نیمه شعبان

نیمهٔ شعبان (۱۵ شعبان در گاهشماری هجری قمری) یکی از جشن‌های مسلمانان شیعه است که هم‌زمان با روز تولد امام دوازدهم شیعیان، حجت بن حسن است.[1] دعاهای زیادی مانند دعای کمیل در این شب خوانده می‌شود.[2]

جشن نیمهٔ شعبان
آذین‌بندی کوچه‌ها و خیابان‌ها توسط شیعیان
برپایی توسطشیعیان دوازده‌امامی
اهمیتگرامیداشت تولد حجت بن الحسن
جشن‌هاآذین‌بندی کوچه‌ها و خیابان‌ها و برگزاری جشن
مراسمغسل کردن، احیا داشتن، و خواندن ادعیه و زیارات مخصوص این روز
تاریخ۱۵ شعبان
مرتبط بهغیبت امام زمان

اهل سنت شب نیمه شعبان را «شب برات» نامیده و در آن به شب زنده‌داری و دعا می‌پردازند.[3][4]

نام‌های دیگر
محمد
دوازدهمین امام شیعیان
عنوانمهدی
قائم آل محمد

بقیةالله
حجه الله
صاحب الزمان
المنتظر
الغائب
صاحب‌الامر

ولی عصر
اطلاعات شخصی
زاده
سامرا
والدین

ماه شعبان
نوشتار اصلی: ماه شعبان

شعبان هشتمین ماه در گاه‌شماری هجری قمری است. ماه‌های رجب، شعبان و رمضان در میان مسلمانان اهمیّت زیادی دارند.[11][12][13][14][15] از پیامبر اسلام چنین نقل شده‌است که شعبان «ماه من» است.[16]

روز تولد امام دوازدهم شیعیان

سال تولد امام دوازدهم شیعیان را سال ۲۵۵ یا ۲۵۶ هجری نقل کرده‌اند.[17] علت اختلاف شاید این بوده‌است که در سابق، تاریخ را با حروف ابجد می‌نوشتند و دربارهٔ سال تولد حجت بن حسن بین واژه‌های «نور» و «نهر» اختلاف است که این اختلاف ناشی از رسم‌الخط ناقلین می‌باشد.[18]

دیدگاه شیعیان

در روایات و احادیث امامان شیعه شب نیمه شعبان از جمله پر فضیلت‌ترین شب‌ها برای احیا و شب زنده داری، دعا و عبادت است.[19][20]

در روایتی از امام اول شیعیان دربارهٔ خواندن دعای کمیل در این شب آمده‌است:

"قسم به کسی که جان علی در دست اوست همه امور نیک و بدی که بر بندگان جاری می‌شود، از شب نیمه شعبان تا پایان سال، در این شب تقسیم می‌شود. هیچ بنده‌ای نیست که این شب را احیاء دارد و در آن دعای خضر بخواند، مگر آن که دعای او اجابت شود… بنشین ای کمیل هنگامی که این دعا را حفظ کردی خدا را در هر شب جمعه، یا در هر ماه یک شب، یا یک بار در سال یا حداقل یک بار در طول عمرت، با آن بخوان، که خدا تو را یاری و کفایت می‌کند و تو را روزی می‌دهد، و از آمرزش او برخوردار می‌شوی، ای کمیل به خاطر زمان طولانی که تو با ما همراه بوده‌ای بر ما لازم است که درخواست تو را به بهترین شکل پاسخ دهیم، آنگاه دعا را چنین انشاء فرمود…

همچنین، شیعیان معتقدند خدا در این شب به تعداد موها و پشم‌های چهارپایان بندگانش را از آتش جهنم آزاد می‌کند و زمان‌های مرگ را ثبت و روزی‌های یک سال را تقسیم می‌کند و همه آنچه را که در طول سال واقع می‌شود نازل می‌سازد.[21]

دیدگاه اهل سنت

ابن حجر هیتمی در الصواعق المحرقه می‌نویسد: ‹‹ابوالقاسم محمد حجت هنگام وفات پدرش ۵ سال داشت و خداوند او را در همان کودکی حکمت آموخت او قائم منتظر نامیده می‌شود››[22] ابن صباغ در فصول المهمه می‌گوید: ‹‹ابوالقاسم محمد حجت پسر حسن خالص در سامرا در نیمه شعبان سال ۲۵۵ هجری قمری به دنیا آمد. ››[23]
ابن خلکان در وفیات الاعیان چنین نگاشته‌است: ‹‹ابوالقاسم محمد فرزند حسن عسکری فرزند علی بن محمد فرزند محمد بن علی دوازدهمین امام از ائمه دوازده‌گانه‌است بر حسب اعتقاد امامیه و ولادت او در روز جمعه نیمه شعبان سال ۲۵۵ هجری قمری بود و هنگامی که پدرش در گذشت او ۵ سال سن داشت. ››[24]
و ذهبی در سیر اعلام النبلا و ابن اثیر در الکامل فی التاریخ نیز ولادت حجت بن حسن را ذکر کرده‌اند.[25][26]

گستره جغرافیایی

برگزاری مراسم نیمه شعبان فقط مختص به ایران نیست. از دیگر کشورهایی که چنین مراسمی آن هم به شکل وسیع برپا می‌کنند، می‌توان به کشورهای عراق، لبنان، مصر، بحرین، یمن و آذربایجان اشاره کرد. همچنین کشورهایی مانند افغانستان، هند، پاکستان، امارات متحده عربی، تونس و مراکش که در آن‌ها شیعیان در اقلیتند نیز مراسم وسیعی به همین مناسبت برگزار می‌شود. حقیقت امر این است که آنچه که بیش از همه برگزاری مراسم نیمه شعبان را آسان‌تر می‌کند، اعتقاد برخی از فرقه‌های مهم به حجت بن حسن و ظهور اوست.

ایران

مراسم نیمه شعبان در ایران نسبت به کشورهای دیگر پر رونق‌تر است.[27] تدارکات ویژه‌ای که دولت و مردم برای این روز می‌بینند، بسیار وسیع است. چراغانی‌های وسیع، برگزاری جشن، مولودی‌خوانی‌های عمومی و پخش شربت و شیرینی که بسیاری از آن‌ها از سوی مردم و هیئت‌های مردمی انجام می‌شود، برای یادبود این روز برگزار می‌شود.[28] این روز در ایران، روز جهانی مستضعفان نامیده می‌شود.[29]

عراق

از آنجا که بر اساس احادیث شیعیان، زیارت حسین بن علی اهمیت زیادی دارد[30][31][32][33][34] از این رو جشن نیمه شعبان را در کربلا و در کنار حرم حسین بن علی برگزار می‌کنند.[35][36] بسیاری از این زائران پیاده به کربلا می‌روند.[35][36] قربانی کردن، چراغانی، غذا دادن به فقرا، عیدی دادن و دید و بازدید هم در این روز انجام می‌شود.[36]

مصر

در مصر علاوه بر شیعیان، سنی‌ها نیز این روز را جشن می‌گیرند. مولودی‌خوانی مهم‌ترین برنامهٔ جشن نیمه شعبان در ایران است.[36]

بحرین

این روز در تقویم رسمی کشور تعطیل نیست،[37] اما بحرین در این روز به صورت نیمه تعطیل است.[36] عیدی دادن، دعا و مولودی‌خوانی در مسجدها و خوردن شام ویژه این شب از کارهایی است که بحرینی‌ها انجام می‌دهند.[36]

یمن

در یمن مردم در خیابان به جشن گرفتن این روز می‌پردازند و رقص خنجر انجام می‌دهند.[36][38]

هند

مسلمانان هند بر این باورند که خدا آیندهٔ تمام مردان را با احتساب تمام اعمال گذشته آن‌ها در شب برات (نیمهٔ شعبان) رقم می‌زند. در واقع شب برات به معنی شب بخشش یا روز کفاره است. شیعیان آن را به عنوان شبی که دوازدهمین و آخرین امامشان، امام ابو محمد قاسم (مهدی) متولد شده‌است، جشن می‌گیرند. مردم دعا و نماز می‌خوانند و تمام شب قرآن مقدس را تلاوت می‌کنند به این امید که خداوند اعمال آن‌ها را ببخشد. مسلمان در اوایل صبح به گورستان‌ها سر می‌زنند و گل می‌برند و فاتحه می‌خوانند برای آرامش نزدیکان درگذشته‌شان.

این جشنواره در روز سیزده یا چهاردهم ماه شعبان در تقویم اسلامی یا پانزده روز قبل از شروع ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود. روزی که به عنوان لیالی برات شناخته می‌شود، به معنی شب آزادی است.

در این شب، پیامبر به هر خانه سر می‌زند و مشکلات و درد و رنج بشریت را آسان می‌کند. با توجه به افسانه‌ای در ارتباط با شب برات یک درخت در بهشت است که نام همه مردم در برگ‌ها نوشته شده و اگر در این شب یک برگ با نام یک شخص می‌افتد، به شدت اعتقاد بر این است که آن شخص در سال جاری خواهد مرد.

همچنین گفته شده که این شب گرامی داشته می‌شود چون پیامبر به شهر مقدس مکه وارد شدند. جشن همهٔ مساجد با رشته‌ای از لامپ‌ها و کاغذهای رنگی، روشن می‌شود. مساجد پر از جمعیت می‌شود که نماز و دعا می‌خوانند. کراکرها، مثل ستاره‌ها افزایش زیبایی آسمان تاریک می‌شوند. هزاران شمع و رشته لامپ الکتریکی خانه‌ها و خیابان‌ها را روشن می‌کنند و در نتیجه یک محیط شاد ایجاد می‌شود.

قرآن کریم خوانده شود و آهنگ‌های معنوی در تمام طول شب برات خوانده می‌شود. مردم پول‌دار سخاوتمندانه پول، لباس و چیزهای به نام درگذشته گانشان و به نیت آرامش روح آنها، به نیازمندان اهدا کنند. به‌طور کلی اعتقاد بر این است که اگر شخص قاطع تمام شب را دعا بخواند و طلب آمرزش کند، بخشیده خواهد شد. برخی از مسلمان روزه می‌گیرند و نمازهای مستحبی می‌خوانند.[39]

پانویس
  1. اعمال شب و روز نیمه شعبان مشرق
  2. دعای کمیل در شب نیمه شعبان موسسات تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهم السلام
  3. Dinesh Bihari Trivedi, A. H. M. Zehadul Karim, Law and order in upper India: a study of Oudh, 1856-1877, Northern Book Centre, 1990, ISBN 978-81-85119-83-0, ... The first significant religious occasion shabe-barat (lailat ul-barat or the night of deliverance) is held in the middle of Shaban (eighth month of the Islamic calendar) ...
  4. Clare M. Wilkinson-Weber, Embroidering lives: women's work and skill in the Lucknow embroidery industry, SUNY Press, 1999, ISBN 978-0-7914-4088-9, ... Shab-barat is observed with nightlong prayer and recitation (in the mosque for men, and at home for the women).
  5. مراسم جشن نیمه شعبان در اهواز خبرگزاری صدا و سیما
  6. جشن‌های بزرگداشت و احیای نیمه شعبان در اهواز خبرگزاری بین‌المللی قرآن
  7. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «لیلة منتصف شعبان». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای عربی، بازبینی‌شده در ۲۴ ژوئیهٔ ۲۰۰۹.
  8. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Mid-Sha'ban». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۲ ژوئیه ۲۰۰۹.
  9. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Berat Kandili». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای ترکی.
  10. احمد دهلوی، فرهنگ آصفیه، ذیل «شب برات»، لاهور ۱۹۸۶
  11. فضائل الأشهر الثلاثة: ۲۴
  12. ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال‌الاعمال: ص۶۳۵
  13. وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۰، ص ۳۱۳، دارالکتب الاسلامیة، تهران.
  14. الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج ۲، ص ۶۲۸، دارالکتب الاسلامیة، تهران.
  15. سوره بقره، آیه ۱۸۵.
  16. نقل قول کامل: رجب ماه خدا است و شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه امت من است. -- فضائل الاشهر الثلاثه، شیخ صدوق، تحقیق میرزا غلامرضا عرفانیان، چاپ نجف، صفحه ۲۴، حدیث ۱۲
  17. تاریخ ولادت امام مهدی علیه السلام - دانشنامه رشد
  18. البتّه دو قول نادر (ماه رمضان سال ۲۵۴ و ۸ شعبان ۲۵۷) هم نقل شده‌است.
  19. بحار الانوار، ج ۳۶، ص ۲۸۵، حدیث ۱۰۷.
  20. مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی.
  21. ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال‌الاعمال، ص ۲۱۲، بیروت، مؤسسه‌الاعلمی‌للمطبوعات، ۱۴۱۷ ق؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۹۸، ص۴۱۳، بیروت، مؤسسه‌الوفاء، ۱۴۰۳ ق.
  22. احمد بن حجر هیتمی مکی – الصواعق المحرقه ‹‹ مکتبه القاهره مصر بی تا ›› ص۲۰۸.
  23. علی بن محمد مشهور به ابن صباغ – پیشین ص۲۸۸
  24. احمد بن محمد بن ابی بکر بن خلکان و فیات الاعیان -‹‹ دارالثقا فه بیروت بی تا ››ج۴ ص۱۷۶
  25. محمد بن احمد بن عثمان ذهبی سیر اعلام النبلا ‹‹موسسه رسالت بیروت چاپ یازدهم ۱۴۲۲ه ۲۰۰۱م» ج۱۳ ص۱۱۹
  26. علی بن ابی الکرم معروف به ابن اثیر الکامل فی التاریخ ‹‹دار صادر بیروت ۱۳۸۵ه ۱۹۶۵ م››ج۷ ص۲۷۴
  27. تصاویری از چراغانی‌های سطح شهر به مناسبت نیمه شعبان باشگاه خبرنگاران جوان
  28. گستره جغرافیایی نیمه شعبان یاران انتظار
  29. «تقویم رسمی کشور برای سال ۱۳۸۵ هجری شمسی بایگانی‌شده در ۲۹ سپتامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine»، استخراج و تنظیم: شورای مرکز تقویم دانشگاه تهران ـ مؤسسهٔ ژئوفیزیک، مناسبت‌ها از: شورای فرهنگ عمومی. دسترسی در ۳ اکتبر ۲۰۰۶.
  30. کامل‌الزیارات، ص ۳۳۱، سفینه البحار، ج ۱ص ۵۶۵، بحار الانوار، ج (بیروتی) ص۷.
  31. وسائل الشیعه، ج ۱۰ ص ۳۳۶، حدیث ۱۱ بحار الانوار، ج ۹۸ ص ۴.
  32. وسائل الشیعه، ج ۱۰ ص ۳۳۳، حدیث ۲.
  33. ثواب الاعمال، ص ۹۲، کامل الزیارات، باب ۶۶.
  34. اگر مردم می‌دانستند چه فضیلتی در زیارت امام حسین علیه السلام است، از شوق، جان می‌سپردند و نفسشان از روی حسرت و اندوه قطع می‌شد. بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۱۸، ح ۱.
  35. «شبکه خبر ۲۲ مرداد ۱۳۸۷ ۱۳:۲۳». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئیه ۲۰۰۹.
  36. «پژوهشی بر آیین‌های جشن نیمه شعبان در کشورهای اسلامی».
  37. تعطیلات رسمی کشور بحرین
  38. البته این رقص برای ترکمنها نیز وجود دارد.
  39. Shab-E-Barat 2020 - 09 April (Thursday) festivalsofindia.in

منابع

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.