عید فطر

عید فطر یا عید روزه‌گشا (به عربی: عید الفطر) یک جشن مذهبی است که توسط مسلمانان در سراسر جهان جشن گرفته می‌شود و نشان دهنده پایان ماه رمضان و شروع ماه شوال از طلوع تا غروب خورشید است.[1] این عید مذهبی تنها روزی است در اول ماه شوال که در آن مسلمانان مجاز به روزه گرفتن نیستند.[2] تاریخ شروع هر ماه هجری قمری بر اساس زمان مشاهده ماه جدید توسط مقامات مذهبی محلی متفاوت است، بنابراین روز جشن بر اساس کشور و منطقه و نوع مذهب متفاوت است.

عید فطر
نام رسمیعید الفطر
برپایی توسطمسلمان
اهمیتگرامیداشت پایان ماه رمضان و یک ماه روزه‌داری
جشن‌ها
مراسم
تاریخ۱ شوال
مرتبط بهرمضان در اسلام

در کشورهای اسلامی، معمولاً با تعطیلی رسمی همراه است. در ایران از سال ۱۳۹۰ با تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان عید فطر دو روز (روز عید و روز بعد) تعطیل است.[3]

عید فطر یک نماز خاص دارد که شامل دو رکعت است که به‌طور کلی در یک زمین باز یا سالن بزرگ انجام می‌شود. این فقط ممکن است به صورت جماعت اجرا شود و دارای شش تکبیر اضافی (بلند کردن دستها به گوشها هنگام گفتن "الله اکبر"، به معنی "خدا بزرگترین است") است.[4]

تاریخچه

عید فطر توسط محمد آغاز شده‌است. طبق روایات خاص، این جشنواره‌ها پس از مهاجرت محمد از مکه در مدینه آغاز شد. انس، یکی از صحابه معروف پیامبر، نقل کرد، هنگامی که پیامبر به مدینه رسید، افرادی را پیدا کرد که دو روز خاص را جشن می‌گیرند و در آن روزها آنها خود را با تفریح و سرگرمی مشغول می‌کنند. در این هنگام، پیامبر متذکر شد که حق تعالی به جای اینها برای شما دو روز جشن را بهتر از اینها قرار داده‌است: یکی عید فطر و دیگری عید قربان.[5]

وقوع حمله جنسی در روز عید سعید فطر افزایش یافته‌است

چندین گزارش از افزایش تعداد تجاوزات جنسی و تجاوزها در عید فطر مصر در سال ۲۰۰۶ وجود دارد.[6][7][8] گزارش‌های بعدی نشان داد که رشد این پدیده در سال‌های بعدی نیز ادامه دارد.[9][10][11] یک روزنامه‌نگار مصری نوشت: «تعطیلات عید فطر پس از ماه رمضان امسال سهم معمول آزار جنسی را به همراه داشت».[12] عملیات ضد آزار جنسی، یک سازمان مصری تأسیس شده برای محافظت در برابر حملات جنسی، عید فطر را «فصلی برای آزار و اذیت» توصیف کرد و شیوع چنین حملاتی در سالهای اخیر روندی که به جشن‌های عید فطر مرتبط شده‌است.[13]

تعیین روز عید فطر
نوشتار اصلی: استهلال
رصد هلال ماه شوال

از آن‌جایی که شرط اعلام ماه شوال با رویت هلال ماه به وقوع می‌پیوندد، همواره در کشورهای مسلمان، بر حسب موقعیت مکانی آن کشور، رویت هلال ماه اول ماه شوال و روز عید فطر متغیر است به صورتی که ممکن است به‌طور مثال در عربستان سعودی روز دوشنبه روز عید اعلام شود اما در ایران روز سه شنبه روز عید فطر اعلام شود.

در فقه شیعه

در فقه شیعه ماه نو و تعیین عید فطر از جهت مصداقی جنبه تقلیدی صرف ندارد. از طریق رویت توسط خود شخص یا دو نفر عادل یا به دلیل شیاع یا سی روزه شدن ماه رمضان ثابت می‌شود. بیشتر مراجع حکم حاکم شرع را نیز در این زمینه ملاک می‌دانند مگر اینکه فرد مطمئن باشد که حاکم شرع اشتباه کرده‌است. بیشتر مراجع اثبات ماه نو برای شهرهای هم افق نیز سرایت می‌دهند. بعضی مراجع رویت هلال را تنها از طریق چشم غیرمسلح ملاک می‌دانند نه با دوربین و تلسکوپ و بعضی دیگر خیر.

بعضی از مراجع تقلید و علمای شیعه معتقدند تعیین عید فطر بر عهده حاکم شرع است و پیروی از آن بر تمام شیعیان حتی مراجعی که نسبت به آن علم ندارند (رؤیت ماه جدید برای آن‌ها ثابت نشده) لازم است.[14] هر چند اگر فردی مطمئن شود که آن روز آخر ماه رمضان یا دوم ماه شوال است شرعاً نمی‌توان او را از عمل به علم خود بازداشت.[15]

در ایران

گفتنی است در ایران به‌طور عمده تعیین عید فطر بر عهده حاکم شرع است و پیروی از آن طبق نظر بعضی مراجع تقلید[16] و علمای شیعه، بر تمام شیعیان حتی مراجعی که نسبت به آن علم ندارند لازم است. مراجع تقلید هم که نظرشان متفاوت است که اخبار لازم و فوری را به اطلاع مقلدان خود می‌رسانند.[17] هر چند اگر فردی مطمئن شود که آن روز آخر ماه رمضان یا دوم ماه شوال است از دیدگاه شرعی نمی‌توان او را از عمل به علم خود بازداشت.[18]

در آخرین روزهای ماه رمضان، چندین گروه از کارشناسان نمایندگی دفتر سیدعلی خامنه ای برای تعیین تاریخ عید فطر به مناطق مختلف کشور می‌روند.[19] مسلمانان ایرانی در نماز عید فطر شرکت می‌کنند و زکات فطر را می‌پردازند.[20] در تهران نماز عید فطر و خطبه را سید علی خامنه‌ای، در مصلای تهران اقامه می‌کند.[21]

در فقه سنی

در کشور عربستان سعودی به عنوان مهم‌ترین کشور سنی مذهب، این وظیفه را شورای عالی قضایی عربستان سعودی که مهم‌ترین مرجع اسلامی و تصمیم‌گیری است بر عهده دارد. معمولاً سایر کشورهای عربی و اسلامی منطقه نیز با پیروی از روز خاصی که توسط شورای عالی قضایی عربستان سعودی تعیین شده، آن روز را به عنوان روز عید فطر اعلام می‌کنند. در تمامی کشورهای اسلامی گذشته از نوع حکومت مشخص کردن عید فطر بر مبنای شروع ماه شوال و از همه مهمتر رویت هلال شوال معین می‌شود.[22]

آداب و سنن عید فطر
نماز عید فطر در حرم علی بن ابی‌طالب، سال ۲۰۱۴

تکبیر

از سنت‌های مسلمانان در روز عید فطر، تکبیر است. تکبیر در روز عید فطر، برگرفته از آیه‌ای از قرآن است[23] و پیش از نماز عید فطر و شروع خطبه، در خانه‌ها و کوچه و بازار خوانده می‌شود.

الله أکبر الله أکبر الله أکبر
لا إله إلا الله
الله أکبر الله أکبر
ولله الحمد
الله أکبر کبیراً
والحمد لله کثیراً
الله بزرگ‌ترین است، الله بزرگ‌ترین است، الله بزرگ‌ترین است.
خداوندی نیست مگر الله
الله بزرگ‌ترین است. الله بزرگ‌ترین است.
و ستایش همه از آن الله است.
الله به راستی بزرگترین است.
و ستایش بسیار از آن الله است

غسل

در متون اسلامی، توصیه شده‌است که مسلمانان در روز عید فطر و عید قربان، تن خود را در آب بشویند و غسل کنند. غسل عید، از سنت‌های مسلمانان در روز عید است و در آن فرقی بین مردان، زنان و کودکان نیست. برخلاف غسل جمعه، غسل عید می‌تواند قبل از اذان صبح انجام گیرد. علاوه بر غسل، عطر زدن و مسواک کردن نیز از سنت‌های روز عید فطر است.

نماز

مهم‌ترین عمل در روز عید فطر، نماز عید فطر است. نماز عید

زمان برگزاری نماز بعد از طلوع آفتاب تا ظهر روز عید است.

این نماز باید به جماعت خوانده شود و به عقیده شیعه در زمان غیبت، خواندنش مستحب است.

کیفیت برگزاری نماز هم مانند نماز عید قربان به این صورت است که:

در رکعت اوّل: بعد از خواندن حمد و سوره باید پنج تکبیر گفت و بعد از هر تکبیر یک قنوت خواند و بعد از قنوت پنجم تکبیر دیگری بگوید و به رکوع رود، بعد دو سجده به جا آورد و برخیزد.

در رکعت دوم: بعد از خواندن حمد و سوره چهار تکبیر گفته می‌شود و بعد از هر تکبیر قنوت خوانده می‌شود و بعد از تکبیر پنجم به رکوع رفته و بعد از رکوع دو سجده به جا آورد و تشهّد و سلام گفته می‌شود.

عید فطر در کشورها و فرهنگ‌های گوناگون
مراسم عید فطر در لندن، سال ۲۰۱۰

در مالزی

در مالزی، عید فطر بیشتر به نام‌های هری رایا یا عیدالفطری خوانده می‌شود. هری رایا در لغت به معنی «روز جشن» است؛ و برای اشاره به عیدهای اسلامی چون عید فطر و عید قربان به کار می‌رود.

معمولاً در شب پیش از عید فطر، خانواده‌های مالایی، به ویژه زنان خانه‌دار به تهیه غذاها و شیرینی‌های سنتی مخصوص این عید می‌پردازند. از مهم‌ترین این غذاها، رندانگ است که از گوشت گاو و مرغ پخته شده در شیر نارگیل درست می‌شود. دیگر غذای سنتی مخصوص عید فطر، کتوفات است که از برنج پیچیده شده در برگ خرما تهیه می‌شود.

در فرهنگ مالزی، شب بیست و هفتم ماه رمضان توجوه لیکور خوانده می‌شود که به معنی عدد بیست و هفت است. در طی این شب‌ها، مردم مالزی با روشن کردن شمع‌ها و چراغ‌های نفتی (که پلیته نامیده می‌شود) در جلوی خانه‌ها و آذین بندی و چراغانی کردن خیابان‌ها به استقبال عید فطر می‌روند. این سنت از این باور سنتی مالایی‌ها سرچشمه می‌گرفت که در شب قدر، فرشتگان و روح القدس در خانه‌هایی که در آن نور وجود دارد، فرو می‌آیند؛ البته امروزه چنین باوری وجود ندارد و روشن کردن چراغ‌های نفتی صرفاً جنبه تزیینی دارد.

در طول عید فطر، مرسوم است که مالایی‌ها لباس‌های سنتی و محلی را می‌پوشند؛ لباس سنتی مردان باجوملایو و لباس سنتی زنان باجوکورونگ یا باجوکبایا خوانده می‌شود. همچنین در بین مردان و زنان مسلمان مالزی مرسوم است که شال‌های سنتی موسوم به سونگت را در روزهای عید فطر بر شانه‌های خود بیندازند.

مسلمانان مالزی عموماً در روز و پس از طلوع آفتاب، در نماز عید فطر شرکت می‌کنند؛ پس از نماز زیارت اهل قبور مرسوم است. در زمان زیارت قبور، سوره یس از قرآن را می‌خوانند و برای آرامش روح مردگان دعا می‌کنند.

در باقی روز، مالایی‌ها به دیدار آشنایان و خویشاوندانشان می‌روند؛ به بچه‌ها در روز عید فطر مقداری پول داده می‌شود که دویترایا نام دارد.

در ایام عید فطر، دانشگاه‌ها و مدارس مالزی یک هفته تعطیل است، هرچند ادارات و موسسات دولتی تنها دو روز تعطیل هستند. سابقاً تعطیلی عید فطر، دو هفته بود؛ که به دلیل بعضی مخالفت‌ها به یک هفته کاهش داده شد.

نخست‌وزیر مالزی هم در روز اول عید فطر معمولاً بارعام می‌گیرد و مردم می‌توانند برای عرض تبریک به خانه او بروند؛ این مراسم در شهر پوتراجایا برگزار می‌شود.

آتشبازی در شب‌های عید فطر مرسوم است؛ البته برای آتش بازی محدودیت‌های قانونی وجود دارد، اما مواد آتش بازی به‌طور غیرقانونی از بازار سیاه خریده می‌شود؛ با وجود ممنوعیت آتشبازی، این مراسم به ویژه در بین بچه‌های مالایی از محبوبیت برخوردار است. آتشبازی از روزهای آخر ماه رمضان شروع شده و تا یک هفته پس از پایان ماه رمضان نیز ادامه دارد.

عید فطر در مالزی، تنها یک عید مذهبی و دینی نیست؛ بلکه عید ملی است و تمام چینی‌های مقیم مالزی و پیروان دیگر ادیان نیز در این جشن شرکت می‌جویند.[24]

رسم ترکمن‌ها

ترکمن‌ها دو روز مانده به اتمام ماه رمضان را کر می‌نامند. در این روز زنان خانواده به همراه دختران به امر نظافت خانه مشغول می‌شوند و به این صورت از عید فطر استقبال می‌کنند. آن‌ها روز قبل از ماه رمضان را قوقن می‌نامند و در این روز نان روغنی محلی به نام چافاتی را می‌پزند و بین همسایگان تقسیم می‌کنند آن‌ها پس از عید فطر به دید و بازدید اقوام می‌پردازند و عید را به یکدیگر تبریک می‌گویند.[25]

پانویس
  1. "When is Eid al-Adha and how is it celebrated?". The Independent. 2020-07-31. Retrieved 2021-04-30.
  2. عید فطر تابناک
  3. درگاه شورای نگهبان
  4. «Eid ul Fitr and the 6 Fasts of Shawwal». www.inter-islam.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۳۰.
  5. Ahmad ibn Hanbal, Musnad, vol. 4, 141–142, (no. 13210).
  6. «Cairo street crowds target women» (به انگلیسی). ۲۰۰۶-۱۱-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۵.
  7. «WebCite query result». www.webcitation.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۵.
  8. «Taking on Sexual Harassment, a Social Phenomenon in Egypt | Al Jadid». www.aljadid.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۵.
  9. «WebCite query result». www.webcitation.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۵.
  10. «Sexual assaults in Egypt mar Eid holiday». العربیة (به عربی). ۲۰۰۸-۱۰-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۵.
  11. «Movement plans patrols to counter sexual harassment during Eid». Egypt Independent (به انگلیسی). ۲۰۱۲-۰۸-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۵.
  12. "Egypt is starting to take sexual harassment seriously | Baher Ibrahim". the Guardian. 2012-09-05. Retrieved 2021-05-05.
  13. «Several arrested as sexual harassment surges in Cairo». Egypt Independent (به انگلیسی). ۲۰۱۲-۰۸-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۵.
  14. عید در راه است روزنامه ایران
  15. عید فطر در کشورهای مسلمان سازمان تبلیغات اسلامی
  16. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ نوامبر ۲۰۰۶. دریافت‌شده در ۲۳ اکتبر ۲۰۰۶.
  17. در پی التهابات در قم، مدیرمسئول کیهان صریحاً از مراجع تقلید عذرخواهی کرد. بایگانی‌شده در ۴ اوت ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine وبگاه ادوار نیوز
  18. دیدار ماه نو ملاک‌های فقهی رؤیت هلال
  19. "Wednesday announced as Eid al-Fitr in Iran". Mehr News Agency. 2016-07-05. Retrieved 2021-05-05.
  20. "Iranians Celebrate Eid al-Fitr - Society/Culture news". Tasnim News Agency. Retrieved 2021-05-05.
  21. «Tehran Eid al-Fitr prayers to be led by Supreme Leader». web.archive.org. ۲۰۱۶-۰۷-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۰۵.
  22. BBCPersian.com
  23. قرآن بقره:185
  24. آداب و رسوم مسلمانان جهان در روز عید فطر+تصاویر باشگاه خبرنگاران جوان
  25. «آیین عیدفطر به روایت ترکمنی». روزنامه ایران. ۱۵ تیر ۱۳۹۶.

جستارهای وابسته

منابع

پیوند به بیرون
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به عید فطر در ویکی‌گفتاورد موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.