لبنان
لُبْنان با نام رسمی جمهوری لبنان (به عربی: الجمهورية اللبنانية) کشوری در غرب آسیاست. لبنان در باختر با دریای مدیترانه و در شمال و خاور با سوریه و در جنوب با اسرائیل مرز مشترک دارد. موقعیت جغرافیایی لبنان در نقطه طلاقی مدیترانه و جهان عرب منجر به شکلگیری تاریخی غنی و تنوعی دینی، نژادی و فرهنگی شدهاست.[1] لبنان را عروس خاورمیانه گویند و بیروت از حیث کیفیت زندگی از برترین شهرهای جهان عرب محسوب میشود و لبنان بالاترین درآمد سرانه غیرنفتی را در جهان عرب دارد.
الجمهوریة اللبنانیة لبنان جمهوری لبنان | |
---|---|
نشان ملی
| |
شعار: - | |
سرود: کلّنا للوطن | |
پایتخت و بزرگترین شهر | بیروت ۲°۲۰′ شمالی ۱°۴۰′ شرقی |
زبان(های) رسمی | عربی |
حاکمان | |
میشل عون مصطفی ادیب(موقت) نبیه بری | |
بنیانگذاری | لبنان بزرگ ۱ سپتامبر ۱۹۲۰ قانون اساسی ۲۳ مه ۱۹۲۶ اعلام استقلال ۲۲ نوامبر ۱۹۴۵ استقلال و الحاق به سازمان ملل ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ خروج نیروهای نظامی فرانسه ۳۱ دسامبر ۱۹۴۶ |
مساحت | |
• کل | ۱۰٬۴۵۲ کیلومترمربع (۴۰۳۶ مایلمربع) (۱۶۶ام) |
جمعیت | |
• سرشماری | ۶٬۸۵۹٬۴۰۸ (۱۰۹ام) |
• تراکم | ۵۶۰ /به ازای هر کیلومترمربع (۱۴۵۰٫۴ /مایلمربع) (۲۱ام) |
تولید ناخالص داخلی (GDP) برابری قدرت خرید (PPP) | برآورد ۲۰۱۸ |
• سرانه | ۲۱۰۰۰ |
واحد پول | لیره لبنان (LBP) |
منطقه زمانی | EET |
DST | |
پیششماره تلفنی | ۹۶۱ |
کد ایزو ۳۱۶۶ | LB |
دامنه سطحبالا | .lb |
نخستین نشانههای تمدن در لبنان مربوط به ۷۰۰۰ سال پیش است، این کشور خاستگاه فینیقیها (۱۵۵۰–۵۳۹ ق. م) و پادشاهی آنهاست. در سال ۶۴ ق. م لبنان زیر سلطه امپراتوری روم قرار گرفت و بعداً به یکی از مراکز عمده مسیحیت تبدیل شد. سنت رهبانی رایج در منطقه جبل لبنان به بنیانگذاری کلیسای مارونی انجامید. در دوران اسلامی و پس از فتح این سرزمین به دست اعراب مسلمان، مارونیها دین و هویت فرهنگی خود را حفظ کردند. سپس و با پایهگذاری مذهب دروزی این مذهب در سراسر کشور رایج شد ولی در دوران جنگهای صلیبی مارونیها در ارتباط با کلیسای کاتولیک و امپراتوری روم هویت خود را بازسازی کردند.[2]
بین سالهای ۱۵۱۶ تا ۱۹۱۸ این منطقه زیر سلطه امپراتوری عثمانی قرار گرفت. با فروپاشی امپراتوری عثمانی بعد از جنگ جهانی اول، فرانسه این منطقه را به ۵ جزء کوچکتر تقسیم کرد که یکی از این اجزا لبنان بود، نظامی که تا سال ۱۹۴۳ و اعلام استقلال لبنان برقرار بود. لبنان هماکنون دارای یک نظام تقسیم قدرت خاص بر اساس جوامع دینی است.
بشاره الخوری (نخستین رئیسجمهور لبنان)، ریاض الصلح (نخستین نخستوزیر)، مجید ارسلان (نخستین وزیر دفاع) بنیانگذاران جمهوری لبنان و قهرمانان ملی این کشورند که نهضت استقلال لبنان را تا خروج آخرین نیروهای نظامی خارجی در ۳۱ دسامبر ۱۹۴۶ رهبری کردند.[3]
لبنان تا پیش از جنگ داخلی در سال ۱۹۷۵ کشوری بسیار آرام و مرفه بود که اقتصادی بر پایه گردشگری، کشاورزی، تجارت، خدمات مالی و بانکداری داشت. بیروت پایتخت این کشور است که مشهور به پاریس خاورمیانه یا منشأ جذب گردشگران خارجی است. در سالهای پس از جنگ نیز تلاشهای گستردهای برای بازسازی زیرساختها و اقتصاد لبنان انجام شدهاست و هماکنون به دوران اوج بازمیگردد همانطور که حال لبنان کشوری در حال رشد با مردمانی زیبا و شیک پوش با درآمد بالا بهشمار میرود و حداقل درآمد کارگران ۴۹۰ دلار در ماه که بالاتر از کشوری چون ترکیه است. البته هزینهٔ زندگی نیز به نسبت بالا است.[4]
نام
نام لبنان از ریشهٔ واژهٔ سامی «لبن» به معنای سفید است، که احتمالاً اشاره به کوههای برفگیر لبنان دارد.[5] نخستین اشاره به این نام به هزارهٔ سوم پیش از میلاد و در متون مختلف یافت شده در ابلا برمیگردد. سپس در کتاب مقدس عبری و همینطور در افسانهٔ گیل گمش به لبنان اشاره شدهاست.[6]
تاریخ
تاریخ لبنان به ۵٬۰۰۰ سال پیش از میلاد بازمیگردد. نخستین ساکنان شناخته شدهٔ لبنان، کنعانیها، مردمی از نژاد سامی بودهاند که به احتمال زیاد با یونانیان دادوستد داشتهاند، و یونانیان آنان را فنیقی مینامیدهاند. فنیقیها قومی دریانورد و بازرگانی بودند و قلمرو آنان شامل دولت-شهرهایی مستقل در شرق مدیترانه و مهاجرنشینهایی در کرانههای مدیترانه بود. کوروش بزرگ، فنیقیه را گشود، و به مدت دو سده، هخامنشیان فرمانروای این منطقه بودهاند. پس از آن، اسکندر مقدونی، شهر صور (پایتخت فنیقیه) را فتح نمود.
دولتها و امپراتوریهای گوناگونی بر لبنان فرمان راندهاند، از جمله شاهنشاهان هخامنشی و ساسانی، یونانیان، امپراتوران روم و بیزانس، خلفای مسلمان، صلیبیان و امپراتوری عثمانی. لبنان برای ۴۰۰ سال در قلمرو عثمانی بود (در منطقهای که سوریه بزرگ نامیده میشد). سال ۱۹۱۶، این مناطق به قسمتی از حاکمیت فرانسه درآمد (در طول جنگ اول جهانی). پس از جنگ جهانی اول سوریه و لبنان کنونی تحت حاکمیت فرانسه قرار گرفت.
جنگ داخلی
در ۱۹۷۵ م. در پی مبارزات و قدرتنمایی فلسطینیهای مهاجر و فشار اسرائیل بر کشورهای میزبان برای اخراج آنان؛ میان احزاب مسیحی مارونی لبنان و گروههای سنی چپ سوسیالیست و متحدشان مبارزان فلسطینی اختلاف و درگیری و جنگ داخلی روی داد، در ادامه وساطت شیعیان و دخالت نظامی سوریه بهنفع مسیحیان باعث پایان موقت جنگ داخلی ۲ساله شد. سال ۱۹۷۸ حملهٔ اسرائیل به جنوب لبنان تا رودخانهٔ لیطانی در تقابل با فلسطینیهای مبارز درون لبنان؛ در سال ۱۹۸۲ حملهٔ اسرائیل به بیروت اشغال لبنان و جنگ اسرائیل با سوریه در خاک لبنان و ایجاد منطقهٔ حایل و ارتش جنوب لبنان شد که فلسطینیها و سوریه و شیعیان در مقابل اسرائیل و مسیحیان و اهل تسنن و آمریکا فرانسه؛ جنگ میان دو گروه شیعه حزبالله اسلامگرا و امل سکولار در جنوب لبنان و تأثیر ایران نیز در اواخر دههٔ هشتاد اتفاق افتاد؛ بدین ترتیب جنگ داخلی لبنان طولانی و وسیع شد. آغاز درگیریها در ماه آوریل ۱۹۷۵ بود که مردان مسلح فلسطینی به روی کلیسایی در شرق بیروت آتش گشودند تا پیر جمیل بنیانگذار حزب فالانژ مسیحی لبنان را ترور کنند. البته او جان سالم به در برد ولی این سوءقصد باعث مجموعهای از اقدامات متقابل شد که در نهایت به جنگ داخلی ۱۵ ساله در لبنان منجر شد که تا سال ۱۹۹۰ ادامه داشت.
جغرافیا
لبنان سرزمینی بلند و کوهستانی است که در کرانهٔ شرقی دریای مدیترانه قرار دارد. کرانههای لبنان ۲۵۵ کیلومتر درازا دارد. رودخانههای مهم لبنان عبارتاند از: عاصی و لیطانی در دره سهلالبقاع، و کلب. رشتهکوههای لبنان عبارتاند از: رشتهکوههای لبنان شرقی و رشتهکوههای لبنان غربی که میان این دو رشته کوه، درهٔ سهلالبقاع قرار گرفتهاست. لبنان از شمال و شرق با سوریه و از جنوب با اسرائیل هممرز است. مرز لبنان با سوریه ۳۷۵ کیلومتر است در حالیکه مرز لبنان با اسرائیل تنها ۷۹ کیلومتر است. قسمتی از مرز جنوبی لبنان که همچنان تحت اشغال اسرائیل است مزارع شبعا نام دارد. لبنان یکی از کوچکترین کشورهای دنیاست که مساحتی حدود ۱۰٬۴۵۲ کیلومتر مربع (۴٬۰۳۵ مایل مربع) دارد و از لحاظ بزرگی، ردهٔ ۱۶۲ را در میان کشورهای جهان داراست. بسیاری از مناطق لبنان کوهستانی است به جز مناطق ساحلی کم عرض و درهٔ بقاع که بخش مهمی از صنعت کشاورزی لبنان در آن متمرکز شدهاست.
اقلیم
سرزمین لبنان آبوهوای مدیترانهای دارد. هوای سواحل در زمستانها سرد و بارانی و در تابستانها گرم و شرجی است. در نواحی بلندتر به ویژه کوهستانها، زمستانها با بارش برف همراه است و دمای هوا به زیر صفر میرسد. بخشهای دیگر این کشور، تابستانهای گرم و خشک دارد.
بیشتر مناطق لبنان سالانه شاهد بارانهای بسیاری است، ولی در مناطق ویژهای در شمال شرق لبنان به علت وجود قلههای مرتفع کوههای غرب که مسیر ابرهای بارانزای پدید آمده از مدیترانه را سد میکنند، باران زیادی نمیبارد.
لبنان دارای جنگلهای وسیع درختان سدر است. سدر به نماد ملی لبنان نیز تبدیل شدهاست.[7]
جدول میانگین دما در کشور لبنان (درجهٔ سانتیگراد)
ماههای سال | فروردین | اردیبهشت | خرداد | تیر | مرداد | شهریور | مهر | آبان | آذر | دی | بهمن | اسفند |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
میانگین بیشترین دما | ۲۱ °C | ۲۶ °C | ۲۸ °C | ۳۰ °C | ۳۱ °C | ۳۰ °C | ۲۸ °C | ۲۲ °C | ۱۸ °C | ۱۶ °C | ۱۶ °C | ۱۸ °C |
میانگین کمترین دما | ۱۳ °C | ۱۸ °C | ۲۲ °C | ۲۴ °C | ۲۵ °C | ۲۴ °C | ۲۱ °C | ۱۶ °C | ۱۱ °C | ۱۰ °C | ۹ °C | ۱۱ °C |
تقسیمات کشوری لبنان
از آنجا که مردم لبنان در ۶۰ سال گذشته به شهرنشینی روی آوردهاند، بیشتر جمعیت این کشور در شهرها یه ویژه در پایتخت آن بیروت و اطراف آن سکنی گزیدهاند. بیش از نیمی از لبنانیها در بیروت زندگی میکنند.
لبنان شامل ۶ استان و ۲۵ ناحیه است. نواحی خود به چندین منطقه تقسیم میشوند که این نواحی نیز شامل چندین شهر و روستا میباشند. استانهای لبنان شامل استان بیروت (که تنها محدود به شهر بیروت میگردد)، استان بقاع (که شامل نواحی هرمل، بعلبک، زهله، بقاع غربی و رایشه میگردد)، استان نبطیه (جبل عامل) که شامل نبطیه، حصبیه، مرجعیون و نبت جبیل میگردد، استان شمالی (الشمال) شامل ۷ ناحیه عکار، طرابلس، زغرتا، بشری، البترون، الکوره و المینیه دانیه میگردد، استان جنوبی (الجنوب) شامل صیدا، صور و جزین و استان جبل لبنان (جبل البنانیه) شامل جمیل، کسروان، المتن، بعبدا، عالیه، و الشموف میباشد.[7]
لبنان از شش استان (به عربی: ألمحافظة) تشکیل شدهاست.
مردم
جمعیت لبنان ۶٬۸۲۵٬۰۰۰ نفر تخمین زده شدهاست.
۵۰ درصد از جمعیت لبنان مسلمان و ۴۵ درصد مسیحی و ۵ درصد دروزی هستند و اقلیتهای کوچک بهایی و یهودی نیز وجود دارد. لبنان دارای جمعیت کوچکی از کردها نیز میباشد که از مناطق شمالی سوریه و جنوب شرق ترکیه مهاجرت نمودهاند و میان ۷۵ تا ۱۰۰ هزار نفر تخمین زده میشوند که در مناطق سنینشین زندگی میکنند. کردها طی سالهای اخیر توانستهاند شهروندی دولت لبنان را کسب نمایند. حدود ۱۶ میلیون نفر با نسب و اصالت لبنانی در سراسر دنیا زندگی میکنند. برزیل دارای بزرگترین جوامع لبنانی است. آرژانتین، استرالیا، کانادا، کلمبیا، فرانسه، انگلیس، مکزیک، ونزوئلا و آمریکا دارای جوامع لبنانی بزرگی هستند. حدود ۴۰۰ هزار نفر آوارهٔ فلسطینی نیز از سال ۱۹۴۸ در لبنان زندگی میکنند.[7]
گروههای نژادی و قومی لبنان: عربها ۶۰٪، آشوریان و سریانیها ۳۶٪ و ارمنیها ۴٪، کردها و یهودیان ۱٪ جمعیت را تشکیل میدهند.
میانگین سنی مردم لبنان ۲۴٫۶ سال است.
زبان
زبان رسمی و البته محاورهای لبنان عربی است، اما هر یک از اقلیتهای قومی نیز به زبان خود سخن میگویند. لهجهٔ لبنانی از شاخهٔ عربی شامی است، در کاربرد و تلفظ واژگان با دیگر شاخههای زبان عربی تفاوت دارد اما به عربی سوری، فلسطینی و مصری نزدیک است. در تلفظ واج «ج»، «ژ» خوانده میشود. به جای «ق»، حرف «ئ» و به جای «ث» نیز «ت» تلفظ میشود. برای مثال واژهٔ کثیر به معنای زیاد، کتیر. قلب به معنای دل، ئلب و جدید به معنای تازه، ژدید ادا میگردند.
اقتصاد
اقتصاد لبنان در حال رشد بسیاری است و گردشگری نیز یکی دیگر از عوامل رشد کشور لبنان شدهاست به صورتی که بخش عظیمی از درآمد این کشور از گردشگران خارجی که برای تفریح یا سرمایهگذاری آمدهاند تعمین میشود.
بزرگترین صنایع و صادرات لبنان در سال ۲۰۱۹ عبارتند از جواهر سازی (مقام پنجم جهان)، پتروشیمی، مد و فشن (هشتمین صادرکنندهٔ عطر و لباس مجلسی)، محصولات برقی مثل ژنراتور، صنایع غذایی (صدور آجیل به ۱۱۰ کشور جهان) ... میباشد.
کشاورزی
بر اساس گزارش فائو در سال ۲۰۱۸ مهمترین محصولات کشاورزی و باغی لبنان به این شرح بودهاست:[8]
بادام(۳۰٬۵۳۰ تن) - سیب (۱۲۴٬۰۰۰ تن) - زردآلو (۲۰٬۷۱۸ تن) - آووکادو (۹٬۳۸۳ تن) - موز (۷۱٬۰۰۰ تن) - گیلاس و آلبالو (۱۸٬۷۷۰ تن) - انگور (۶۷٬۰۰۰ تن) - لیمو (۱۰۳٬۰۰۰ تن) - زیتون (۱۱۷٬۰۰۰ تن) - پیاز (۷۰٬۳۰۰ تن) - پرتقال (۱۲۷٬۰۰۰ تن) - سیب زمینی (۳۸۷٬۰۰۰ تن) - گوجه فرنگی (۳۰۰٬۰۰۰ تن) - گندم (۱۳۵٬۰۰۰ تن)
دین
لبنان از نظر دینی متنوعترین کشور خاورمیانه است.[9] مطابق اطلاعاتنامه جهان در ۲۰۱۴ مسلمانان ۵۴٪ (۲۷٪ سنی، ۲۷٪ شیعه)، مسیحیان ۴۰٫۵٪، دروزها ۵٫۶٪ از جمعیت لبنان را تشکیل میدهند و گروههای کوچک یهودی، بهائی، بودیست، هندو و مورمون نیز در آن کشور ساکنند.[10] مطابق World Values Survey همچنین ۳٫۳٪ لبنانیها بیخدا هستند.[11] یورونیوز و La Razón جمعیت مسیحیان را ۵۳٪ تخمین زدهاند.[12][13]
فرهنگ و هنر
لبنان برای هزاران سال محل عبور تمدنهای مختلف بودهاست. پس جای تعجب نیست که این کشور کوچک دارای فرهنگی فوقالعاده غنی و زنده باشد. وجود گونههای بسیار قومی و مذهبی به رسوم پربار موسیقی، آشپزی و جشنهای لبنان کمک بسیاری کردهاست. مخصوصاً در بیروت دارای هنر غنی است و نمایشها و نمایشگاهها و شوهای مد و کنسرتهای زیادی در طول سال در نگارخانهها، موزهها، تئاترها و اماکن عمومی برگزار میشود.
جوان امروز لبنانی اگرچه ظاهری مدرن دارد؛ اما به لبنان متحد همچنان وفادار است. فرهنگ جاری در لبنان تبلوری از فرهنگ چند هزار ساله فینیقیها، یونانیها، آشوریها، ایرانیها، رومیها، اعراب و ترکهای عثمانی میباشد و طی چند دهه اخیر فرهنگ فرانسوی نیز به این مجموعه اضافه گردیدهاست.[7]
جامعه لبنان مدرن، تحصیلکرده و قابل مقایسه با جوامع اروپایی مدیترانه است. اکثر لبنانیها دو زبانه هستند و عربی و فرانسه صحبت میکنند. به همین دلیل لبنان عضو سازمان بینالمللی کشورهای فرانسوی زبان است. با این حال زبان انگلیسی مخصوصاً بین دانشجویان لبنانی رایج شدهاست. این کشور نه تنها محل تلاقی مسیحیت با اسلام بلکه دروازهای است که جهان عرب را به اروپا متصل میکند.
لبنان همچنین میزبان دانشگاههای معتبر مختلفی همچون دانشگاه لبنان، دانشگاه آمریکایی بیروت، دانشگاه سنت جوزف و دانشگاه آمریکایی لبنان است.
فستیوالهای بینالمللی مختلفی در لبنان برگزار میشوند که هنرمندان پر آوازه جهان و مردم بسیار از لبنان و کشورهای دیگر را به سوی خود جذب میکنند. مهمترین آنها فستیوالهای تابستانی در بعلبک،[14] بیت الدین[15] و بیبلوس[16] است.
سیاست
سیستم سیاسی در لبنان پارلمانی است. نظام پارلمانی در لبنان متأثر از وضعیت فرقهای، اجتماعی و مذهبی خاص این کشور میباشد. مسیحیان و مسلمان سنی و مسلمان شیعه. این سیستم به گونهای طراحی شدهاست که تمامی اقوام و مذاهب در آن سهمی از قدرت سیاسی داشته باشند. برطبق این توافق، رئیسجمهور از میان مسیحیان مارونی، نخستوزیر از میان مسلمانان سنی مذهب، رئیس پارلمان از بین شیعیان و معاون نخستوزیر از بین مسیحیان ارتدوکس انتخاب میشود. پارلمان لبنان دارای ۱۲۸ کرسی است که بهطور مساوی بین مسیحیان و مسلمانان تقسیم شدهاست. این توافق حاصل قرارداد طائف (۱۹۹۰) میباشد که به جنگهای داخلی ۱۵ ساله در لبنان پایان داد. تا قبل از این توافق سهم مسیحیان در قدرت سیاسی بیشتر از مسلمانان بود و تقسیمبندی به صورت ۵ - ۳ - ۲ به ترتیب مسیحی-سنی-شیعه انجام میگردید.
انتخابات پارلمانی هر چهار سال یک بار برگزار میشود و فرد معرفی شده از جانب حزب یا ائتلاف پیروز با احتساب شرط تسنن نخستوزیر خواهد شد. رئیسجمهور لبنان نیز فرد مسیحی برای یک دوره ۶ ساله توسط پارلمان برگزیده میشود، رئیسجمهور فرمانده نیروهای مسلح نظامی و امنیتی است. اما این مسئله با تمدید یک دوره ۳ ساله ریاست جمهوری الیاس هراوی (۱۹۹۵) و امیل لحود (۲۰۰۴)، رعایت نگردید.[7]
تقسیم قضایی لبنان تابع قوانین ناپلئونی (نظام قضایی فرانسه) میباشد، اما هر کدام از مذاهب مختلف دادگاههای خاص خود را در مورد قوانین مربوط به ازدواج، طلاق و… دارا میباشند.
احزاب سیاسی مهم لبنان از این قرارند:
تسنن: گروه المستقبل به رهبری سعد حریری. حزب سوسیالیست ترقیخواه به رهبری ولید جنبلاط (نماینده دروزیها).
مسیحیان: جنبش میهنی آزاد به رهبری ژنرال سابق میشل عون (هواداران وی بیشتر در بین مسیحیان شمال و منطقه متن قرار دارند و از حمایت سلیمان فرنجیه و شیل مور دو سیاستمدار برجسته مسیحی برخوردار است).
شیعیان: جنبش مقاومت اسلامی حزبالله در سال ۱۹۸۲ تشکیل گردید و عمدتاً شامل شیعیان مذهبی جنوب لبنان میشود. سیدحسن نصرالله دبیرکل حزبالله شدهاست. مناطق نفوذ و حضور هواداران حزبالله بیشتر در مناطق جنوب لبنان و بقاع (مشرق لبنان) و عالیه (در استان جبل لبنان) میباشد. جنبش امل که سکولار است به دبیرکلی نبیه بری که سالهاست ریاست مجلس لبنان را در اختیار دارد. جنبش امل نیز بخشی از بدنه شیعیان لبنان را نمایندگی میکند. جنبش امل در ارتباط و نزدیکی کاملی با حزبالله میباشد.[7]
جاذبههای گردشگری
مناطق ساحلی لبنان در مجاورت دریای مدیترانه واقع شدهاند.[17]
کشور لبنان معروف به عروس خاورمیانه دارای جاذبههای فراوانی میباشد. شهر بیروت کشور به دلیل زیباییها و شباهتهایی که به پاریس دارد به پاریس کوچک معروف شدهاست.
پنج جاذبه برتر لبنان عبارتند از:
- غارجعیتا بیروت (ثبت شده به عنوان هفتمین عجایب طبیعی دنیا)
- منطقه حریصا (محل قرارگیری بزرگترین مجسمه حضرت مریم بعد از برزیل)
- روشه بیروت
- موزه مشاهیر لبنان
- مسجد بزرگ امری لبنان
- جونیه
- مرکز شهر بیروت
- خیابان حمرا
- موزه ملی بیروت
- دانشگاه آمریکایی
- چکا (منطقه ساحلی و شنا لبنان)
- زارور (مرکز اسکی و تفریحات زمستانه)
جستارهای وابسته
پانویس
- http://hdl.loc.gov/loc.gdc/cntrystd.lb
- Dumper, Michael; Stanley, Bruce E. ; Abu-Lughod, Janet L. (2006). Cities of the Middle East and North Africa. ABC-CLIO. p. 104. ISBN 1-57607-919-8. Archaeological excavations at Byblos (Jbeil) indicate that the site has been continually inhabited since at least 5000 B.C.
- «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۱۶ اکتبر ۲۰۱۵. دریافتشده در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۵.
- «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از روی نسخه اصلی در ۳۰ مه ۲۰۰۸. دریافتشده در ۳۰ مه ۲۰۰۸.
- https://books.google.com/books?id=M1JIPAN-eJ4C&pg=PA214
- Bienkowski, Piotr; Millard, Alan Ralph (2000). Dictionary of the ancient Near East. University of Pennsylvania Press. p. 178. ISBN 978-0-8122-3557-9.
- روحانی، حسن: آشنایی با کشورهای اسلامی. جلد: ۱. نشر مشعر. تهران: ۱۳۸۸.
- «FAOSTAT». www.fao.org. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۶-۲۱.
- Dralonge, Richard N. (2008). Economics and Geopolitics of the Middle East. New York: Nova Science Publishers. p. 150. ISBN 978-1-60456-076-3.
Lebanon, with a population of 3.8 million, has the most religiously diverse society in the Middle East, comprising 17 recognized religious sects.
- "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. Archived from the original on 10 September 2017. Retrieved 15 May 2007.
- "WVS Database". World Values Survey. Institute for Comparative Survey Research. March 2015. Archived from the original on 5 January 2016. Retrieved 8 January 2016.
- «El santo padre sigue de visita en el Líbano» بایگانیشده در ۲۷ آوریل ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine Euronews .
- «El Papa viaja mañana al Líbano en medio de la tensión que vive la zona» بایگانیشده در ۵ نوامبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine La Razón. Consultado el 15 de septiembre de 2012.
- Baalbek
- Beiteddine
- Byblos
- تشدید شکاف میان شیعه و سنی در خاورمیانه و پیامدهای منفی آن، بیبیسی فارسی
منابع
- حقشناس، علی، ساختار سیاسی اجتماعی لبنان، تهران، نشر سَنا، ۱۳۸۸.
- رابرت- فیسک، «بیچاره ملت: لبنان در اسارت.» نیویورک: کتابهای ملی۲۰۰۲
۲۰۰۵ H & D Paris Je m'appelle Byblosژان-پیر تیوله Jean-Pierre Thiollet
- سنفرد هاست. «فینیقیها: گنجینه حماسی لبنان.» لوس آنجلس: نشر کمبریج و بوستون، ۲۰۰۵
- آگوستوس نورتون. «احزاب عمل و شیعه: تلاش برای حفظ لبنان.» آستین و تگزاس: نشر دانشگاه تگزاس، ۱۹۸۷.
- جاناتان ریلی-اسمیت. «دیدگاه آکسفورد در مورد جنگهای صلیبی» نیو یورک: نشر دانشگاه آکسفورد، ۲۰۰۱.
- کمال صلیبی. «خانه احزاب: بازنمایی تاریخ لبنان.» برکلی: نشر دانشگاه کالیفرنیا، ۱۹۹۰.
- Carolyn M. Skahill, A Historical Atlas of Lebanon, 2004, the Rosen Publishing Group, ISBN 0-8239-3982-0
پیوند به بیرون
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به لبنان در ویکیگفتاورد موجود است. |
ویکیسفر یک راهنمای سفر برای لبنان دارد. |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ لبنان موجود است. |
- سایت رسمی بیانیهها و اطلاعات دولت لبنان
- سایت رسمی رئیسجمهور لبنان
- سایت رسمی پارلمان لبنان (عربی)
- مرکز آمار
- وزارت جهانگردی بایگانیشده در ۲۴ دسامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine
- نیروهای امنیتی
- نیروهای نظامی
- General-security.gov.lb
- پوشش رسمی مردم لبنان
- بانک مرکزی لبنان
- بازار بورس بیروت
- سفارت لبنان در ایالات متحده
- معرفی کشور لبنان
- «اخبار»
- Al Nahar Newpaper
- The Daily Star روزنامه لبنانی به زبان انگلیسی
- New TV
- LBC
- Future TV
- Télé Lumière (کانال تلویزیونی تبلیغات مسیحیت)
- Sawt El Ghad
- NewsXS مجموعهای از عناوین خبری مختلف *سازمان ملل- گزارش مهلیس گزارش رسمی تحقیق در مورد قتل حریری
- Libnanews: اخبار لبنان (فرانسوی)
- بان سیاست لبنان – اسناد مربوط به لبنان
- «فرهنگ و آموزش»
- ثبت شده در یونسکو مناطق تاریخی لبنان
- Al-Bustan فستیوال، Beit Meri
- Baalbek فستیوال
- مجله فرهنگی لبنان
- Beiteddine فستیوال
- Byblos فستیوال
- موزه ملی بیروت
- «اطلاعات عمومی»
- لبنان در کتاب حقایق جهان
- قانون اساسی لبنان
- وزارت خارجه آمریکا-«لبنان» شامل مسائل پشت پرده، تحقیق دربارهٔ کشور و گزارشهای مهم