قانونگذاری برای دسترسی آزاد به اطلاعات
قانونگذاری برای دسترسی آزاد به اطلاعات و نیز قانون آزادی اطلاعات قوانینی را در بر می‌گیرد که دسترسی عمومی به اطلاعات نگهداری شده توسط دولت را تضمین می‌کند. این قوانین فرایند قانونی «حق بر دانستن» را که براساس آن درخواست‌هایی که برای اطلاعات نگهداری شده توسط دولت، داده می‌شود باید رایگان یا با هزینه اندک و با در نظر گرفتن استانداردهای مورد انتظار، برآورده شود را در بر می‌گیرد.
بر اساس قانون آزادی اطلاعات، دولت از قانون‌گذار می‌خواهد که با شرایطی خاص، امکان دسترسی عموم مردم به اسناد، مدارک و گزارش‌ها را فراهم کند.[1]
پیشینه
قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در ایران در سال ۱۳۸۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی و در سال ۱۳۸۸ به تأیید نهایی مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید اما تدوین آیین‌نامه اجرایی و ابلاغ آن تا سال ۱۳۹۴ طول کشید.[2]
براساس این قانون هر فرد ایرانی می‌تواند به همه اطلاعات طبقه‌بندی نشده دسترسی داشته باشد.
زمینه اجرایی این قانون پس از تصویب در دولت به در کمیسیونی به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سپرده شده‌است. آیین‌نامه اجرایی فوق روی وب سایت روزنامه رسمی قابل دسترسی است. کمیسیون تشکیل شده بر حسن اجرای این قانون نظارت می‌کند و با رفع اختلافات در صدد ایجاد وحدت رویه برای اجرایی شدن این قانون است.[3]
حسن روحانی در جلسه هیئت دولت گفت دسترسی آزاد به اطلاعات جزو حقوق شهروندی، از لوازم مردم‌سالاری و مانع فساد و شایعه است. او همچنین گفت: مردم در یک نظام مردمسالار باید بتوانند از عملکرد همه امور دستگاه‌های دولتی که از بیت‌المال استفاده می‌کنند، مطلع شوند. ضمن اینکه این دسترسی آزاد به اطلاعات، جزو حقوق شهروندی و یک روش مبارزه با فساد است.[4]
متن کامل قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در قالب PDF از وب‌سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قابل دریافت است.
وزارت راه و شهرسازی به عنوان اولین سازمان دولتی ایران اقدام به پیاده‌سازی خدمت دسترسی آزاد به اطلاعات در سامانه شهراه خود نموده‌است. در این سامانه شهروندان می‌توانند اطلاعات مورد نظر خود را درخواست و دریافت نمایند. ادارت، سازمان‌ها، شرکت‌ها و معاونت‌های زیرمجموعه ۱۰ روز کاری مهلت دارند اطلاعات مورد نظر شهروندان را ارائه بدهند.
در دیگر کشورها
قانون دسترسی آزاد به اطلاعات در اغلب کشورهای دنیا به ویژه جهان آزاد تصویب و اجرایی شده‌است. در ایالات متحده آمریکا این قانون به Freedom of Information laws یا به اختصار foia یا FOI laws نامیده می‌شود و در سال ۱۹۶۶ تصویب شده‌است.
جستارهای وابسته
منابع
- دائرةالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی. سرویراستار عباس حری. کتابخانه ملی جمهموری اسلامی ایران. ج. 1 ص.29. تاریخ وارد شده در
|سال=را بررسی کنید (کمک) - «سایت دسترسی آزاد به اطلاعات دولت ایران آغاز به کار می‌کند». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۱۷.
- «سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات راه‌اندازی شد +توضیحات انتظامی». ایسنا. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۱۷.
- «دسترسی آزاد به اطلاعات دستگاه‌های اجرایی و احیای سازمان برنامه و بودجه، تحقق دو وعده دولت به مردم». دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۱۷.
- «بودجه شفاف و عملکرد غیرشفاف سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات». سایت خبری تحلیلی شعار سال. ۲۰۱۸-۱۲-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۲۸.