سازمان فضایی ایران

سازمان فضایی ایران به اختصار ایسا (به انگلیسی: ISA) که وظیفهٔ دارد برای استفاده از فضا و گسترش فناوری‌های فضایی در کشور با استفاده از دانش بومی و همکاری‌های بین‌المللی برنامه ریزی کند. توسعهٔ فناوری ماهواره‌ای و مخابرات فضایی، سنجش از دور، پرتاب و حمل و نقل فضایی از یک طرف و توسعهٔ منابع انسانی، ایستگاه‌های زمینی و زیرساخت‌های مناسب جهت هدایت و کنترل ماهواره‌ها از طرف دیگر، محور فعالیت‌های سازمان فضایی ایران است.[1] این سازمان در حال حاضر در حال توسعهٔ فناوری ساخت ماهواره در ایران است. کاوشگر پژوهش جدیدترین موشک فضایی آزمایش شده توسط این سازمان است.[2] سازمان فضایی ایران دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است و به صورت مؤسسهٔ دولتی وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اداره می‌شود.[3]

مختصات: ۳۵°۱۴′۵٫۹۹۵۷″ شمالی ۵۳°۵۵′۱۵٫۲۳۴۶″ شرقی
سازمان فضایی ایران
Iranian Space Agency
کشور: ایران
مخفف:ایسا
ریاست:مرتضی براری
پایگاه فضایی:پایگاه فضایی سمنان، پایانه فضایی امام خمینی، استان سمنان
پایگاه فضایی قم، استان قم
مرکز فضایی البرز، استان البرز، پایگاه فضایی چابهار، استان سیستان و بلوچستان پایگاه فضایی تهران،استان تهران
وابسته به:وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
وبگاه:http://www.isa.ir

این سازمان اجراکنندهٔ مصوبات شورای عالی فضایی است، که تصمیم‌گیری در مورد استفاده صلح‌آمیز از فضا در کشور را به عهده دارد. ریاست سازمان فضایی ایران برعهدهٔ مرتضی براری معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و دبیر شورای عالی فضایی است.

بودجه

در سال ۹۵ بودجهٔ ۱۷ میلیارد تومانی برای سازمان فضایی تعیین شده‌است، البته این بودجه تمام بودجهٔ فضایی کشور نیست. برای مثال در سال ۹۵ به پژوهشگاه فضایی ایران ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه اختصاص یافته‌است[4] البته ارگان‌های دیگر مانند وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هم به این بخش کمک می‌کنند.[5] بودجهٔ سازمان فضایی ایران از منابع داخلی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تأمین می‌شود.[1]

تاریخچه

تاریخچهٔ سازمان فضایی ایران به اوایل دههٔ ۵۰ خورشیدی بازمی‌گردد. در سال ۱۳۵۲، مرکز سنجش از راه دور ایران جهت فراهم آوردن امکان استفاده از ماهواره برای سازمان برنامه و بودجه بنیانگذاری شد. بر اساس تصمیم مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۷۰، این مرکز زیر نظر وزارت پست و تلگراف و تلفن قرار گرفت.[6]

در پی مواد ۸ و ۹ مصوبهٔ ۶۸۱۵۹ مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۲، شورای عالی فضایی با عضویت چندین نهاد دولتی و ریاست رئیس جمهور تشکیل شد. سازمان فضایی ایران بر اساس همین مصوبه تشکیل گردید، و ریاست آن را دبیر شورای عالی فضایی برعهده دارد. این سازمان دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است، و به صورت مؤسسه‌ای دولتی وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اداره می‌شود.

پرتابه‌های فضایی ایران

نخستین موشک ایران برای مطالعات علمی و هواشناسی و همچنین پایه‌گذاری دستگاه‌های موقعیت یاب کنونی GPS در فروردین ۱۳۵۵ از میدان فرح به فضا پرتاب شد. کشور ایران در حال حاضر دارای فناوری‌های پرتاب فضایی زیرمداری و مداری است. در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۸۶ موشک ماهواره‌بر فضایی ایران به نام «سفیر» برای پروازی زیرمداری به فضا پرتاب شد. برخی از منابع غربی معتقدند که گونه‌ای تغییریافته از موشک شهاب-۳ ایران به نام «پرتابهٔ فضایی شهاب» برای این منظور استفاده می‌شود.[7] گونهٔ تکامل‌یافتهٔ این موشک برای پرتاب ماهوارهٔ ایرانی امید به مدار زمین در بامداد ۳ فوریهٔ ۲۰۰۹ میلادی (۱۴ بهمن ۱۳۸۷) و در سی‌امین سالگرد پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ استفاده شد. ماهواره‌های مصباح (همکاری مشترک ایران و ایتالیا)، مصباح-۲ و ماهوارهٔ ژئوسنکرون زهره (همکاری مشترک ایران و روسیه) نیز برای پرتاب با موشک‌های فضایی ایرانی برنامه‌ریزی شده‌اند.

پرتاب‌های زیرمداری

در ۶ اسفند ۱۳۷۵، سازمان فضایی ایران یک پرتابهٔ فضایی را در یک پرواز زیرمداری آزمایش کرد. این موشک حامل محموله‌ای آزمایشی بود که مشترکاً توسط وزارت علوم و وزارت دفاع طراحی و ساخته شده بود. این موشک تا ارتفاع ۱۵۰ کیلومتری زمین بالا رفت و بر طبق برنامهٔ از پیش تنظیم شده، با چتر نجات به زمین فرود آمد.[8]

در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۸۶، سازمان فضایی ایران با پرتاب نخستین گونه از موشک کاوشگر-۱ با نام «سفیر» دومین پرواز فضایی زیرمداری خود را با موفقیت به انجام رساند. موشک سفیر از پایگاه فضایی نو ایران در شاهرود به فضا پرتاب شد. با این پرتاب موفقیت‌آمیز، ایران یک گام به پرتاب ماهواره‌ها به مدار زمین نزدیک شده‌است.[9][10]

ارسال موجود زنده

در ۳ فوریهٔ ۲۰۱۰ (۱۴ بهمن ۱۳۸۸)، سازمان فضایی ایران کاوشگر-۳ (به انگلیسی: Explorer-3) را به همراه چند جانور شامل یک موش صحرایی، دو لاکپشت و چند کرم و چند نمونه از سلول های انسانی به فضای زیرمداری پرتاب نمود. این اقدام به منظور بررسی وضعیت موجودات زنده در فضا با همکاری وزارت دفاع و وزارت ارتباطات و در ادامۀ پرتاب کاوشگرهای یک و دو صورت گرفت. البته نتایج این پرتاب، انتظار دانشمندان ایرانی را تأمین نکرد و در همان زمان، موجودات زنده ی این محموله نابود شدند. [11] در ۱۵ مارس ۲۰۱۱ (۲۴ اسفند ۱۳۸۹)، سازمان فضایی ایران کاوشگر-۴ (به انگلیسی: Explorer-4) را که حامل کپسولی حیاتی حاوی یک عروسک بود را به فضا پرتاب نمود.[12] سازمان فضایی ایران اعلام نمود طرحی مشابه را برای اواسط سپتامبر در دست انجام دارد.[13] اما این پروژه به خاطر شکست تا آماده شدن کاوشکر پیشگام معلق شد.[14]

در ۲۸ ژانویهٔ ۲۰۱۳ (۹ بهمن ۱۳۹۱)، سازمان فضایی ایران کاوشگر پیشگام (به انگلیسی: Pioneer) را به همراه یک میمون رزوس به نام آفتاب[15] با موفقیت به مدت ۲۰ دقیقه[16] به ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری زمین پرتاب نمود و آن را بازگرداند.[17][18] این نخستین بار بود که ایران توانست نخستی‌سانی را به فضا پرتاب و بازیابی نماید(اما صحت آن بارها توسط رسانه ها و کارشناسان مربوطه رد شده است).

این پرتاب ۵۴ سال پس از پرتاب نخستین میمون یعنی خانم بیکر صورت گرفت.

مراکز فضایی ایران

پایگاه فضایی اصلی ایران، پایگاه فضایی امام خمینی است که در استان سمنان قرار دارد. این پایگاه در روز ۱۵ بهمن ۱۳۸۶ با حضور محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت رونمایی شد.[19][20][21][22] موشک کاوشگر-۱ از این پایگاه به فضا پرتاب شد.در مارس ۲۰۱۱، گروه اطلاعاتی جین براساس داده‌های ماهواره‌ای خود و تحلیل آن‌ها اعلام نمود که ایران به شدت در حال ساخت امکاناتی پیچیده و با سرعتی بسیار زیاد است که نشان‌دهندهٔ آمادگی و تمایلاتش به فضاست.


مرکز فضایی البرز یکی از مراکز اصلی دریافت اطلاعات ماهواره‌ای در کشور است و در استان البرز واقع شده‌است. ساخت این مرکز در سال ۱۳۵۵ آغاز شد و در سال ۱۳۵۷ به بهره‌برداری رسید.[23] این مرکز کار دریافت، ذخیره‌سازی، پردازش، مدیریت، تکثیر و نشر اطلاعات دریافتی از ماهواره‌ها را به عهده دارد.

پایگاه دوم پرتاب موشک ایران در نزدیکی شهر قم قرار دارد. نخستین موشک پرتاب شده از پایگاه قم، موشک هواسونگ-۳ در مسیر پرتابه‌ای (بالستیک) در اردیبهشت ۱۳۷۰ بوده‌است. در تاریخ ۱۱ آبان ۱۳۸۵ و در طی رزمایش پیامبر اعظم ۲، چندین فروند موشک ایرانی از جمله شهاب-۲، شهاب-۳، فتح-۱۱۰ و موشک‌های زلزال از این مرکز پرتاب شدند.[24][25]

در دسامبر ۲۰۱۰ اعلام شد بنابر محدودیت‌های جغرافیایی موجود در نخستین مرکز فضایی برای ارسال ماهواره به مدار، تحقیقاتی برای ساخت دومین مرکز فضایی (ارسال‌گر) صورت گرفت.[26] پایگاه فضایی ملی، در استان سیستان و بلوچستان احداث می‌شود. این پایگاه در آینده محل اصلی تمام مأموریت‌های فضایی ایران خواهد بود که مشابه پایگاه فضایی بایکونور روس‌ها و پایگاه فضایی کندی آمریکایی‌ها خواهد بود.[27][28][29]

برنامه‌های فضایی گذشته

برنامه‌های فضایی آینده

دکتر براری معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس سازمان فضایی ایران در نخستین نشست شورای مدیران این سازمان پس از انتصاب گفت: ایجاد بستر مناسب برای توسعهٔ فعالیت‌های بخش خصوصی در حوزهٔ فضایی و توسعه و گسترش اقتصاد فضایی از اولویت‌های سازمان خواهد بود. دکتر براری ضمن تأکید بر ظرفیت بالای علمی کشور در بخش فضایی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی افزود: باید از ظرفیت علمی بخش دانشگاهی در توسعهٔ حوزهٔ فضایی کشور استفاده مناسب انجام شود. وی حضور مؤثر در حوزهٔ بین‌المللی را یکی دیگر از اهداف سازمان فضایی ایران در دوران نو دانست. رئیس سازمان فضایی ایران گفت: داده‌های تولید شده در سازمان فضایی ایران باید در خدمت توسعهٔ شاخص‌های اقتصادی کشور از جمله کشاورزی باشد و بستری فراهم شود تا این داده‌ها در اختیار بخش خصوصی جهت تولید ثروت قرار گیرد. دکتر براری تدوین برنامهٔ ۱۰ سالهٔ حوزهٔ فضایی کشور و تصویب آن در شورای عالی فضایی جهت پیشگیری از موازی کاری در این حوزه را از دیگر اولویت‌ها و برنامه‌های خود عنوان کردند.[30]

دکتر محسن بهرامی، رئیس پیشین سازمان فضایی ایران پیش‌تر گفته بود: پروژه‌هایی که در سازمان فضایی ایران برنامه‌ریزی شده بود در حال پیشرفت است و وظیفهٔ سازمان فضایی این است که به این برنامه‌ها صدمه‌ای وارد نشود و ادامه پیدا کنند. قراردادها تکمیل‌تر و اصلاحات مورد نظر انجام شده‌است. وی افزود: هم‌اکنون برنامه‌های سازمان فضایی در فاز نویی از طراحی و ساخت قرار گرفته‌است و پروژه‌های تعریف شده همگی به صورت توسعهٔ فناوری است. ماهوارهٔ ناهید که یک ماهوارهٔ مخابراتی است در حال اتمام مرحلهٔ ساخت آن هستیم. قرارداد ناهید ۲ آماده شده که به زودی ابلاغ خواهد شد. ماهوارهٔ دوستی که با همکاری دانشگاه صنعتی شریف طراحی و ساخته شده، آمادهٔ پرتاب است و قرارداد پرتاب آن نیز بسته شده‌است. قرارداد ماهوارهٔ ظفر نیز در حال بازنگری است و آن نیز ابلاغ خواهد شد و طراحی و ساخت آن در سال آینده به اتمام خواهد رسید. ماهوارهٔ آتست نیز در حال اتمام مرحلهٔ ساخت است که تا آخر سال جاری تحویل سازمان فضایی خواهد شد. تا پایان سال ۳ ماهواره آمادهٔ پرتاب خواهیم داشت.[31]

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فضایی ایران دکتر حسن حدادپور رئیس پژوهشگاه فضایی ایران در دومین همایش آشنایی با علوم و فناوری فضایی و کاربرد آن که به مناسبت هفتهٔ جهانی فضا برگزار شده بود با اشاره به پروژه‌های در دست اجرای پژوهشگاه فضایی ایران بیان کرد پروژهٔ ماهوارهٔ ناهید ۱ در مراحل پایانی تجمیع و تست ماهواره قرار دارد و به‌زودی آمادهٔ پرتاب خواهد شد.

بنا بر این گزارش وی ضمن اشاره به این نکته که فضا موهبت الهی برای تمام بشریت است و همهٔ مردم جهان باید بتوانند از نعمت‌های آن برخوردار باشند گفت پژوهشگاه فضایی ایران در راستای انجام وظایف و مأموریت‌های خود در توسعهٔ فناوری‌های فضایی کشور و ایجاد زیرساخت‌های لازم، ۴۳ پروژهٔ فضایی را به اجرا درآورده که ۲۴ پروژهٔ آن خاتمه یافته و ۱۹ پروژه در دست اجرا است.

وی در ادامه افزود، پروژه‌های ماهوارهٔ مخابراتی ناهید ۲، ماهوارهٔ پارس ۱ و بلوک انتقال مداری در این پژوهشگاه در دست اجرا بوده که طراحی اولیهٔ آن‌ها به اتمام رسیده و در مرحلهٔ ساخت مدل مهندسی سیستم قرار دارند در جمهوری اسلامی ایران پرتاب می‌شوند.[32]

فضانورد ایرانی

سازمان فضایی ایران در نظر دارد که تا سال ۱۴۰۰، نخستین فضانورد ایرانی را با استفاده از فناوری فضایی بومی به مدار زمین بفرستد.[2]

سه ماهوارهٔ ايرانی در نوبت پرتاب

محمدجواد آذری جهرمی وزير ارتباطات: سه ماهوارهٔ ايرانی مراحل پايانی پرتاب خود را طی ميكنند و در نوبت پرتاب به مدار زمين قرار گرفته‌اند.

حضور در سازمان ملل

سازمان فضایی ایران دارای غرفه‌ای در محل نمایشگاه دائمی فضایی سازمان ملل متحد در شهر وین است. این غرفه در ۲۱ بهمن ۱۳۸۸ برپا شد و مکانی برای نمایش دستاوردهای فناوری ایران در صنایع فضایی است.[33]

تحریم

وزارت خزانه‌داری آمریکا روز سه شنبه ۱۲ شهریور ۱۳۹۸ در بیانیه‌ای اعلام کرد که نام سازمان فضایی، مرکز تحقیقات فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران را به فهرست تحریم‌های دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی (اوفک) از نهادهای زیرمجموعه این وزارتخانه افزوده است.[34][35]

جستارهای وابسته

پانویس و منابع
  1. . وبگاه آفتاب ‎aftab.ir. ۱ اسفند ۱۳۸۶ http://www.aftab.ir/news/2008/feb/20/c2c1203499802_economy_marketing_business_information_technology_mobile.php. دریافت‌شده در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۷. خبرگزاری فارس از پارامتر ناشناخته |بودجه= صرف‌نظر شد (کمک); پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  2. «ایران تا ۱۰ سال آینده نخستین فضانورد خود را به فضا می‌فرستد» (به انگلیسی و...). وبگاه RIA Novosti. ۲۰ اوت ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۱ شهریور ۱۳۸۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  3. «اساسنامه سازمان فضایی ایران». وبگاه سازمان فضایی ایران. دریافت‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۷.
  4. {http://media.farsnews.com/media/Uploaded/Files/Documents/1394/10/27/13941027000199.pdf}%5Bپیوند+مرده%5D
  5. {http://www.mashreghnews.ir/fa/news/411729/بودجه-5-هزار-ميلياردی-وزارت-ارتباطات-برای-فضا}
  6. «سازمان فضایی ایران - وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات». وبگاه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ ژوئن ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۷.
  7. "ایران موشک صدایی را آزمایش و از نخستین ماهوارهٔ بومی خود رونمایی کرد". وبگاه ‎RIA Novosti. 4 فوریه 2008. Retrieved ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۷. Check date values in: |تاریخ بازدید=, |تاریخ= (help)
  8. "ایران پرتاب موشک را اعلام کرد". وبگاه روزنامهٔ اینترنشنال هرالد تریبیون. 25 فوریه 2007. Archived from the original on 21 فوریه 2012. Retrieved ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۷. آسوشیتد پرس Check date values in: |تاریخ بازدید=, |تاریخ= (help)
  9. "ایران پروژهٔ فضایی را افتتاح کرد". وبگاه بی‌بی‌سی. 4 فوریه 2008. Retrieved ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۷. Check date values in: |تاریخ بازدید=, |تاریخ= (help)
  10. "کاوشگر-۱ ایرانی به فضا پرتاب شد". وبگاه پرس تی‌وی. 4 فوریه 2008. Retrieved ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۷. Check date values in: |تاریخ بازدید=, |تاریخ= (help)
  11. «خدمت - ابراز نگرانی موسوی از سرنوشت کرم‌های بی‌گناهي كه به فضا پرتاب شدند ! - نسخه قابل چاپ». www.khedmat.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۰۲.
  13. «ایران میمونی را در مدار قرار می‌دهد». Antara News. ۲۰ آوریل ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۴ مارس ۲۰۱۲.
  14. طراق مالک (۳۱ ژانویه ۲۰۱۲). «گزارس: ایران ماهوارهذی مشاهدهگر کوچیکی را با موفقیت در مدار زمین قرار داد». CSMonitor.com. دریافت‌شده در ۱۴ مارس ۲۰۱۲.
  15. http://www.asriran.com/fa/news/255035/جزئیات-اعزام-اولین-میمون-فضانورد-ایرانی-اعزام-انسان-به-فضا-تا-10-سال-آینده
  16. "ایران میمونی را به فضا فرستاد". 3 News NZ. January 29, 2013. Archived from the original on 13 February 2013. Retrieved 29 January 2013.
  17. http://www.presstv.ir/detail/2013/01/28/286087/iran-sends-monkey-into-space-returns-it/
  18. http://www.foxnews.com/world/2013/01/28/iranian-state-tv-says-country-has-successfully-sent-monkey-into-space/
  19. IRIBNews:: واحد مرکزی خبر
  20. MehrNews.com - Iran, world, political, sport, economic news and headlines
  21. MehrNews.com - Iran, world, political, sport, economic news and headlines
  22. «رونمایی نخستین سامانهٔ فضایی ایران توسط رئیس جمهور». صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. وبگاه شبکهٔ خبر. ۱۵ بهمن ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مارس ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۷.
  23. «تاریخچهٔ مرکز فضایی ماهدشت». وبگاه سازمان فضایی ایران. دریافت‌شده در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۷.
  24. مارک وید. "قم". وبگاه آستروناتیکس ‎astronautix.com. Retrieved ۲۰ اردیبهشت ۱۳۸۷. Check date values in: |تاریخ بازدید= (help)
  25. رضا تقی‌زاده (۲۵ آبان ۱۳۸۵). «هدف‌ها و کاربردهای ابزار مورد استفاده در رزمایش پیامبر اعظم ۲». وبگاه بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۸۷.
  26. «بدون عملیات». Presstv.ir. دریافت‌شده در ۶ فوریه ۲۰۱۲.
  27. «تاسیس پایگاه ملی پرتاب ماهواره درجنوب شرق کشور - مشرق نیوز». مشرق‌نیوز. آی‌آر. ۱۵ می ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۴ مارس ۲۰۱۲.
  28. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ سپتامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۴ مارس ۲۰۱۲.
  29. «اختصاص ۴ میلیارد تومان اعتبار برای ساخت ابررایانه ملی». Ihrc.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۶فوریه ۲۰۱۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید= را بررسی کنید (کمک)
  30. «برنامه‌های آتی سازمان - رئیس سازمان فضایی ایران-».
  31. «پروژه‌های isa- رئیس سازمان فضایی ایران-».
  32. «گزارش پژوهشگاه فضایی ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۶.
  33. «افتتاح غرفه فناوری‌های فضایی ایران در نمایشگاه دائمی فضایی سازمان ملل». سازمان فضایی ایران. بهمن ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۵ فروردین ۱۳۸۸.
  34. «آمریکا سازمان‌های فضایی ایران را تحریم کرد». ایرنا. ۱۲ شهریور ۱۳۹۸.
  35. «آمریکا ۳ مرکز فضایی ایران را تحریم کرد». خبرگزاری تسنیم. ۱۲ شهریور ۱۳۹۸.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.