فتیشیسم
شیءپرستی، شیءباوری یا فتیشیسم (به انگلیسی: Fetishism) به مفهوم اعتقاد و باور به وجود نیروی فوق طبیعی در برخی اشیاء طبیعی (موجود در طبیعت) و مصنوع (دست ساخت انسان) است. منشأ اصطلاح فتیشیسم مربوط به قرن ۱۸م. است که سیاحان و دریانوردان پرتغالی در افریقا متوجه شدند بومیان افریقایی برای بعضی اشیاء مانند درخت، ماهی، گیاه، سنگ، پنجهٔ مردهٔ بعضی جانوران، چوب خشک، مو و ناخن نیرویی جادویی قائل هستند و آن‌ها را تقدیس می‌کنند و در رفع مشکلات و گرفتاری‌های خود از آن‌ها استمداد می‌طلبند. پرتغالی‌ها لغت فتیش را که در زبان پرتغالی به معنای «طلسم و تعویذ» است به آن اشیاء دادند و عقاید و آداب مرتبط با فتیش‌ها را فتیشیسم نامیدند.
_by_The_London_Missionary_Society_cropped.jpg.webp)
دقیقاً در میان عناصر متعدد فرهنگ عامهٔ ایران نیز شیءباوری یا فتیشیسم حضوری گسترده دارد. در تفکر جامعهٔ کهن ایرانی، هر پدیده‌ای دارای روح بود و مثلاً کلوخ مینوی زمین را در خود داشت. همچنین آن‌ها جاندارانگاری را به اشیاء دست‌ساز خود نیز تعمیم می‌دادند و دست‌ساخته‌های خویش، به ویژه اشیای فلزی را دارای روح می‌دانستند و آن‌ها را نیروهای مستقل و فعالی می‌پنداشتند که آدمی می‌توانست به آن‌ها التماس کند تا اثر نیک یا بد بگذارند.
گونه‌های شیءباوری
منابع
- باور به وجود نیروی فوق طبیعی در اشیاء در فرهنگ عامه مردم ایران، عارفه صابری افتخاری، مجلهٔ نامه انسان شناسی، پاییز و زمستان ۱۳۹۱ - شماره ۱۷
- برابرها: فرهنگ علوم انسانی داریوش آشوری.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Fetishism». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۹ فوریه ۲۰۱۴.