتسب به حضرت خضر[10] در این باب اشاره نمود؛ و گزارش‌های زیادی در این میان می‌توان در ادبیات تصوف دید. به‌طور نمونه ادریس شاه و رابرت گریوز (به انگلیسی: Robert Graves) وقایعی را روایت می‌کنند که در آن اعضای صوفیان عظیمیه «همانند شیخان قدیم همزمان در چند مکان حضور داشتند.»[11] یا روایات دیگری را می‌توان در تذکرة الاولیا منتسب به عطار نیشابوری، یا نوشته‌های ابن عربی و روایات بایزید بسطامی یافت.

با اینحال، در این نوشته‌ها، اولیاالله، صاحبان این قدرت، کسانی اند که بر مردم پوشیده‌اند، و حتی خود از یکدیگر بی خبرند.[12]

در مکاتب شیعه

در اصول کافی نیز سخن از طی‌الارض نیز به میان آمده،[13] و اسناد مکتوبی در باب طی‌الارض امامان شیعه در تاریخ[14] و مهدی موعود نیز موجود است.[15] مفاهیم فلسفی کرامات و طی‌الارض را می‌توان در نوشته‌های سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، علامه طباطبایی، علامه طهرانی، و ملاصدرا نیز با تعابیر مختلف جستجو یا مشاهده کرد.

در مکاتب یهودی

طی‌الارض مفهومی است که در مکاتب عرفانی یهودیان نیز با نام (به انگلیسی: Kefitzat Haderech) و (به عبری: קְפִיצַת הַדֶּרֶךְ) نیز دیده شده‌است.

منابع
  1. «کتاب مهرتابان / قسمت پانزدهم / طی‌الارض، شیعه، علم پیغمبر، اولوا العزم، نسخ، اختلاف قرائات». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئن ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲ ژوئیه ۲۰۰۸.
  2. جواد مولوی نیا. تاریخ انبیا. شابک 964-7447-30-2 ۲۰۰۲ ص۲۶۸
  3. : اسم اعظم
  4. با شماره سریال منتشره AFRL-PR-ED-TR-2003-0034
  5. "the conveyance of persons or inanimate objects by psychic means"
  6. «Jumper». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲ ژوئیه ۲۰۰۸.
  7. باب ۵۳ رساله قشیریه
  8. اسرار التوحید. چاپ تهران. شابک 964-6290-67-1 ص۹۹
  9. عبدالحسین زرین کوب. پله پله تا ملاقات خدا، شابک 964-5524-32-6 انتشارات علمی. ۲۰۰۱. ص۲۸۶
  10. Reynold A. Nicholson, The Mystics of Islam. 2002. ISBN 0-941532-48-8 p.92
  11. Idries Shah, Robert Graves, The Sufis. 1971. ISBN 0-385-07966-4 p.372
  12. Reynold A. Nicholson, The Mystics of Islam. 2002. ISBN 0-941532-48-8 p.89
  13. اصول کافی شیخ کلینی. جلد ۲ ص۴۱۳
  14. مکتوبات خطی / جُنگ 16/ صفحه3: هفت مورد بحث کلامی علامه امینی با مخالفان شیعه، بحث در طی‌الارض و امکان آن
  15. کرامات المهدی، انتشارات مسجد جمکران. ۲۰۰۳. شابک 964-6705-15-4

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.