الفبای سیریلیک

خط سیریلیک یا آزبوکا یک خط الفبایی است که در سراسر اوراسیا به عنوان نوشتار ملی در کشورهایی مختلف اسلاو، ترکی، مغولی و ایرانی زبان در جنوب شرق و شرق اروپا، قفقاز، آسیای میانه، شمال و شرق آسیا مورد استفاده است.

سیریلیک
نوعالفبا
زبان‌هاالفبای رسمی در:
("زبان‌های استفاده‌کننده از سیریلیک" را ببینید)
دورهٔ زمانینوع اولیه از ۹۴۰
سامانهٔ مادر
سامانهٔ خواهر
ایزو ۱۵۹۲۴Cyrl, 220
 
Cyrs (کلیسای قدیمی گوناگون اسلاونی)
جهتچپ به راست
مخفف یونیکدCyrillic
دامنه یونیکد
نقشه پراکندگی الفبای سیریلیک در جهان. در کشورهای سبز تیره، خط سیریلیک در آن‌ها تنها خط رسمی است و در سبزهای روشن، یکی از خط‌های رسمی است.

در سده نهم میلادی سیمون کبیر یکم فرمانروای این سرزمین در پی دوران فرهنگی و سیاسی پدرش بوریس یکم سفارش رسم‌الخط جدیدی را داد، الفبای اولیه سیریلیک، که در مدرسه ادبی پرسلاو در اولین امپراتوری بلغار ایجاد و جانشین الفبای گلاگولیتی شد که پیش از این به‌دست سیریل و متودیس مقدس ایجاد شده بود، این کار به‌دست همان شاگردانی که الفبای جدید اسلاوی را در بلغارستان خلق کرده بودند انجام شد. استفاده از الفبای سیریلیک در ۸۹۳ در بلغارستان رسمیت یافت.[2][3][4] رسم‌الخط جدید اساس الفبایی که در زبان‌های مختلف خصوصاً آن‌ها که ریشه‌های ارتدوکسی اسلاوی دارند و زبان‌های غیر اسلاو، زیر تأثیر زبان روسی شد. برای قرن‌ها سریلیک به‌دست کاتولیک‌ها و مسلمانان اسلاو هم، مورد استفاده قرار می‌گرفت. در سال ۲۰۱۹ حدود ۲۵۰ میلیون نفر در اوراسیا از آن به عنوان الفبای رسمی زبان ملی‌شان استفاده می کردند که روسیه حدود نیمی از آنها را تشکیل می دهد. با الحاق بلغارستان به اتحادیه اروپا در ۱ ژانویه ۲۰۰۷، سیریلیک، تبدیل به سومین رسم‌الخط رسمی اتحادیه اروپا پس از لاتین و یونانی تبدیل شد.[5]

سیریلیک از رسم‌الخط یونیسیال یونانی، مشتق شده و با حروفی از زبان کهن‌تر گلاگولیتیک، تقویت شده است که شامل تعدادی از لیگاتورهایش هم می‌شود. این حروف اضافی برای صداهای زبان اسلاوی کلیسایی باستان که در یونانی یافت نمی‌شود مورد استفاده قرار می‌گیرد. این الفبا به افتخار دو برادر بیزانسی[6]، سیریل و متدویس مقدس نامیده شده است که پیش از این، الفبای گلاگولیتیک را پدید آورده بودند. پژوهشگران مدرن اعتقاد دارند که سیریلیک به‌دست شاگردان اولیه سیریل و متودیس، به‌ویژه کلمنت اهرید، گسترش و رسمیت پیدا کرده است.

در اوایل قرن هجدهم، الفبای سیریلیک مورد استفاده در روسیه به‌طور اساسی، به‌دست پترکبیر که به‌تازگی از سفر دیپلماتیکش به اروپای غربی بازگشته بود مورد اصلاح قرار گرفت که الفبای مدنی نامیده و به الفبای لاتین، نزدیک‌تر شد، چندین حرف آرکائیک منسوخ و چندین حرف، توسط خود پتر، طراحی شدند. این حروف، بین موارد بالا و پایین، تمایز ایجاد می‌کرد و تایپوگرافی غربی هم، مورد اقتباس قرار گرفت.[7] اشکال قبل از اصلاح، به‌ویژه در کلیساهای اسلاو و گاهی حتی در روسیه امروزی مورد استفاده است، خصوصاً اگر بخواهید متنی با حس اسلاو یا آرکائیک ارائه کنید.

الفبای سیریلیک در زبان روسی
بزرگکوچکنامآوانویسیمثال کاربرد
Ааاَ/a/ادب
Ббبِه/b/ناب
Ввوِه/v/وزن
Ггگِه/g/گ‍ـام
Ддدِه/d/دبیر
Ееیِه/je/یِ‍ـگانه
Ёёیُ/jo/ریو
Жжژِه/ ʒ /ژاله
Ззزِه/z/زنگ
Ииایـ/i/شادی
Ййی/j/چای یا Yes
Ккکا/k/پاک
Ллاِل/l/زال
Ммاِم/m/گام
Ннاِن/n/ن‍یکی
Ооآ یا اُ/o/الو به معنی سلام
Ппپِه/p/پـ‍اریس
Ррاِر/r/رادیو
Ссاِس/s/س‍ـرای
Ттتِه/t/تـ‍بر
Ууاو/u/دوش
Ффاِف/f/ف‍ـاز
Ххخا/x/شاخ
Ццتْسه/ts/ع‍طس‍ه
Ччچِه/št/چـ‍اه
Шшشا/š/آش
Щщشْچا/štš/خروشْچ‍ف
Ъъنشان سختی ?مسـ‍ـ‍ؤول، وضـ‍ـ‍ع
Ыыاَیی/ɨ/Почтительный
پاچتیتیل‌نی به معنی محترم
Ььنشان نرمی/ j/


j/

 معادل ندارد
Ээاِ/ e/اِکباتان
Ююیو/ju/یونان
Яяیَه/ja/یَ‍ـواش

منابع
  1. Oldest alphabet found in Egypt. BBC. 1999-11-15. Retrieved 2015-01-14.
  2. Dvornik, Francis (1956). The Slavs: Their Early History and Civilization. Boston: American Academy of Arts and Sciences. p. 179. The Psalter and the Book of Prophets were adapted or "modernized" with special regard to their use in Bulgarian churches and it was in this school that the Glagolitic script was replaced by the so-called Cyrillic writing, which was more akin to the Greek uncial, simplified matters considerably and is still used by the Orthodox Slavs.
  3. Curta, Florin (2006). Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250. Cambridge Medieval Textbooks. Cambridge University Press. pp. 221–222. ISBN 978-0-521-81539-0.
  4. Hussey, J. M.; Louth, Andrew (2010). "The Orthodox Church in the Byzantine Empire". Oxford History of the Christian Church. Oxford University Press. p. 100. ISBN 978-0-19-161488-0.
  5. Orban, Leonard (24 May 2007). "Cyrillic, the third official alphabet of the EU, was created by a truly multilingual European" (PDF). European Union. Retrieved 3 August 2014.
  6. Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001–05, s.v. "Cyril and Methodius, Saints"; Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica Incorporated, Warren E. Preece – 1972, p. 846, s.v., "Cyril and Methodius, Saints" and "Eastern Orthodoxy, Missions ancient and modern"; Encyclopedia of World Cultures, David H. Levinson, 1991, p. 239, s.v., "Social Science"; Eric M. Meyers, The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, p. 151, 1997; Lunt, Slavic Review, June 1964, p. 216; Roman Jakobson, Crucial problems of Cyrillo-Methodian Studies; Leonid Ivan Strakhovsky, A Handbook of Slavic Studies, p. 98; V. Bogdanovich, History of the ancient Serbian literature, Belgrade, 1980, p. 119
  7. "Civil Type and Kis Cyrillic". typejournal.ru. Retrieved 22 March 2016.
  • دستور تصویری زبان روسی – پهلوانوا، لبدیوا - برگردان اکبری پور شابک ‎۹۶۴−۳۳۰−۰۴۰−۴

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ الفبای سیریلیک موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.