مجمع تشخیص مصلحت نظام

مجمع تشخیص مصلحت نظام از نهادهای اصلی نظام جمهوری اسلامی ایران است که مهم‌ترین مسئولیتش، حل اختلاف میان مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان است. تعداد اعضای این مجمع ۴۴ نفر ثابت و ۱ نفر مهمان متناسب با موضوع جلسه است که اعضای ثابت هر ۵ سال یکبار و با حکم رهبر ایران انتخاب می‌شوند.[1]

مجمع تشخیص مصلحت نظام
نوع
نوعمشاوره[1]
سران
رئیسصادق لاریجانی
از ۹ دی ۱۳۹۷
دبیرمحسن رضایی
از ۱۸ شهریور ۱۳۷۶[2]
کرسی‌ها۴۷
مقر
کاخ سنا، خیابان امام خمینی، تهران
وبگاه
وبگاه رسمی
کاخ مرمر تهران، مقر پیشین مجمع تشخیص مصلحت نظام
این مقاله بخشی از رشته مقالات دربارهٔ سیاست در ایران است
سیاست در ایران
نظام جمهوری اسلامی ایران
رهبری/ولایت فقیه
قوه مجریه
قوه مقننه
قوه قضائیه
شوراهای عالی
استان،شوراهای شهر و روستا
شهرداری‌ها • شوراهای اسلامی شهر و روستا • استانداری
انتخابات
ستاد انتخابات کشور • شورای نگهبان
حزب‌ها
خانه احزاب ایران
اصول‌گرایان • اعتدال‌گرایان • اصلاح‌طلبان

درگاه ایران

ریاست این مجمع از ابتدای تأسیس رسمی، بر عهده سیّد علی خامنه‌ای بود و بعد از آن به مدت ۲۷ سال بر عهده اکبر هاشمی رفسنجانی بود و پس از مرگ او، محمدعلی موحدی کرمانی رئیس موقت مجمع شد[3] و در ۲۳ مرداد ۹۶ برای یک دوره پنج ساله، سید محمود هاشمی شاهرودی رئیس این مجمع شد.[4] که وی نیز در ۳ دی ماه ۱۳۹۷ در بیمارستان خاتم‌الانبیا تهران درگذشت.[5][6][7] اکنون صادق لاریجانی ریاست این نهاد را بر عهده دارد. پیش از این مقر مجمع در کاخ مرمر تهران بود. هم‌اینک مقر مجمع در ساختمان پیشین مجلس شورای اسلامی است.[8] محل برگزاری جلسات در سالن اجتماعات ساختمان مجلس قدیم و دفتر رئیس و دبیر مجمع نیز در این ساختمان است.

تاریخچه

در اوایل انقلاب اسلامی و در پی بروز اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان برای تصویب مصوبات مجلس و لزوم تطابق آن‌ها با شرع اسلام، ریاست وقت مجلس شورای اسلامی در پنجم مهر ۱۳۶۰ طی نامه‌ای از سید روح‌الله خمینی درخواست کرد که راه حلی ارائه دهد. وی طی نامه‌ای به مجلس اجازه داد تا موارد مصلحتی را با اکثریت اعضا نمایندگان و قید موقت به تصویب برسانند.[9] اما با وقوع اختلافات بیشتر در این زمینه باقی بودن مشکلات سرانجام پس از مکاتباتی بین مقامات عالی‌رتبه و ذیربط وقت کشور، درخواستی در بهمن ماه ۱۳۶۲ به امضاء رئیس‌جمهور وقت، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی، رئیس وقت دیوان عالی کشور، نخست‌وزیر وقت و سید احمد خمینی به سید روح‌الله خمینی برای چاره جویی در این باره ارسال گردید. سید روح‌الله خمینی در تاریخ ۱۷ بهمن ۱۳۶۶ هجری خورشیدی با صدور فرمانی، مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای رسیدگی به این قبیل امور تأسیس نمود.[10]

این مجمع که در آغاز تأسیس، صرفاً به‌منظور تشخیص مصلحت در موارد اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان تأسیس گردیده‌بود، وقتی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۸ مورد بازنگری قرار گرفت پس از بحث‌های مشروح دربارهٔ جایگاه مجمع تشخیص مصلحت، وظایف یازده‌گانه‌ای مستند به اصول ۱۱۲، ۱۱۱، ۱۱۰ و ۱۷۷ برعهده‌اش قرار گرفت، تا به عنوان حلقه تکمیلی در حاکمیت نظام جمهوری اسلامی و در شرایط مختلف ایفای نقش نماید.[11]

وظایف

بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ۸ وظیفه برای این مجمع در نظر گرفته شده‌است. ۴ وظیفه عمومی و مستمر و ۴ وظیفه در موقعیت‌ها و شرایط خاص و مقطعی.[12]

چهار وظیفه عمومی:

  1. تشخیص مصلحت میان نظرات مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان
  2. تهیه و پیشنهاد پیش‌نویس سیاست‌های کلی نظام (جمهوری اسلامی) در اجرای بند ۱ اصل ۱۱۰ قانون اساسی
  3. حل معضلات نظام با ارجاع از سوی مقام رهبری
  4. اعلام نظر در مورد استفساریه‌های مربوط به مجمع تشخیص مصلحت نظام

چهار وظیفه مقطعی:

  1. مشاوره در اموری که رهبر ایران در اجرای اصل ۱۱۲ قانون اساسی به مجمع ارجاع می‌کند.
  2. در صورت فوت یا استعفا مقام رهبری یا عزل توسط مجلس خبرگان رهبری، تشکیل یک شورای ۳ نفره جهت رسیدگی امور تحت اختیار رهبر.
  3. تصویب مصوبات شورای رهبری ایران در صورت عزل، استعفا یا فوت رهبر وقت. (در زمان وجود رهبر، این بررسی بر عهده شخص وی است)
  4. مشارکت در شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بر اساس اصل ۱۷۷ قانون اساسی.

سازوکار

از تاریخ ۲۶ مرداد ۱۳۹۲ برای بررسی مصوبه‌هایی که بر خلاف شرع و قانون اساسی است و در مواردی که اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان باشد جلسه‌های مجمع با دو سوم اعضا رسمیت پیدا می‌کند و با دو سوم اعضا هم مصوبات به تصویب می‌رسد. پیش از این حضور نیم + ۱ لازم بود.[13]

رئیسان مجمع

راهنمای رنگ‌های جدول
(احزاب سیاسی)

ر رئیس دوران تصدی رهبر
نام تصویر آغاز تصدی پایان تصدی
۱ سید علی خامنه‌ای ۱۸ بهمن ۱۳۶۶ ۱۳ خرداد ۱۳۶۸

(انتخاب بعنوان رهبر)

 سید روح‌الله خمینی
۲ اکبر هاشمی رفسنجانی ۱۲ مهر ۱۳۶۸ ۱۸ دی ۱۳۹۵

(درگذشت)

 سید علی خامنه‌ای
موقت محمدعلی موحدی کرمانی ۱۶ بهمن ۱۳۹۵ ۲۳ مرداد ۱۳۹۶
۳ سید محمود هاشمی شاهرودی ۲۳ مرداد ۱۳۹۶ ۳ دی ۱۳۹۷

(درگذشت)

۴ صادق لاریجانی ۹ دی ۱۳۹۷ متصدی

دوره‌ها

این نهاد تا امروز ۶ دوره را پشت سر گذاشته‌است:

اعضای دوره هفتم

اشخاص حقوقی:

  • رؤسای سه قوه:
رئیس قوه مجریه: حسن روحانی
رئیس قوه قضائیه: سید ابراهیم رئیسی
رئیس قوه مقننه: محمدباقر قالیباف

بودجه

بر اساس تکلیف قانونی بودجه، دولت هر سال مبالغی را به مجمع تشخیص اختصاص می‌دهد که این رقم برای سال ۹۳ معادل ۲۵ میلیارد تومان و سال ۹۴ نزدیک ۳۰ میلیارد تومان بوده‌است.

نهادهای زیرمجموعه
  • مرکز تحقیقات استراتژیک
  • هیئت عالی نظارت مسئولیت نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام را بر عهده دارد. ریاست بر این هیئت بر عهده رئیس مجمع است.
  • دبیرخانه مجمع مسئولیت پشتیبانی ستادی و کارشناسی مجمع را بر عهده دارد. دبیری مجمع بر عهده محسن رضایی است.
  • کمیسیون‌های تخصصی دائمی.
  1. کمیسیون علمی، فرهنگی و اجتماعی
  2. کمیسیون سیاسی، دفاعی و امنیتی
  3. کمیسیون زیربنایی و تولیدی
  4. کمیسیون اقتصاد کلان، بازرگانی و اداری
  5. کمیسیون حقوقی و قضائی[15]
  • دیگر کمیسیون‌ها.
  1. کمیسیون نظارت
  2. کمیسیون علمی راهبردی چشم‌انداز
  3. کمیسیون چشم‌انداز و نخبگان
  4. کمیسیون مطالعات اسلامی
  5. کمیسیون موارد خاص
  6. کمیسیون مشترک دفتر رهبری و مجمع
  7. کمیسیون کارآفرینی و کسب و کار
  8. کمیته خاص محیط زیست
  9. کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر
  10. کمیته خاص بانوان و جوانان

منابع
  1. اصل ۱۱۲ قانون اساسی
  2. «سردار سرلشکر محسن رضایی به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد». روزنامه همشهری. تهران: مؤسسه همشهری. سال پنجم (۱۳۵۲). ۱۹ شهریور ۱۳۷۶.
  3. آیت‌الله موحدی کرمانی، ریاست جلسات مجمع را تا اسفند بر عهده می‌گیرد
  4. اعضای جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شدند/آیت‌الله هاشمی شاهرودی رئیس جدید مجمع/محسن رضایی ابقا شد خبرگزاری فارس
  5. «خبرگزاری فارس - آیت‌الله هاشمی شاهرودی به لقاءالله پیوست+اطلاعیه بیت آیت‌الله». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۸-۱۲-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶.
  6. «محمود هاشمی شاهرودی درگذشت». euronews. ۲۰۱۸-۱۲-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶.
  7. «آیت الله هاشمی شاهرودی درگذشت». ایران آنلاین. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶.
  8. «تغییر محل جلسات مجمع تشخیص مصلحت نظام :». قانون. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۲۸.
  9. «نامه به رئیس مجلس شورای اسلامی (وضع قوانین ضروری بر اساس احکام ثانویه)». سایت جامع امام خمینی.
  10. «نامه به مسئولین نظام در مورد تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام». سایت جامع امام خمینی.
  11. [maslahat.ir/About/History.aspx.html «مجمع تشخیص مصلحت نظام - تاریخچه»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). دریافت‌شده در ۲۰۱۶-۱۲-۲۱.
  12. هدیه‌لو، مریم (۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۱). «مجمعی برای تشخیص مصالح نظام». جام‌جم آنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ ژانویه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۳ دسامبر ۲۰۱۲.
  13. «محسن رضایی: مصوبات مجمع تشخیص مصلحت نظام از این پس با حضور دو سوم اعضا». ارادهٔ ملی. ۲۶ مرداد ۱۳۹۲.
  14. سخندان، حسین (۱ بهمن ۱۳۹۰). «مردان مصلحت». روزنامه شرق. پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  15. ساختار مجمع مجمع تشخیص مصلحت نظام

پیوند به بیرون
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به مجمع تشخیص مصلحت نظام در ویکی‌گفتاورد موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.