جزیره کیش

جزیرهٔ کیش جزیره‌ای ایرانی در خلیج فارس و از بخش‌های بخش کیش، شهرستان بندر لنگه در استان هرمزگان و از جاهای دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. شکل این جزیره بیضی‌مانند است و در ۱۲کیلومتری کرانهٔ شیبکوه جای گرفته‌است.

«کیش» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، کیش (ابهام‌زدایی) را ببینید.
جزیرهٔ کیش
جهت عقربه‌های ساعت از بالا
ساحل مرجان، شهر قدیمی حریره، بازار مروارید، هتل بزرگ داریوش، کشتی یونانی
شعار(ها): 
کیش شهر خلاق
جزیرهٔ کیش
جزیرهٔ کیش
مختصات: ۲۶°۳۲′ شمالی ۵۳°۵۸′ شرقی
کشور ایران
استاناستان هرمزگان
شهرستانشهرستان بندر لنگه
مساحت
 • خشکی۹۱٫۵ کیلومتر مربع (۳۵٫۳ مایل مربع)
جمعیت
 (۱۳۹۵)
 • شهری
۲۴٬۸۱۹
 • کلان‌شهری
۲۵٬۹۵۲
منطقه زمانییوتی‌سی +۳:۳۰ (ساعت رسمی ایران)
وبگاه

جزیرهٔ کیش از شمال به سرزمین پیوسته ایران، از شرق به تنگه هرمز، از جنوب به کشور امارات متحده عربی و از غرب به کشورهای بحرین و عربستان منتهی می‌شود.

سالانه به‌طور متوسط، بیش از یک میلیون و هفتصد هزار گردشگر از این جزیره مرجانی بازدید می‌کنند.[1]

پیشینه

از آنچه در کتب تاریخی بازگو شده‌است برمی‌آید که از زمان هخامنشیان و سپس اشکانیان و ساسانیان، جزیرهٔ کیش تحت تسلط ایران بوده و با گسترش اسلام، این جزیره به‌دست خلفای اموی افتاده‌است. این وضع تا سال ۲۴۹ ه‍.ق ادامه یافت. در این سال، یکی از ایرانیان اهل ری بر خلیفه خروج نمود و تمامی جزایر خلیج فارس و بحرین، ازجمله کیش را مسخر خود ساخت.[2]

حاکمیت معنوی ایرانیان بر کیش از نامه‌های نگاشته توسط ایشان به زبان پهلوی کاملاً مشهود است. از دوران حکومت آل‌بویه کیش مجدداً به حکومت ایرانی بازگشت و بعدها در زمان سلجوقیان و اتابکان فارس و سپس ملوک هرمز و آل‌مظفر و تیموریان، این وضع ادامه یافت.[2]

در دورهٔ سلجوقیان، کیش به بزرگ‌ترین مرکز تجاری خلیج فارس تبدیل شد. در همین دوران، قیاصره در کیش به قدرت رسیدند. ایشان که در ابتدا بسیار فقیر بودند، با دزدی دریایی پایه‌های اقتصادی حکومت خود را مستحکم نمودند.[3] حاکمان قیاصره که بر این جزیره حکمران بودند از نسل شخصی هستند به نام «قیس» این شخص از شهر سیراف که در منطقهٔ «بن خالد النصوری» قرار دارد آمده بودند. آخرین حاکم جزیرهٔ کیش یا «قیس»، که از نژاد قیاصره بوده‌اند: مَلِک سلطان‌بن مَلِک قوام‌الدین‌بن مَلِک تاج‌الدین‌بن مَلِک‌شاه‌بن قیس‌بن مَلِک جمشید. او به‌دست سیف‌الدین ابونصر علی‌بن کیقباد، حاکم جزیرهٔ «هرمود»، به امر اتابک ابوبکر در تاریخ ۱۲ جمادی‌الثانی سال ۶۲۶ ه‍.ق (سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت ۶۰۸ خورشیدی) به قتل رسید، و با کشته شدن مَلِک‌سلطان، آخرین حاکم کیش، حکم سُلالهٔ قیاصره بر کیش برای همیشه پایان یافت.[4][5][6]

در دوران طلایی کیش، مورخان زیادی راجع به آن اظهارنظر کرده‌اند. ابن خرداد، ابن بطوطه و یاقوت حموی یا به کیش سفر کرده یا در باب بزرگی آن سخنوری کرده‌اند. سعدی در آثار خود دو جا از جزیرهٔ کیش و سفر به آن در این دوران یاد می‌کند.[7]

زکریا بن محمد بن محمود قزوینی در آثار البلاد و اخبار العباد می‌نویسد: «قیس جزیره‌ای ست در دریای فارس و دورش چهار فرسخ است و آبادانی دارد. شهری در کمال حسن و لطافت در آنجا بنا شده‌است و کشتی‌های هندیان به آن جزیره درآیند و تجارتگاه اهل هند و عجم و عرب است. آب چاه آشامند و حوض‌ها و آب‌انبارها ساخته‌اند.»[8]

از سال ۹۱۲ تا ۱۰۳۱ این جزیره نیز هم چون جزیره هرمز به دست نیروی نظامی پرتغال افتاد و سرانجام در این سال، امام قلی خان، سپهسالار شاه عباس موفق به فتح خلیج فارس و بحرین و همه جزایر آن شد؛ و از آن پس کیش یکی از جزایر ایرانی خلیج فارس شناخته می‌شود.[2]

تا سال‌های آغازین حکومت محمدرضا پهلوی، کیش مرکز صید ماهی و مرکز تجارت مروارید خلیج فارس بوده‌است. با ورود مروارید ژاپن به بازار ایران، به تدریج از اهمیت مروارید کیش کاسته شده و کیش نیز اهمیت خود را از دست داد.[2]

در سال ۱۳۴۹ هیئتی از مشاوران ایرانی و آمریکایی، جزیره کیش را مورد بازدید قرارداد و با توجه به ویژگی‌های طبیعی، سواحل زیبای مرجانی و آب‌های زلال اطراف آن، به عنوان مرکز توریستی بین‌المللی انتخاب شد.[3] محمدرضا شاه با استفاده از بودجه دولت اقدام به توسعه جزیره کیش کرد. به دستور شاه، تمام زیرساخت‌های مدرن از جمله هتل، نمایشگاه بین‌المللی، فرودگاه، کازینو و اقامت‌گاهی برای استفاده شاه و خانواده‌اش ساخته شد.[9]

به گفته اسدالله علم، تا پیش از انقلاب ایران، جزیره کیش با هوای مطبوعش در زمستان‌ها، به عنوان محل اقامت و تفریح خانواده سلطنتی مورد استفاده قرار می‌گرفت.[10]

جزیره کیش در سال ۱۳۶۱ به عنوان نخستین منطقه آزاد اقتصادی کشور برگزیده شد. امروزه اقتصاد کیش برپایه گردشگری و تجارت استوار است.[3]

جزیرهٔ کیش و حاکمان بستک

در سال ۱۳۴۲ هجری قمری محمد رضا خان بنی عباسی (سطوت الممالک) با عده‌ای سوار از طرف بند گری (صحرای باغ) و پشور و بخرد به بیدشهر رفته، چون رضا قلیخان (هژبر الدیوان) ضابط درآب شور بود چند روز توقف کرد تا رضا قلیخان از آب شور به بیدشهر برگشت، بنی عباسیان باتفاق رضاقلی خان بیدشهری از طریق جویم به شیراز رفته پس از چندی توقف در شیراز ضمن دریافت حکم حکومتی صحرای باغ کهورستان، روئیدرات، جزیره قیس (کیش) در خلیج فارس طبق قباله رسمی وفرمان ناصر الدین شاه که به علیمحمد خان قوام الملک انتقال یافته بود از میرزا ابرهیم خان قوام الملک خریداری نموده و به حوزه حکمرانی خود برگشته‌است. از این تاریخ جزیره کیش تحت نفوذ و حکم بنی عباسیان بستک بوده تا اینکه در زمان حکومت محمدرضا شاه پهلوی، محمد اعظم خان بنی عباسیان فرزند محمدرضاخان آن را به نمایندگی از طرف سایر اقوام و خویشانش که در مالکیت آن سهیم و شریک بودند به دولت واگذار نمود و اسنادش را امضاء کرد.[11]

تاریخچه نام

«جزیره قیس» یا «جزیره کیس» نام قدیم جزیره کیش در فارس قدیم و یکی از شهرهای اردشیرخوره بوده‌است. ابن خردادبه نوشته‌است، «بزرگی جزیره به چهار در چهار فرسنگ بالغ می‌شود. نخلستان، مزارع غله، و مواشی در آن وجود دارد و برای به دست یافتن مرواریدهای ممتاز در آن غواصی می‌کنند.»[12]

جغرافیا
نگاره هوایی جزیرهٔ کیش از ماهواره
نقشه جزیره کیش

جزیرهٔ کیش جزیره‌ای بیضی شکل با محیط ۴۴ کیلومتر می‌باشد و با طولی در حدود ۱۵٫۴۵ کیلومتر و عرضی حدود ۷٫۵ کیلومتر، مساحتی معادل ۹۰ کیلومتر مربع دارد.[13]

ارتفاع بلندترین منطقه این جزیره حدود ۳۵ متر از سطح دریا می‌باشد. همچنین جزیرهٔ کیش فاقد رودخانه دائمی بوده و تعداد زیادی منابع آب شیرین زیرزمینی دارد.[3]

مسافت بین کیش تا تهران از راه هوایی ۱۰۵۲ کیلومتر، تا بندرعباس ۲۵۰ کیلومتر، تا بندر لنگه ۹۰ کیلومتر و تا جزیره هندورابی ۲۸ کیلومتر است. همچنین نزدیکترین بندر ایران به جزیرهٔ کیش، بندر آفتاب می‌باشد که با این جزیره ۱۳ کیلومتر فاصله دارد.[3]

آب و هوا

آب و هوای کیش گرم و مرطوب بوده و میانگین دمای سالانه جزیره ۲۶/۶ درجه سانتیگراد می‌باشد. آب و هوای جزیره تحت تأثیر توده‌های مختلف هوای شمال غربی و جنوبی قرار داشته و به شکل کلی خشک و کم باران است. بارندگی بیشتر به صورت رگبار و درماه‌های زمستان اتفاق می‌افتد.[3]

پوشش گیاهی

از پوشش‌های گیاهی جزیرهٔ کیش می‌توان به باغ‌های نخل خرما، درختان بومی کهور ایرانی و کنار و درختان غیر بومی مانند کهور پاکستانی (سمر)، اکالیپتوس، آکاسیا، کنوکارپوس و ابریشم اشاره کرد. در سال‌های گذشته این جزیره، مرکز تاکستانهای معروفی بوده‌است[2] و همچنین از زمان حضور پرتغالیها در کیش، این جزیره یکی از مراکز رشد درخت کمیاب لور می‌باشد.[3]

کیش از نظر پوشش گیاهی در منطقه نیمه حاره‌ای جنوب ایران قرار گرفته‌است. ویژگی این منطقه وجود گیاهان مقاوم در برابر خشکی است که موجب سازگاری بیشتر در گیاهان منطقه شده‌است.

اداره منطقه آزاد

مدیریت منطقه آزاد برای شهروندان جزیره کارت سند هویت کیشوند از صادر میکند، شرکت هواپیمایی کیش به دارندگان تخفیف میدهد. [14]

شهروندان کیش شامل بومیان، کارفرمایان، کارمندان، دانشجویان، سرمایه گذاران، اتباع خارجی است.[15]

جمعیت
نمایی از جزیره و مردم آن در نوروز

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت جزیره کیش برابر با ۳۹٬۸۵۳ نفر بوده‌است[16] که عمدتاً در شهر کیش ساکن هستند. به شهروندان جزیره کیش، کیشوند گویند.[17]

فرهنگ

کیش امروزه محل زندگی تمامی اقوام ایرانی است. کیش را با توجه به تنوع قومی و فرهنگی می توان ایران کوچک دانست به طوری که هر قوم با آداب و فرهنگ خود در کنار سایر اقوام ایرانی با صلح و دوستی در حال زندگی است. پوشاک محلی مردان بومی عرب دشداشه همراه با عرقچین است و مهم‌ترین اعیاد مردم کیش، نوروز باستانی ایرانیان و عید قربان و عید فطر می‌باشند.[18] ساز اصلی محلی نوعی طبل است. شغل سنتی بومیان، ماهی‌گیری، دام داری، دریانوردی و بازرگانی است. مردم کیش در گذشته به صید مروارید نیز می‌پرداخته‌اند. غذاهای محلی کیش شامل انواع «قلیه»، «مضروبه»، «هریسه» و «مچبوس» است که اغلب با ماهی تهیه می‌شوند.[3] بومیان جزیره از نژادهای دراویدی، نوردیک، سامی و سیاه‌پوست بوده و به زبانهای فارسی و عربی صحبت می‌کنند.[3]

ضرب‌المثل‌های مردم کیش با جزایر اطراف متفاوت است. «پخت نانت را به نانوا واگذار کن، حتی اگر نیمی از آن را به عنوان مزدش بردارد» و «اسراف نکن! حتی اگر آب دریا برمی‌داری».[3]

یک کنسرت موسیقی در کیش

موسیقی

در جزیره کیش، کنسرت‌های موسیقی توسط خوانندگان ایرانی برگزار می‌شوند و استقبال خوبی نیز از آن‌ها می‌شود.[19] سبک بسیاری از اجراها پاپ است.[19]

ورزش

جزیرهٔ کیش میزبان رویدادهای متعدد ورزشی بین‌المللی بوده‌است. این جزیره همچنین سابقهٔ میزبانی تور جهانی والیبال ساحلی را داراست.[20] تیم‌های ورزشی نیز گاهی در این جزیره اردوهای آماده‌سازی برگزار می‌کنند.[21]

ورزش‌های آبی نیز در کیش بسیار پرهوادار هستند و توسط گردشگران و مردم انجام می‌شوند. از جمله ورزش‌های آبی کیش شاتل، بنانا، چتر [پاراسل] و غواصی و جت اسکی و کایت بردینگ و کیبل اسکی و به تازگی فلای بورد می‌باشد.

پاراسل کیش یکی از دلایل مهم و خوب سفر کردن به جزیره کیش که لذت بردن از تفریحات آبی و تخلیه انرژی و افزایش سطح آدرنالین خون می‌شود در کیش تفریحات آبی زیادی وجود دارد ولی هیجانی که پاراسل کیش دارد بقیه تفریحات تا این اندازه ندارند این چترهای رنگی مأموریت دارند تا ۲۰۰ متر ما را در سواحل کیش بالا ببرند و جایی بین آسمان و دریا دلمان را از ترس و خنده بلرزانند.

زیرساخت

اقتصاد
یک مرکز خرید در کیش

اقتصاد کیش در حال توسعه است؛ از اهداف اصلی پیش روی آن می‌توان توسعهٔ گردشگری و تجارت را نام برد.[1] طبق آماری، سالانه به‌طور متوسط بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار تن گردشگر از جزیره کیش بازدید می‌کنند.[1] کیش همچنین مراکز خرید و فروشگاه‌های زیادی دارد که بخشی از اقتصاد آن را تشکیل می‌دهند.

اپراتورها

تله کیش[22][23][24]

منابع انرژی
نوشتار اصلی: نیروگاه کیش

جزیره کیش به شبکه سراسری برق متصل نیست و تنها ۲نیروگاه جزیره کیش موجود است. پیش از این هنگام بروز مشکلات فنی در این نیروگاه و مصرف برق در تابستان‌ها، کیش دچار خاموشی‌هایی می‌شود لذا قرار شد نیروگاه دومی در جنوب غرب جزیره کیش ساخته شود؛ که این امر در سال۹۵ تحقق پذیرفت.

علاوه بر نیروگاه گازی کیش، در حال حاضر نیروگاه دیزل نیز با ظرفیت ۱۰ مگاوات وجود دارد که در موارد اضطراری از آن استفاده می‌شود.

فرصت‌ها

در طول زمان تحریم‌های علیه ایران، بخش عظیمی از کالای مشمول تحریم به این جزیره صادر و از طریق این جزیره در ایران توزیع می‌شد. برخی از اقلام کالاهای آمریکایی از این مسیر غیر مستقیم وارد ایران می‌شدند.[25]

ترابری

ارتباط کیش به دو صورت دریایی و هوایی از طریق فرودگاه کیش و بندر کیش انجام می‌شود. پروازهای هوایی، فرودگاه کیش را به بسیاری از شهرهای ایران متصل می‌کنند؛ این فرودگاه، در سال ۲۰۱۶ میلادی ۲۳٬۹۱۴ نشست و برخاست هواپیما داشت و ۲٬۸۲۵٬۵۴۹ کیلوگرم بار و ۳۰٬۶۷۷٬۴۳۰ نفر مسافر از طریق آن جابجا شدند.[26]

گردشگری

جاذبه‌های تاریخی

از جاذبه‌های تاریخی کیش می‌توان به حریره، پایاب و کاریز اشاره کرد.[3]
حریره، نام شهر ویرانه‌ای است خالی از سکنه و مربوط به دوران قیاصره که نام آن از نام بانویی که ملکه شهر بوده برگرفته شده‌است. هم‌اکنون بخشی از شهر که عمارت کاخ بانوی حریره بوده مرمت شده‌است.[4][5]مهمترین ابنیه کشف شده در این مجموعه عمارت اعیانی، حمام، آب‌انبار، قنات و بقایای مسجد جامع حریره می‌باشند.[3] مسجد خاتم مربوط به دوره قاجار است و در جزیره کیش واقع شده و عبدالرحمان یوسف پور پیش نماز آن است. این اثر در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۱۹۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. یکی از جاذبه‌های تاریخی کیش درختان لور می‌باشند که کهن‌سال‌ترین آنها که نزدیک به ۶۰۰سال سن دارد درخت سبز است.

جاذبه‌های تفریحی

جزیره کیش به دلیل ماهیت گردشگری خود، طی سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته‌است. علاوه بر آثار تاریخی که مورد توجه گردشگران است، پارک‌های ساحلی و تفریحی مانند تم پارک آبی اوشن، پارک هنر، ساحل مرجانی، سواحل ماسه‌ای-مرجانی، باغ وحش، آکواریوم، باغ پرندگان کیش، دلفیناریوم، شهر زیر زمینی کاریز، کلبه هور، کشتی‌های تفریحی و همچنین کشتی به گل نشسته یونانی از دیگر دیدنی‌های کیش می‌باشند. از دیگر جاذبه‌های تفریحی کیش می‌توان به پارک کیبل اسکی کیش، باغ راه، تفریحات دریایی، غواصی، موتور سواری و گشت دور جزیره کیش اشاره کرد

جزیره به عنوان چهارمین مقصد گردشگری در جنوب غرب آسیا از سوی سازمان گردشگری اعلام شده‌است. وجود جاذبه‌های گردشگری و فضاهای زیبا و دیدنی جزیره کیش بوده و چشم‌انداز بسیار زیبای دریای هرمز علت این امراست. در منطقه آزاد کیش جاذبه‌های دیدنی وجود دارد، مانند کشتی یونانی، منطقه جنگلی آهوان آزاد، پارک دلفین‌ها و تعدادی اسکلههای دیدنی که به اختصار در ادامه به توصیف این مناطق پرداخته خواهد شد. کشتی یونانی که نماد جزیره کیش است به عنوان یکی از مناطق پر بازدید جزیره محسوب می‌شود. این کشتی دیدنی در سال ۱۳۴۵ نزدیک به روستای باغو به گِل نشته است.

جزیرهٔ کیش دارای بیش از ۸۲۰۰ تخت اقامتی است که بیشترین تراکم امکانات اقامتی در ایران را داراست. جزیرهٔ کیش سالانه پذیرای بیش از یک‌میلیون نفر گردشگر داخلی و خارجی است. عدم نیاز به دریافت ویزای ورود برای کلیهٔ اتباع خارجی، یکی از زمینه‌های ورود گردشگران خارجی است؛ گرچه به‌دلیل وجود محدودیت‌های اجتماعی، به‌ویژه گردشگرانِ زنِ خارجی کشش کمتری به این جزیره دارند. همچنین موقعیت منطقهٔ آزاد اقتصادی این جزیره باعث شده تا مراکز خرید کیش به یکی از جاذبه‌های گردشگری جزیره تبدیل شود. همچنین کیش پارک‌های سرسبز و زیبایی دارد که می‌توان به پارک شهر و پارک مینا و باغ راه و … اشاره کرد.

آموزش
دانشگاه کیش

دانشگاه‌ها

جزیره کیش دارای دانشگاه‌هایی است که اکثراً به دانشگاه صنعتی شریف[27] و دانشگاه تهران وابسته‌اند.[28] این دانشگاه‌ها اکنون دوره‌های بین الملی کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا را در رشته‌هایی مانند فناوری اطلاعات، ام‌بی‌ای و مهندسی برق و الکترونیک و حقوق را با همکاری دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه چند رسانه‌ای مالزی[29] و دانشگاه موناش (Monash) استرالیا برگزار می‌کند.[30]

  • پردیس بین‌الملل کیش دانشگاه صنعتی شریف
  • پردیس بین‌الملل کیش دانشگاه تهران
  • پردیس بین‌الملل کیش دانشگاه امیر کبیر
  • پردیس بین‌الملل کیش دانشگاه علوم پزشکی تهران
  • دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی کیش
  • دانشگاه پیام نور مرکز بین‌الملل کیش
  • دانشگاه جامع علمی کاربردی کیش

روابط بین الملل

کیش تنها عضو سازمان مناطق آزاد جهان از ایران است.[31]

شهرهای خواهرخوانده

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «جزیره کیش پیشانی صنعت گردشگری کشور/ ایجاد انگیزه سفر راهکار رونق اقتصادی». خبرگزاری جمهوری اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۴-۲۵.
  2. عباس اقبال (۱۳۲۸ شمسی)، مطالعاتی در باب بحرین و سواحل خلیج فارس، تهران: چاپخانه مجلس تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  3. مهدی اعتمادفر (۱۳۸۸)، ژورنال جزیره طلایی کیش، کیش: انتشارات راه دانش سبز
  4. الوحیدی الخنجی، حسین‌بن علی‌بن احمد (۱۹۸۸ میلادی)، تاریخ لنجه، دبی: دارالأمة للنّشر والتّوزیع تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  5. محمد صدیق، عبدالرزاق (۱۹۹۳ میلادی)، صهوة الفارس فی تاریخ عرب فارس، شارجه: چاپ‌خانهٔ المعارف تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  6. العصیمی، محمدبن دخیل (۱۴۱۸ ه‍. ق)، عرب فارس، دمام (عربستان سعودی): الشاطیء الحدیثة کاراکتر zero width joiner character در |سال= در موقعیت 7 (کمک); تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  7. کلیات سعدی، تهران: اقبال، ۱۳۴۲ از پارامتر ناشناخته |مصحح= صرف‌نظر شد (کمک)
  8. آثار البلاد و اخبار البلاد، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۳
  9. The Crisis by DAVID HARRIS, The New York Times
  10. اسدالله علم (۱۳۷۳)، گفتگوهای من با شاه، تهران: طرح نو
  11. بنی عباسیان، بستکی، محمد اعظم، «تاریخ جهانگیریه» چاپ تهران، سال ۱۳۳۹ خورشیدی.
  12. شواتس، پاول (۱۳۷۲)، جغرافیای تاریخی فارس، ترجمهٔ جهانداری، کیکاوس، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص. ۱۶۴
  13. «سازمان منطقه آزاد کیش». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئیه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۳ ژوئیه ۲۰۰۸.
  14. 786 (۲۰۱۹-۱۰-۲۷). «شرکت هواپیمایی کیش به کیشوندان تخفیف می دهد». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۱۳.
  15. «سامانه کیشوندی». kishvand.kish.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۱۳.
  16. ««تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل)». مرکز آمار ایران.
  17. «اعتبار کارت کیشوندی افزایش یابد، ازچهره‌های ماندگار کیش تجلیل شود». خبرگزاری جمهوری اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۵.
  18. «آشنایی بیشتر با جذابیت‌های توریستی جزیره کیش». تابناک | TABNAK. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۵.
  19. «کنسرت‌های خوانندگان پاپ در جزیره کیش - سایت خبری تحلیلی موسیقی پارس :: اخبار موسیقی :: گزارش کنسرت». سایت خبری تحلیلی موسیقی پارس :: اخبار موسیقی :: گزارش کنسرت. ۱۳۹۳-۰۵-۳۰T11:59:21+00:00. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ آوریل ۲۰۱۸. دریافت‌شده در 2018-04-25. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  20. «زمان برگزاری تور جهانی والیبال ساحلی کیش مشخص شد - اخبار تسنیم - Tasnim». خبرگزاری تسنیم - Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۴-۲۵.
  21. «برگزاری اردوی تیم ملی دوومیدانی در کیش». ایسنا. ۲۰۱۶-۱۱-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۴-۲۵.
  22. «تله کیش». telekish.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۱۳.
  23. «ارائه ارزان ترین بسته اینترنت همراه کشور در جزیره کیش». خبرآنلاین. ۲۰۲۰-۰۵-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۱۳.
  24. «ارائه خدمات آنلاین بازار سرمایه توسط تله کیش». خبرآنلاین. ۲۰۲۰-۰۷-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۱۳.
  25. شبکه اِن.بی.سی: ایران تحریم‌ها را دور می‌زند بایگانی‌شده در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine خبرگزاری الف
  26. «آمار عملکرد فرودگاه‌های کشور در سال ۲۰۱۶ میلادی و مقایسهٔ آن با سال۲۰۱۵ میلادی». دریافت‌شده در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۶.
  27. «دانشگاه کیش و ضرورت‌های توسعه جزیره». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اکتبر ۲۰۰۸.
  28. «Iran, Iranian, Nuclear, political, world, sport, Cultural, economic-SocialAndOccations news and headlines,». MehrNews.com.
  29. «پذیرش دانشجوی کارشناسی ارشد دررشته مدیریت اجرایی دانشگاه کیش». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۳.
  30. «خبرگزاری آفتاب».
  31. 1114 (2020-11-10). "Kish Free Zone Organization admitted to WFZO". IRNA English. Retrieved 2021-06-13.
  32. Iran, Malaysian islands are 'twinned'

پیوند به بیرون
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای جزیره کیش دارد.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ جزیره کیش موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.