جهان
جَهان اشاره دارد به زمین و زندگی و تمدن انسانی روی آن. همچنین واژه جهان برای اشاره به کیهان و کل گیتی نیز کاربرد دارد.
از واژه ی جهان برای اشاره به هر مجموعه ی بزرگ نیز استفاده میشود. برای نمونه زبان جهانی، حکومت جهانی و جهان ادبیّات. از نظر ریشه، واژه ی جهان دگرگونشده ی واژه ی کیهان پهلوی است. واژههای کیهان و گیتی نیز از همان ریشه آمدهاند.[1] جمعیت جهان به جمعیت انسانها اشاره دارد؛ به همین ترتیب، اقتصاد جهانی به اقتصادهای همه جوامع انسانی یا کشورها در کنار هم گفته میشود.
عمر جهان نیز برابر با ۰٫۱۷ ± ۱۳٫۷۵ میلیارد سال است.[2]
جهان هستی
جهان سازمانی بهطور کامل پویا است. این جهان روزی آغاز شد. شاید با یک انبساط بزرگ ناگهانی ماده؛ و ممکن است روزی پایان یابد. در همین زمان (میان آغاز و پایان) با انبساط بیشتر جهان کهکشانها از یکدیگر دورتر و دورتر میشوند. جهان با فعالیت و حرکت در حال بزرگشدن است. ستارگان در تمام درازای زندگیشان منقبض، منبسط، و منفجر میشوند.
سیارهها به دور ستارهها در حال گردشند. کهکشانها میچرخند و دنبالهدارها و سیارکها در منظومه ی خورشیدی در حال حرکت بر روی مدار خود هستند. عناصر، اتمها، مولکولها و ذرات پیوسته بر یکدیگر اثر میگذارند و تغییر میکنند. موجهای الکترومغناطیسی همهجا هستند (ما برای دیدن آنها باید بیرون از محوطه ی وجودیشان باشیم) ممکن است همه ی جهان از ماده ی تاریک ساخته شده باشد که ما در این مورد مطمئن نیستیم. رایجترین نظریه در مورد خلق جهان نظریه ی مهبانگ یا انفجار بزرگ است. این نظریه عقیده ی بسیاری از دانشمندان به ویژه ادوین هابل اخترشناس مشهور قرن بیستم است. مهبانگ میگوید که جهان بهوسیله ی یک موج سنگین انرژی و ماده ۱۰ تا ۲۰ میلیارد سال پیش به وجود آمدهاست. مهبانگ شکلگیری گازها و ذرات موجود در آسمان و هر چیز دیگری که در آن یافت میشود را نشان میدهد. این نظریه همچنین انبساط جهان در آینده را بیان میکند و نیز دور شدن همه ی اجزای آسمان، کهکشانها، ستارگان و سیارهها و هر چه در آن است. در نتیجه ی انفجار نخستین واکنش سریع آغاز شد و ذرات بسیار کوچک تشکیل شدند (دانشمندان میگویند که انفجار بزرگ یک انفجار نبود بلکه یک موج عظیم بود) و بعد بلافاصله جز اتمی ذرات بهوجود آمد (برای خلق پروتون و نوترون) هیدروژن و هلیوم نخستین اتمها بودند. از تأثیر این دو عنصر اساسی بر یکدیگر همه ی مواد به وجود آمدند.
اندازه ی جهان
ماده ی قابل مشاهده در فضایی به وسعت حداقل ۹۳ میلیارد سال نوری گسترده شدهاست. احتمالاً بیش از ۱۰۰ هزار میلیون کهکشان وجود دارد که کوچکترین آنها ده میلیون ستاره و بزرگترین آنها هزار میلیارد ستاره دارد. قطر یک کهکشان نوعی ۳۰٬۰۰۰ سال نوری و فاصلهٔ نوعی دو کهکشان مجاور ۳ میلیون سال نوری است.
جستارهای وابسته
پانویس
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به جهان در ویکیگفتاورد موجود است. |
- «معنی گیهان | لغتنامه دهخدا». www.vajehyab.com. دریافتشده در ۲۰۱۸-۰۳-۱۴.
- S. H. Suyu, P. J. Marshall, M. W. Auger, S. Hilbert, R. D. Blandford, L. V. E. Koopmans, C. D. Fassnacht and T. Treu. Dissecting the Gravitational Lens B۱۶۰۸+۶۵۶. II. Precision Measurements of the Hubble Constant, Spatial Curvature, and the Dark Energy Equation of State. The Astrophysical Journal, ۲۰۱۰; ۷۱۱ (۱): ۲۰۱ DOI: ۱۰٫۱۰۸۸/۰۰۰۴–۶۳۷X/۷۱۱/۱/۲۰۱
منابع
- بخشی از مطالب از دانشنامه رشد.
- مشارکتکنندگان ویکیپدیا. «World». در دانشنامهٔ ویکیپدیای انگلیسی، بازبینیشده در ۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۲.