اردن

اُردُن با نام رسمی پادشاهی اُردُن هاشمی (به عربی: اَلمَمْلَکَة اَلأُرْدُنِیَّة اَلهَاشِمِیَّة) از پادشاهی‌های عرب در باختر آسیا است که در خاور رود اردن قرار دارد. پایتخت اردن شهر امان می‌باشد. اردن از شمال با سوریه از جنوب با عربستان و از سوی خاور با عراق و از باختر با اسراییل همسایه است. جمعیت این کشور حدود ۱۰٫۲ میلیون نفر است و ۹۸ درصد مردم آن عرب هستند.

مختصات: ۳۱°۵۷′ شمالی ۳۵°۵۶′ شرقی

اردن الممّلکة الأردنیّة الهاشمیّة
پرچم نشان ملی
شعار: خدا، میهن، پادشاه
سرود: زنده‌باد پادشاه
پایتخت	عمّان ۳۱°۵۷′ شمالی ۳۵°۵۶′ شرقی
بزرگترین شهر	امان
زبان(های) رسمی	عربی
حکومت	حکومت متمرکز پادشاهی مشروطه
• •پادشاه •نخست‌وزیر	عبدالله دوم بشر خصاونه
بنیان‌گذاری	۲۵ مهٔ ۱۹۴۶
مساحت
• کل	۸۹٬۳۵۰ کیلومترمربع (۳۴۵۰۰مایل‌مربع) (۱۱۲اُم)
• آبها (٪)	۰٫۸
جمعیت
• برآورد سال ۲۰۲۰	۱۰٬۱۹۳٬۰۰۰
• تراکم	۶۸٫۴ /به ازای هر کیلومترمربع (۱۷۷٫۲ /مایل‌مربع) (۱۳۱اُم)
تولید ناخالص داخلی (GDP)  برابری قدرت خرید (PPP)	برآورد ۲۰۰۹
• کل	$۳۳٫۶۵۸ billion[1]
• سرانه	$۵٬۶۲۰[1]
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی)	برآورد ۲۰۰۹
• کل	$۲۲٫۹۲۹ billion[1]
• سرانه	$۳٬۸۲۸[1]
شاخص جینی (۲۰۱۰)	۳۵٫۴
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۳)	▲ ۰٫۷۴۵ ۷۷اُم
واحد پول	دینار اردن (JOD)
• تابستان (ساعت تابستانی)	UTC+۳
کد ایزو ۳۱۶۶	JO
دامنه سطح‌بالا	.jo

نوع حکومت آن پادشاهی مشروطه و پادشاه کنونی آن ملک عبدالله دوم است. واحد پول اردن دینار اردن است.

مردمان نَبَطی از هزاره‌های یکم و دوم پیش از میلاد در این منطقه زندگی می‌کردند. کشور کنونی اردن در سال ۱۹۲۱ تأسیس شد، در سال ۱۹۲۲ به عنوان یک تحت‌الحمایهٔ بریتانیا به رسمیت شناخته شد و در سال ۱۹۴۶ به استقلال رسید. نیمی از اردن را صحرای عرب پوشانده ولی بخش باختری کشور در هلال حاصلخیز واقع شده و دارای زمین‌های قابل کشت و هم‌چنین جنگل است.

نام

اردن هم نام کشور است و هم نام رود. واژهٔ اردن به معنای پالاینده و پالایه و همچنین نام گونه‌ای ابریشم است. با وجود این ابهام معنی، از دیرباز واژهٔ اردن رایج بوده و گاه نیز به صورت کنعان بکار رفته‌است. روزگاری بدان مملکت موآب، مملکت ادوم و مملکت جلعاد نیز می‌گفته‌اند. در دوره‌های جنگ‌های صلیبی بدان نام ولایت‌های مونترال، کرک و مملکت لاتینی اورشلیم نیز داده شده‌است.

تاریخ

در روزگار اخیر به دلیل استعمار بریتانیا سرنوشت آن با فلسطین توأم بوده‌است. بدین جهت بریتانیا سرزمین شرقی رود اردن را فرااُردن نامگذاری کرد. کشور اردن مدتی تحت‌الحمایه انگلستان بود تا آنکه مستقل شد. حکومتی که در اردن بر سر کار آمد از خاندان هاشمی بود، از این‌رو از سال ۱۹۴۹ کشور اردن به نام اردن هاشمی شناخته شد.

جغرافیا

نقشه توپوگرافیک اردن

اردن کشوری است در خاورمیانه که از شمال با سوریه، از شمال خاوری با عراق، و از خاور و جنوب با عربستان سعودی و از باختر با اسرائیل و کرانه باختری رود اردن همسایه‌است، که مجموع خطوط مرزی اردن با این کشورها به ۱۶۱۹ کیلومتر می‌رسد.

اردن از جنوب به خلیج عقبه مماس است و از آن رو حدود ۲۶ کیلومتر نیز مرز آبی دارد؛ و این در میان کشورهای عربی کمترین مرز آبی به‌شمار می‌رود.

مساحت اردن به‌طور عمده از صحراهای خشک و بایر تشکیل شده‌است. اما در بخش‌های باختری ارتفاعاتی نیز وجود دارد. در نوار مرز باختری اردن، رود اردن جاری است که این کشور را از اسرائیل جدا می‌کند. بلندترین نقطه اردن، قله جبل رم (۱۷۳۴ متر) است و پست‌ترین نقطه آن دریای مرده (بحر المیت) است. سرزمین اردن کنونی را بخشی از گهواره تمدن بشریت دانسته‌اند.

شهرهای عمده اردن امان (پایتخت) در شمال باختری و شهرهای اربد و الزرقا در شمال هستند.

از آنجا که بخش بزرگی از اردن صحراست آب و هوای آن نیز خشک و بیابانی است. این در حالی است که نواحی باختری کشور در طول سال، (از نوامبر تا آوریل) شاهد بارش نسبی است.

در قسمت خاوری مرز اردن و عربستان زیگزاگ عجیبی دیده می‌شود. با توجه به این که این زیگزاگ دلیل روشنی ندارد داستانی در مورد آن ساخته شده که بر اساس آن وینستون چرچیل وزیر مستعمرات وقت بریتانیا که مسئول ترسیم مرزهای فرااردن در سال ۱۹۲۱ بوده بر اثر سکسکه دچار لرزش دست شده و مرز را به این صورت کشیده و بعد هم اجازه تغییر آن را نداده‌است. اما با نگاه دقیق‌تر مشخص می‌شود که چرچیل با دقت این زیگزاگ را طراحی کرده و بخشی از صحرا که از ازرق به سوی مرز عراق کشیده می‌شود را در خاک فرااردن قرار داده تا هم راه ارتباطی مهمی بین دمشق و شبه جزیره عربستان در خاک اردن قرار گیرد و هم با توجه به استقرار فرانسوی‌ها در سوریه یک خط هوایی مستقیم و امن از مدیترانه تا هند برای انگلیس فراهم شود.[2]

تقسیمات کشوری

تقسیمات کشوری اردن

اردن از دید اداری و اجرایی، به ۱۲ استان تقسیم می‌شود.

کشور اردن به دوازده استان (به عربی: محافظة) تقسیم می‌شود:

هر یک از استان‌های دوازده‌گانه تحت هدایت و رهبری استانداری است که توسط پادشاه منصوب می‌شود. همچنین برای هر یک از استان‌ها و پروژه‌های توسعه و آبادانی در مناطق متبوع آن‌ها مقامات خاصی نیز در نظر گرفته می‌شوند. استان‌های اردن/ استان‌ها به حدود ۵۲ ناحیه تقسیم می‌شوند.

استان	مرکز	مساحت km2	جمعیت (۲۰۱۸)
اربد	اربد	۱٬۶۲۱	۱٬۷۷۰٬۰۰۰
بلقاء	السلط	۱٬۰۷۶	۴۹۱٬۰۰۰
جرش	جرش	۴۰۲	۲۳۷٬۰۰۰
زرقاء	زرقاء	۴٬۰۸۰	۱٬۳۶۴٬۰۰۰
عمان	امان	۸٬۲۳۱	۴٬۰۰۷٬۰۰۰
عجلون	عجلون	۴۲۰	۱۷۶٬۰۰۰
عقبه	عقبه	۶٬۵۸۳	۱۸۸٬۰۰۰
طفیلة	الطفیله	۲٬۱۱۴	۹۶٬۰۰۰
کرک	کرک	۳٬۲۱۷	۳۱۶٬۰۰۰
مادبا	مادبا	۲٬۰۰۸	۱۸۹٬۰۰۰
معان	معان	۳۳٬۱۶۳	۱۴۴٬۰۰۰
مفرق	مفرق	۲۶٬۴۳۵	۵۴۹٬۰۰۰

شاه عبدالله دوم، رئیس حکومت اردن

قانون اساسی

اردن یک کشور پادشاهی مشروطه‌است که قانون اساسی آن در ۸ ژانویه ۱۹۵۲ به تصویب رسیده‌است. قوه مجریه در اختیار پادشاه اردن و هیئت وزیران وی است. شاه کلیه قانون‌ها را امضاء و تصویب می‌کند. دوسوم از هر دو مجلس مجلس ملی اردن می‌توانند رای وتو پادشاه را لغو کنند. پادشاه می‌تواند با ارائه حکم کلیه قضات را نصب و خلع کند، اصلاحیه قانون اساسی را تصویب کند، اعلام جنگ نماید و به نیروهای مسلح فرمان بدهد. تصمیمات کابینه، احکام دادگاه‌ها و واحد پول ملی به نام وی صادر می‌شوند. هیئت وزیران به ریاست نخست‌وزیر، توسط شاه تعیین می‌شود، او همچنین می‌تواند بنا به درخواست نخست‌وزیر هر کدام از اعضای کابینه را اخراج کند. کابینه باید در مورد موضوعات مربوط به سیاست کلی، در برابر مجلس نمایندگان اردن پاسخگو باشد و این مرجع می‌تواند با رای «عدم اعتماد» دوسوم از اعضایش، کابینه را ناچار به استعفاء کند.

در قانون اساسی سه دسته دادگاه پیش‌بینی شده‌است دادگاه مدنی، مذهبی و ویژه. اردن از نظر اجرایی به دوازده حوزه فرمانداری تقسیم می‌شود که هر یک از این حوزه‌ها توسط یک فرماندار منصوب از طرف پادشاه اداره می‌شود. آنان در کلیه ادارات دولتی و طرح‌های توسعه مناطق تحت اختیار خود، قدرت انحصاری را دارند.

نیروهای مسلح سلطنتی و اداره کل اطلاعات اردن تحت کنترل پادشاه هستند.

نظام حقوقی و قانون‌گذاری

نظام حقوقی اردن بر پایه شرع اسلام و قوانین فرانسه می‌باشد؛ بررسی قضایی اعمال قانونگذاری که در یک دیوان عالی ویژه صورت می‌گیرد احکام اجباری دیوان عدالت بین‌الملل را نپذیرفته‌است.

قوه مقننه، در اختیار مجلس ملی که از دو مجلس مقننه تشکیل شده قرار دارد. مجلس نمایندگان از ۱۱۰ عضو تشکیل شده که در رای‌گیری همگانی و بر اساس سیستم انتخاباتی یک نفر یک رای برای یک دوره ۴ ساله انتخاب شده‌اند که پادشاه می‌تواند آن را منحل نماید. در این مجلس، ۹ کرسی به مسیحیان، ۶ کرسی به زنان و ۳ کرسی برای سرکیسی‌ها و چچنی‌ها در نظر گرفته شده‌است. مجلس ۴۰ نفری سنا برای یک دوره ۸ ساله توسط پادشاه منصوب می‌شود.

پادشاه اردن و رویدادهای سیاسی

پس از استقلال اردن از بریتانیا، شاه عبدالله اول بر این کشور حکمرانی می‌کرد. پس از ترور شاه عبدالله اول در سال ۱۹۵۱ در اورشلیم پسرش طلال ابن عبدالله برای دوره‌ای کوتاه پادشاه شد. بزرگ‌ترین موفقیت شاه طلال تصویب قانون اساسی اردن بود. وی در سال ۱۹۵۲ به دلیل بیماری روان‌گسیختگی از سلطنت برکنار شد. در آن زمان پسرش حسین برای پادشاه شدن بسیار جوان بود و بنابراین یک کمیته ویژه اردن را اداره می‌کرد.

پس از اینکه حسین به سن ۱۸ سالگی رسید از سال ۱۹۵۳ تا ۱۹۹۹ بر اردن حکومت کرد و در این مدت بر بسیاری از چالش‌های سلطنتش از جمله جلب وفاداری ارتش و تبدیل شدن به نماد وحدت و ثبات هم برای بادیه‌نشینان و هم برای جوامع فلسطینی اردن، فائق آمد. در سال ۱۹۹۱ شاه حسین به حکومت نظامی پایان داد و در سال ۱۹۹۲ به قانونی‌سازی تأسیس احزاب سیاسی اقدام کرد. در سالهای ۱۹۸۹ و ۱۹۹۳ انتخابات پارلمانی آزاد و منصفانه در اردن برگزار شد. ایجاد تغییرات بحث‌برانگیز در قانون انتخابات باعث شد اسلام گرایان انتخابات سال ۱۹۹۷ را تحریم کنند.

ملک عبدالله دوم پس از فوت پدرش در فوریه ۱۹۹۹ جانشین وی شد. عبدالله به سرعت به تأیید مجدد پیمان آشتی اردن-اسرائیل با اسرائیل و تقویت روابط اردن با ایالات متحده آمریکا پرداخت. عبدالله در اولین سال حکومتش ایجاد اصلاحات اقتصادی را در دستور کار خود قرار داد.

تداوم مشکلات ساختاری اقتصاد اردن، جمعیت روبه رشد و بازتر شدن فضای سیاسی، باعث شده‌است احزاب سیاسی گوناگونی در این کشور تشکیل شوند. پارلمان اردن که به سمت استقلال بیشتر پیش می‌رود، به بررسی فساد مالی چندین تن از مقام‌های حکومتی پرداخته و به کانونی تبدیل شده‌است که در آن دیدگاه‌های مختلف سیاسی از جمله دیدگاه‌های اسلام‌گرایان به صراحت بیان می‌شود. در عین حال که شاه عبدالله همچنان قدرت مطلقه را در اردن در اختیار دارد، پارلمان نیز در این کشور نقش مهمی ایفا می‌کند.

اقتصاد

نمایی از ترابری و زیرساخت امان

هتلی در امان پایتخت اردن

اردن کشوری کوچک با منابع طبیعی محدود است. این کشور در حال حاضر راه‌هایی برای گسترش تأمین آب محدود خود می‌یابد و به ویژه از راه همکاری‌های منطقه‌ای از منابع موجود خود استفاده بهتری می‌برد. همچنین اردن در تأمین بخش اعظمی از نیازهای انرژی خود به منابع خارجی وابسته است. در خلال دهه ۹۰، نیازهای نفت خام این کشور از وارداتی که از عراق و دیگر کشورهای همسایه می‌شد تأمین می‌گردید. از اوائل سال ۲۰۰۳، نفت مورد نیاز اردن توسط کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس تأمین می‌شده‌است. علاوه بر آن، خط لوله انتقال گاز عرب از مصر به شهر بندری عقبه واقع در جنوب اردن در سال ۲۰۰۳ تکمیل شد. دولت در نظر دارد این خط انتقال گاز را به شمال و تا منطقه امان و مناطق ورای آن گسترش دهد.

از سال ۲۰۰۰ به این سو، صادرات محصولات تولیدی سبک، بیشتر دربرگیرنده منسوجات و پوشاک تولید شده در مناطق صنعتی استاندارد) QIZ) که بدون تعرفه و سهمیه وارد آمریکا می‌شود، نیروی پیش برنده رشد اقتصاد این کشور بوده‌است. اردن در سال ۱۹۹۷ که میزان تجارت دو جانبه ۳۲۱ میلیون پوند (۳۹۵ میلیون دلار) بود، ۶/۵ میلیون پوند (۹/۶ میلیون دلار) کالا صادر کرد و در سال ۲۰۰۲ در حالی که میزان تجارت دوجانبه این کشور به ۸۵۵ میلیون پوند (۰۵/۱ میلیارد دلار) رسیده بود، صادرات کالای آن به ۵۳۸ میلیون پوند (۶۶۱ میلیون دلار) رسید. رشد مشابهی که در صادرات اردن به آمریکا با قرارداد تجارت آزاد آمریکا- اردن که دوجانبه می‌باشد و در دسامبر سال ۲۰۰۱ به اجرا درآمد، صادرات اردن به اروپا به موجب قرارداد دوجانبه انجمنی و صادرات اردن به دیگر کشورهای منطقه مشاهده می‌شود، نوید بخش آن است که اقتصاد اردن از حالت سنتیِ آن که وابستگی به صادرات فسفات و پتاس، پول‌های خارجی و کمک‌های دیگر کشورها بوده‌است، فاصله گرفته‌است.

دولت وعده داده‌است که فناوری اطلاعات (IT) و گردشگری نیز به بخش‌هایی تبدیل خواهند شد که رشد نوید بخشی در آن‌ها به وجود خواهد آمد. منطقه اقتصادی ویژه عقبه (ASEZ که مالیات کمی به آن تعلق می‌گیرد و مقررات سهل گیرانه‌ای در آن حاکم است به عنوان چهارچوبی که توسط دولت برای رشد اقتصادی تحت هدایت بخش خصوصی تأمین شده، در نظر گرفته می‌شود.

قرارداد تجارت آزاد (FTA) بین اردن و آمریکا که در دسامبر ۲۰۰۱ نافذ شد، تا سال ۲۰۱۰ تقریباً تمامی عوارض متعلق به کالا و خدمات را به تدریج حذف خواهد کرد. این قرارداد همچنین امکان را برای بازار آزاد بیشتر در زمینه ارتباطات، ساختمان، مالی، بهداشت، حمل و نقل، خدمات و اعمال سختگیرانه استانداردهای بین‌المللی با هدف پشتیبانی از مالکیت معنوی فراهم می‌آورد.

در سال ۱۹۹۶، آمریکا و اردن قرارداد هواپیمایی درون‌مرزی امضاء کردند که زمینه را برای حریم هوایی آزاد میان دو کشور فراهم آورد و پیمان آمریکا-اردن برای حمایت و تشویق سرمایه‌گذاری دو جانبه در سال ۲۰۰۳ به اجرا درآمد. اردن از سال ۲۰۰۳ به عضویت سازمان تجارت جهانی درآمده‌است.[3]

پس از به‌کارگیری FTA، صادرات صنایع نساجی و پوشاک اردن از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ رشدی معادل ۲، ۰۰۰ در صد داشته‌است. بنا به اعلام کمیته کار ملی، که یک NGO مستقر در آمریکا است، اردن در زمینه فروش شکلات بخش تولیدات صادرات- محور رشد سریع و قابل توجهی داشته‌است.[4]

در طبقه‌بندی بانک جهانی اردن در ردیف کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین قرار می‌گیرد. سرانه تولید ناخالص ملی اردن برای سال ۲۰۰۳ تقریباً ۱، ۸۱۷ دلار (۱، ۴۹۷ پوند) بوده و به‌طور میانگین ۵/۱۴٪ از جمعیت این کشور که از لحاظ اقتصادی فعال محسوب می‌شوند در سال ۲۰۰۳ بیکار بوده‌اند. سرانه تولید ناخالص ملی اردن در سال ۲۰۰۵ به ۴، ۲۰۰ دلار آمریکا رسیده‌است. سطح آموزش و ادبیات و میزان رفاه اجتماعی اردن در مقایسه با کشورهایی که دارای درآمدی مشابهی هستند، بالا است.

میزان رشد جمعیت اردن بالاست که البته در سال‌های اخیر با کاهشی مواجه شده و در حال حاضر به ۸/۲٪ رسیده‌است. یکی از مهم‌ترین فاکتورها در ارتباط با تلاش دولت برای بهبود رفاه اجتماعی شهروندان، ثبات اقتصاد کلان این کشور است که از دهه ۹۰ به این سو محقق و میسر شده‌است. با وجود این، میزان بیکاری در این کشور بالاست. رقم رسمی اعلام شده برای بیکاری در اردن ۵/۱۲٪ و رقم غیررسمی آن حدود ۳۰٪ است. میزان تورم قیمت‌ها پایین است و در سال ۲۰۰۳ به ۳/۲٪ رسید. گردش پول نیز در اردن با ثبات بوده و نرخ ارز آن از سال ۱۹۹۵ با دلار آمریکا تعیین می‌شده‌است.

هر چند که اردنی‌های در صدد انجام اصلاحات اقتصادی و افزایش میزان بازرگانی کشور خود هستند، با این حال اقتصاد اردن کماکان در برابر شوک‌های خارجی و ناآرامی‌های منطقه‌ای آسیب‌پذیر است. اگر در منطقه آرامش نباشد، چنین به نظر می‌رسد که رشد اقتصادی محکوم به قرار گرفتن زیر ظرفیت و توان بالقوه آن است. اما در خصوص جنبه مثبت و خوش‌بینانه اردن می‌توان از گنجایش و توانایی آن در انرژی خورشیدی یاد کرد که مرهون صحراهای این کشور است. این انرژی خورشیدی نه تنها برای تولید الکتریسیته عاری از آلودگی، بلکه برای انجام کارهای جانبی از قبیل شیرین‌سازی آب دریا تعاونی فرامدیترانه‌ای انرژی قابل تجدید (TREC). به کار می‌آید.

گردشگری

ستون کورینتیوم یکی از جاذبه‌های توریست واقع در جرش است.

گردشگری یکی از بخش‌های بسیار مهم اقتصاد اردن است. جغرافیای این سرزمین و آرامش سیاسی آن- در مقایسه با دیگر کشورهای خاورمیانه پیرامون آن- باعث شده‌است تا اردن به موقعیت کنونی خود از لحاظ گردشگری دست یابد. فعالیت‌های اصلی گردشگری در اردن دربرگیرنده بازدید از مکان‌های تاریخی بی‌شمار و مناطق طبیعی بکر و جاذبه‌های فرهنگی-مذهبی اردن است. معروفترین جاذبه‌های گردشگری اردن شامل موارد زیر است:

• تماشای جاهای دیدنی باستانی
  • پترا در معان، که مرکز نباتی‌ها است، شهری کامل است که در دل کوه آن را تراشیده‌اند. صخره‌های آن رنگی و اغلب صورتی است و ورودی این شهر قدیمی روزنه بزرگ و باریکی است به نام سیگ که آن هم در دل کوه جای گرفته‌است. در داخل شهرهای نیز بناهای بسیاری وجود دارد که همه آن‌ها (به استثنای ۲ مورد) از سنگ تراشیده شده‌اند، از جمله خزانه‌داری اردن که هم‌اکنون سازمان عجایب هفت‌گانه جدید آن را به عنوان یکی از نامزدهای قرار گرفتن در فهرست عجایب هفت‌گانه جدید جهان انتخاب کرده‌است.
  • ام قیس شهری است که در محل شهر ویران شده گادارا که از شهرهای روم باستان هلنی است، قرار گرفته‌است.
  • عجلون که به خاطر قلعه الرباض اسلامی اش معروف است.
  • جراش، که به خاطر معماری رومی باستانی اش، ازقبیل ستونها و تاقهایش معروف است.
  • امان که تماشاخانه رومی اردن و چند موزه دیگر در آن جای گرفته‌اند.
  • ال کرک که کاخ ال-کراک که کاخی مهم و متعلق به زمان صلاح الدین است در آن قرار دارد.
• جاذبه‌های گردشگری مذهبی
  • مدابع، مرکز گردشگری مذهبی اردن است که اماکن مذهبی مهمی را در خود جای داده‌است.
    • نقشه مدابع
    • رود اردن، که یحیای تعمید دهنده در آن عیسی مسیح را غسل تعمید داد.
    • کوهستان مبو (اردن)/ کوهستان مبو
• جاذبه‌های دریایی
  • دریای مرده، که به خاطر شناوری عجیب و نمکهای طبیعی آن که در اغلب اوقات به چشم می‌خورد، شهرت یافته‌است. دریای میت که ۴۰۲ متر زیر سطح دریا قرار گرفته، پایین‌ترین نقطه اردن محسوب می‌شود و هر ساله ۱ متر پایین‌تر می‌رود. . دریای میت در نزدیکی رود اردن قرار دارد.
  • عقبه شهری است در ساحل خلیج عقبه که مراکز خرید و هتل‌های فراوانی در آن قرار دارد و دسترسی به ورزشهای آبی در آن میسر است.
• دیگر مکانهای گردشگری
  • وادی رم صحرایی است مملو از کوه‌ها و تپه‌ها که در جنوب اردن قرار دارد. وادی رم به خاطر مناظر زیبا و چشمگیری که دارد و نیز به خاطر گونه‌های مختلف ورزش که در آن انجام می‌شود، از قبیل صخره‌نوردی، شهرت یافته‌است.
  • امان شهری است که بازارچه، مراکز خرید، هتلها و یک آمفی تئاتر قدیمی رومی و غیره در آن قرار دارند.
  • ماهیس که دارای مکانهای مذهبی مهم و چشم‌اندازهای زیبا است.

اماکن تاریخی و دیدنی

• البتراء
• آرامگاه جعفر پسر ابی طالب
• آرامگاه زید پسر حارثه
• آرامگاه عبدالله پسر رواحه
• آرامگاه سعد پسر ابی وقاص
• آرامگاه ابو عبیده عامر جراح
• آرامگاه شرحبیل پسر حسنه
• آرامگاه معاذ پسر جبل
• آرامگاه ضرار پسر ازور
• مقام پیغمبر ایوب
• مقام پیغمبر شعیب
• مقام پیغمبر یوشع بن نون
• مقام پیغمبر هارون
• غار اصحاب کهف
• آثار جرش

تأثیر درگیری در خاورمیانه بر اردن

جنگ اعراب و اسرائیل که هنوز هم ادامه دارد، جنگ خلیج فارس و سایر درگیریهای که در خاورمیانه رخ داده‌است، تأثیرات بسیار زیادی بر اقتصاد اردن داشته‌است. این حقیقت که اردن با کشورهای همسایه خود پیمان امضاء کرده، در کنار ثبات آن، باعث شده‌است تا اردن گزینش نخست برای بسیاری از فلسطینیان، مردم لبنان، مهاجران و پناهندگان خلیج فارس باشد. اگرچه این روند باعث فعالیت بیشتر اقتصاد اردن شده، اما در عین حال با کاهش فراوان مقدار منابعی که هر کس حق استفاده از آن را دارد، صدماتی نیز به اقتصاد آن وارد آورده‌است. اردن قانونی وضع کرده‌است که می‌گوید غیر از فلسطینی‌های یهودی دیگر فلسطینی‌ها می‌توانند به اردن کوچ کرده و شهروندی آن را به دست آورند. این قانون همیشه در مورد دادن اجازه ورود به فلسطینی‌ها اعمال نمی‌شود. همچنین خرید زمین در پادشاهی اردن توسط یهودیان عملی غیرقانونی محسوب می‌شود. خشونت همچنین باعث ظهور و به وجود آمدن افراطی گری در اردن شده‌است. به دنبال بمب‌گذاری‌های انتحاری که در شهر بندری امان رخ داد، ملک عبدالله در نوامبر ۲۰۰۵ خواستار مبارزه بر ضد افراطی گری شد.

روابط خارجه

ملک عبدالله دوم در بازدید از پنتاگون

اردن همواره سیاست خارجی هواداری از غرب را اتخاذ کرده و از دیر باز پیوند نزدیکی با آمریکا و بریتانیا داشته‌است. این روابط نزدیک در خلال جنگ خلیج فارس اول به سبب بی‌طرفی اردن و حفظ روابط آن با عراق به هم خورد. اردن به سبب اتخاذ سیاست خارجی پراگماتیستی و مبتنی بر اجتناب از درگیری و برخورد شهرت یافته و در نتیجه روابط خارجی خوبی با کشورهای همسایه داشته‌است.

پس از جنگ خلیج فارس، اردن با همکاری در روند صلح خاورمیانه و اعمال تحریم‌های سازمان ملل بر ضد عراق، روابط خود را با کشورهای غربی از سر گرفت. پس از مرگ ملک حسین، روابط اردن با کشورهای حوزه خلیج فارس به‌طور قابل توجهی افزایش یافت. به دنبال سرنگونی رژیم بعثی عراق، اردن نقش محوری و مهمی در پشتیبانی از برقراری مجدد امنیت در عراق ایفا کرد. دولت اردن یادداشت تفاهمی با دولت ائتلافی موقت در عراق با هدف تسهیل آموزش ۳۰۰۰۰ دانشجوی افسری پلیس عراق را با امکانات اردنی‌ها امضاء کرد.

اردن در ۲۵ ژوئیه ۱۹۹۴ موافقت نامه عدم تجاوز با اسرائیل را در واشینگتن دی سی (بیانیه واشینگتن) امضاء کرد. ملک حسین پادشاه اردن و اسحاق رابین در مورد این پیمان به مذاکره پرداختند. اردن و اسرائیل در ۲۶ اکتبر ۱۹۹۴ پیمان صلح اردن و اسرائیل را با حضور بیل کلینتون رئیس‌جمهور آمریکا و وارن کریستوفر وزیر امورخارجه دولت او منعقد کردند. آمریکا در گفتگوهای توسعه و آبادانی سه جانبه اردن و اسرائیل که اهم موضوعات آن استفاده مشترک از آب و امنیت، مشارکت در بهبود دره نشستی اردن، پروژه‌های زیرساختی، بازرگانی، امور مالی و موضوعات مرتبط با بانکداری بوده، مشارکت کرده‌است. اردن همچنین در مذاکرات صلح چند جانبه مشارکت داشته‌است. اردن عضو سازمان ملل و بسیاری از آژانس‌های تخصصی و وابسته به آن، از جمله سازمان تجارت جهانی (WTO)، سازمان هواشناسی جهانی) IMO)، سازمان غذایی و کشاورزی جهان (FAO)، سازمان بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) است. همچنین اردن عضو بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول (IMF)، سازمان کنفرانس اسلامی (OIC)، جنبش غیرمتعهدها (NAM) و اتحادیه عرب است. از زمان شروع انتفاضه الاقصی در سپتامبر ۲۰۰۰، اردن در گردهمایی‌های زیادی سخت تلاش کرده‌است تا با هدف میانه‌روی و اعتدال ارتباط بین اسرائیل و فلسطین را پا بر جا نگه دارد و هر دو طرف را به گفتگوهای معوقه موضوعات مرتبط با وضعیت نهایی منطقه بازگرداند.

با وجود این، پس از وقوع انتفاضه الاقصی، اردن به همراه مصر سفرای خود را از اسرائیل خارج کردند. پس از نشست شرم الشیخ که در ۸ فوریه ۲۰۰۵ در مصر برگزار شد، دو کشور برنامه‌هایی برای بازگرداندن سفرای خود به اسرائیل اعلام کردند.

جمعیت

نمودار جمعیت اردن از ۱۹۶۰ تا ۲۰۰۵

جمعیت اردن ۱۰٫۲ میلیون نفر است. اغلب جمعیت اردن از نسل اعراب بدوی هستند،[5] یا اصلیت قومی نژادی دارند که ۴۰٪ جمعیت اردن را به خود اختصاص می‌دهد.[6][6][7]

با وجود این، ۵۵٪ جمعیت اردن از اصل و تبار فلسطینی هستند که پس از جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸ و جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۶۷ از فلسطین گریخته یا به عنوان پناهنده به اردن وارد شده و در آنجا شهروندی اردن را پذیرفته‌اند.[6][8] ۵٪ باقی‌مانده جمعیت اردن را اقلیتهای نژادی گوناگونی تشکیل می‌دهند که دربرگیرنده سوری‌ها، چچنی‌ها، قرقیزستانی‌ها، آشوری‌ها، ارمنی‌ها و اکراد می‌شود که برخی از آن‌ها خود را با فرهنگ عرب وفق داده‌اند. شمار لبنانی‌هایی که از زمان درگیری اسرائیل و لبنان در سال ۲۰۰۶ اقامت دائم در اردن داشته‌اند ثبت نشده‌است، اما چنین برآورد می‌شود که شمار این افراد بسیار کم باشد.

مسیحیان نیز نزدیک به ۶٪ جمعیت اردن را تشکیل می‌دهند و ۹ کرسی از مجموع کرسی‌های مجلس اردن را به خود اختصاص داده‌اند. بیشتر مسیحیان متعلق به کلیسای ارتودوکس یونانی (مشهور به ارتودوکس رومی به عربی هستند. بقیه نیز کاتولیک‌های رومی (مشهور به لاتین)، کاتولیک‌های شرقی (مشهور به کاتولیک‌های رومی به منظور تمیز دادن آن‌ها از کاتولیک‌های غربی) و جوامع مختلف پروتستان‌ها از جمله باپتیست‌ها هستند. مسیحیان اردن از جوامع گوناگون آمده‌اند و این مسئله در رفتاری که آن‌ها از خود نشان می‌دهند کاملاً نمایان است، من‌باب مثال، عشای ربانی کاتولیکها به عربی، انگلیسی، فرانسوی، ایتالیایی، اسپانیایی، تاگالوگ و سینالا و همچنین گویشهای عراقی زبان عربی برگزار می‌شود.

از زمان آغاز جنگ عراق بسیاری از مسیحیان این کشور نیز به صورت موقت یا دائم در اردن زندگی کرده‌اند.

زبان رسمی اردن عربی است، اما انگلیسی نیز تا حد زیادی در امور تجاری و دولتی و نیز میان مردم تحصیل کرده مورد استفاده قرار می‌گیرد. آموزش زبان عربی و انگلیسی در مدارس دولتی و خصوصی اجباری است. زبان فرانسوی نیز در برخی از مدارس دولتی تدریس می‌شود، اما آموزش آن اجباری نیست.

آنطور که ثبت شده‌است، حدود ۳ میلیون نفر به عنوان پناهنده فلسطینی و آواره در اردن ساکن هستند که بسیاری از آن‌ها شهروند این کشور شده‌اند. از سال ۲۰۰۳ به این سو نیز شمار زیادی از عراقی‌هایی که از جنگ عراق گریخته‌اند در اردن اقامت داشته‌اند، که تاکنون اقدامی برای شمارش و سرشماری آنان صورت نگرفته‌است.

آموزش

اردن توجه زیادی به مسئله آموزش و پرورش مبذول داشته‌است. نظام آموزشی این کشور هماهنگ با استانداردهای بین‌المللی است و برنامه‌های آموزش متوسطه آن در دانشگاه‌های جهانی پذیرفته شده‌است.

آموزش و پرورش مدارس

همچنین به بخش توجیهی مراجعه شود. آموزش و پرورش مدارس اردن را می‌توان به دو بخش تقسیم نمود:

• آموزش ابتدایی، که شامل ۱۰ سال تحصیل در مدرسه است. همه شهروندان اردنی ملزم به گذراندن این دوره ده ساله هستند.
• آموزش متوسطه، که شامل دو سال تحصیل در مدرسه برای دانش آموزانی است که دوره ابتدایی ۱۰ ساله را پشت سر گذارده‌اند. این دوره شامل دو بخش است:

1. آموزش متوسطه، که می‌تواند آکادمیک یا حرفه‌ای باشد. در پایان دوره دوساله، دانش آموزان امتحانات سراسری متوسطه توجیهی را در حوزه مربوطه و مناسب خود می‌دهند و به کسانی که امتحانات را با موفقیت پشت سر می‌گذارند گواهی توجیهی (گواهی پایان آموزش متوسطه سراسری) اعطا می‌شود. دانش آموزان برای ورود به دانشگاه|دانشگاه‌ها درگروه آکادمیک دوره آموزشی را طی می‌کنند، در حالی که درگروه فنی و حرفه‌ای دانش آموزان دوره‌های لازم را برای ورود به کالج محلی یا دانشگاه‌ها یا بازار کار می‌گذرانند، مشروط به آنکه دانش آموزان دو درس اضافی را نیز با موفقیت پشت سر بگذارند.
2. آموزش متوسط حرفه‌ای، که آموزش حرفه‌ای فشرده و کارآموزی به دانش آموزان ارائه می‌کند، و در پایان آن به دانش آموزان گواهی (نه توجیهی) اعطا می‌شود. این نوع آموزش توسط موسسات آموزش حرفه‌ای، تحت نظارت وزارت کار/ آموزش فنی و حرفه‌ای و آموزش شورای عالی ارائه می‌شود.

آموزش متوسطه خارجی

پس از پایان دوره ۸ یا ۱۰ ساله آموزش ابتدایی، اردنی‌ها مخیر هستند به جای گذراندن امتحانات توجیهی (۸ سال برای IGCSE و ۱۰ سال برای SAT و IB) برنامه آموزش متوسطه خارجی را انتخاب نمایند. این برنامه‌های را معمولاً مدارس خصوصی ارائه می‌کنند که شامل موارد زیر است:

• IGCSE
• اس‌ای‌تی (آزمون)
• کارشناسی بین‌المللی

سابق بر این، امتحانات GCSE نیز در اردن توسط مدارس خصوصی ارائه می‌شده‌است، که در حال حاضر به جای آن امتحانات IGCSE گذاشته شده‌است.

پس از فارغ‌التحصیلی دانش آموزان، وزارت آموزش عالی، با استفاده از سیستمی که مشابه سیستم‌های مورد استفاده در بریتانیا است، نمرات یا درجات برنامه‌های آموزشی خارجی را به نمرات یا درجات مورد استفاده برای دانش آموزان توجیهی تبدیل می‌کند. این سیستم هم از لحاظ فرایند تبدیل نمرات و درجات و هم از لحاظ میزان پذیرش متقاضیان غیر- توجیهی بحث‌برانگیز بوده‌است.

مشکل دیگری که وجود دارد سیستمی است که برای نتایج امتحانات برنامه‌های آموزشی خارجی به مقیاس توجیهی، که درصدی از ۱۰۰ است، به کار بسته می‌شود. وانگهی، عده‌ای بر این باورند که این سیستم رفتاری منصفانه یا حقیقتاً رفتاری توأم با ارفاق و گذشت با فارغ التحصیلان غیر- توجیهی دارد، و عده‌ای دیگر آن را غیر منصفانه قلمداد می‌کنند.

آموزش عالی

دسترسی به آموزش عالی برای دارندگان گواهی اتمام آموزش متوسطه سراسری میسر است، این افراد مختار هستند از میان کالج‌های محلی خصوصی، کالج‌های محلی دولتی یا دانشگاه‌ها (دولتی یا خصوصی) یکی را انتخاب نمایند. سیستم واحدی که این امکان را برای دانش آموزان فراهم می‌آورد تا درس‌های خود را براساس برنامه تحصیلی انتخاب کنند، در دانشگاه‌های اردن اعمال می‌شود. در حال حاضر، هشت دانشگاه دولتی به‌علاوه دو دانشگاه که جدیداً مجوز آن‌ها صادر شده، و سیزده دانشگاه خصوصی به‌علاوه چهار دانشگاه که مجوز آن‌ها جدیداً صادر شده، در اردن وجود دارند. آموزش پس از دوره متوسطه به‌طور کامل در حیطه وظایف وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی قرار می‌گیرد. این وزارت متشکل از شورای آموزش عالی و شورای تأیید می‌باشد.

مراحل تحصیل

• تحصیلات غیر- دانشگاهی پس از دوره متوسطه (بخش فنی- حرفه‌ای): تحصیلات غیر- دانشگاهی و حرفه‌ای در کالج‌های محلی ارائه می‌شود و تمامی کسانی که دارای هر نوع گواهی اتمام آموزش متوسط سراسری هستند می‌توانند در آن شرکت نمایند. برنامه دو یا سه ساله شامل حوزه‌های زیادی، از قبیل هنر، علوم، مدیریت، اداره اقتصادی و مهندسی می‌شود. از سال ۱۹۹۷، تمامی کالج‌های محلی تحت نظارت دانشگاه کاربردی البلقا درآمده‌اند. دانشجویان در پایان دوره دو یا سه ساله آزمون جامعی (الشامل) را پشت سر می‌گذرانند. به دانشجویانی که امتحان را با موفقیت پشت سر می‌گذرانند فوق دیپلم/ دیپلم اعطا می‌شود.
• تحصیل در دانشگاه‌ها:
• پایه اول دانشگاه: مقطع لیسانس:

دانشگاه‌های اردن از سیستم‌های آموزشی انگلیسی- آمریکایی پیروی می‌کنند و با دانشگاه‌های آمریکایی و انگلیسی زیادی در ارتباط هستند. مدرک لیسانس معمولاً چهار سال طول می‌کشد. تحصیل در مقطع رشته‌های دندانپزشکی، داروسازی و مهندسی به مدت پنج سال طول می‌کشد. مدت تحصیل در رشته پزشکی شش سال است که پس از اتمام آن دانشجویان باید دوره انتری یک ساله را نیز بگذرانند. با توجه به رشته تحصیلی، واحدهای درسی مقطع لیسانس از ۱۲۶ تا ۱۶۴ متغیر است.

• پایه دوم دانشگاه: مقطع فوق لیسانس:

مدرک فوق لیسانس پس از تحصیلات ۱ یا ۲ ساله‌ای که دانشجویان پس از دریافت مدرک لیسانس پشت سر می‌گذرانند به آن‌ها اعطا می‌شود. برای دریافت مدرک فوق لیسانس دانشجویان یا می‌توانند یک کار پایان ترم و پایان‌نامه (۲۴ واحد درس و ۹ واحد تحقیق) یا یک کار پایان ترم (۳۳ واحد) به همراه آزمون جامع را پشت سر بگذارند. نامزدهای شرکت در مقطع فوق لیسانس حتماً باید مدرک لیسانس با امتیاز حداقل خوب را داشته باشند.

• پایه سوم دانشگاه: دکترا

مدرک دکترا پس از ۳ یا ۵ سال تحصیل بعد از فوق لیسانس و ارائه رساله‌ای که از قبل کسی در مورد آن کار نکرده‌است، به دانشجویان این مقطع اعطا می‌شود. دانشجویان این مقطع با توجه به رشته‌ای که در آن تحصیل می‌کنند، باید یک کار پایان ترم ۲۴ واحدی و یک کار تحقیقاتی ۲۴ واحدی را پشت سر بگذرانند تا مدرک دکترا به آن‌ها اعطا شود. نامزدهای شرکت در مقطع دکترا حتماً باید مدرک فوق لیسانس با امتیاز حداقل خیلی خوب را داشته باشند.

• تربیت معلم: تربیت معلمهای مدارس پیش دبستانی و دبستانی/ ابتدایی

معلمهای مدارس ابتدایی باید مدرک لیسانس داشته باشند. آموزش معلمان مقطع متوسطه: معلمان مقطع متوسطه باید مدرک لیسانس و مدرک آموزش عالی یک ساله داشته باشند. آموزش استادان مقطع آموزش عالی: اساتید این دوره باید مدرک دکترا(PhD) داشته باشند. در برخی موارد داشتن مدرک فوق لیسانس کفایت می‌کند.

• تحصیلات غیر- سنتی: آموزش عالی از راه دور

این نوع آموزش در واحد تازه تأسیس دانشگاه آزاد عرب ارائه می‌شود.

• آموزش عالی مادام العمر:

آموزش مادام العمر در دانشگاه‌های دولتی و خصوصی، کالج‌های محلی دولتی و خصوصی، مؤسسه اداره دولتی اردن، مرکز جغرافیای اردن و انجمن علوم پادشاهی و دیگر موسسات ارائه می‌شود. رشته‌هایی که تدریس می‌شود شامل مهندسی، صنایع، کشاورزی، زبان‌های خارجه، علوم کامپیوتری، مطالعات منشی گری، تربیت بدنی و دیگر رشته‌هایی است که می‌تواند کمک بخش جوامع داخلی اردن باشد. این دوره‌ها معمولاً از یک هفته تا شش ماه طول می‌کشد و به دانشجویان در پایان دوره گواهی گذراندن دوره یا گواهی قبولی اعطا می‌شود. شرایط لازم با توجه به رشته ارائه شده و سطح آن متغیر است. برخی از این رشته‌ها برای حرفه‌های خاصی طراحی شده‌اند که در آن صورت داشتن تجربه کاری در رشته مربوطه برای گذراندن دوره‌ها الزامی است.

منابع

• خیراندیش، رسول - شایان، سیاوش: ریشه یابی نام و پرچم کشورها، تهران ۱۳۷۰.

پانویس

1. "Jordan". International Monetary Fund. Retrieved ۲۰۱۰-۰۴-۲۱.
2. "winston's+hiccup"&source=web&ots=lnSc2vfOZ-&sig=-eBShUqRxDbQW1DzwgQn4_vVFLg#v=onepage&q="winston's%20hiccup"&f=false Rough Guide to Jordan Matthew Teller,Rough Guides, 2002, ISBN 1-85828-740-5
3. «http://www.jordanusfta.com». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۴ ژانویه ۲۰۱۷. پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
4. «NLCNet.Org». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اکتبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲ سپتامبر ۲۰۰۸.
5. Jordan, Atlapedia Online
6. Jordan Demographics and Geography بایگانی‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine, Columbia Gazetteer of the World Online
7. on_and_demogrphics.html Religion and Demographics, Macalester College
8. Religion and Demographics بایگانی‌شده در ۵ مارس ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine, Macalester College

جستارهای وابسته

• اعتراضات ۲۰۱۸ اردن
• اعتراضات ۲۰۱۲–۲۰۱۱ اردن
• سپتامبر سیاه در اردن
• پیمان صلح اسرائیل–اردن
• روابط ایران و اردن
• روابط پاکستان و اردن
• هاشمی
• موسیقی اردن
• اسلام در اردن
• فرهنگ در اردن
• فهرست شاهان اردن
• استان‌های اردن
• تیم ملی فوتبال اردن
• فهرست دانشگاه های اردن

منابع

• دکتر: شامی، یحیی، (موسوعة المدن العربیة والاسلامیة) ، دارالفکر العربی، بیروت، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی به (عربی).
• د. الیاس، جبرائیل، الجبور، :(المحافظات الأردن)، اصدار الهیئة العامة للبدیات والمدن، عام ۲۰۰۷ للمیلاد.
• لبیب، عبدالساتر، (قِصَة الحَضَاراة) ، دارالمشرق، بیروت، چاپ سال ۱۹۹۰ میلادی.

پیوند به بیرون

دولت

• National Information System (NIS) Official Government Site
• Jordan Information Bureau in London
• Embassy of the Hashemite Kingdom of Jordan in Washington, D.C.

اطلاعات عمومی

• Arab Gateway - Jordan
• CIA World Factbook - Jordan
• Congressional Research Service (CRS) Reports regarding Jordan
• Open Directory Project - Jordan directory category
• US State Department - Jordan includes Background Notes, Country Study and major reports
• Jordan Tourism Board

شاه و ملکه

• Homepage of King Abdullah II
• Homepage of King Hussein - Tribute to ملک حسین
• Homepage of Queen Rania Al-Abdullah
• Homepage of Queen Noor

اخبار

• Jordan News Agency (Petra)
• Jordan Times News
• Yahoo! Full Coverage - Jordan headline links

سایر

• Coins of the Hashemite Kingdom of Jordan
• Currency of the Hashemite Kingdom of Jordan
• Postage Stamps of the Hashemite Kingdom of Jordan
• h2g2 article on Jordan

ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای اردن دارد.