جنگ داخلی لبنان

جنگ داخلی لبنان (در عربی: حرب أهلیة لبنانیة) یک جنگ داخلی چند وجهی بود که از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰ بطول انجامید و در حدود ۱۲۰۰۰۰ نفر تلفات بر جای گذاشت.[3] تا سال ۲۰۱۲ حدوداً ۷۶۰۰۰ نفر همچنان آواره بودند.[4] بر اثر این جنگ همچنین یک میلیون نفر لبنان را ترک کردند.[5]

جنگ داخلی لبنان
میدان شهدای بیروت (۱۹۸۲)
زمان ۱۳ آوریل ۱۹۷۵ تا ۱۳ اکتبر ۱۹۹۰ مکان لبنان نتیجه پیمان طائف برتری ۵۵ بر ۴۵ درصدی مسیحیان بر مسلمانان با نسبت ۵۰ به ۵۰ طرفین جایگزین شد جایگاه نخست‌وزیری برای مسلمانان تثبیت شد خلع سلاح تمامی گروه‌های نظامی لبنانی و غیر لبنانی به استثنا حزب‌الله اخراج سازمان آزادیبخش فلسطین از لبنان اشغال بیشتر لبنان توسط سوریه تا ۳۰ آوریل ۲۰۰۵ افزایش نفوذ سوریه در لبنان درگیری در جنوب لبنان شکست دولت آزاد لبنان با پشتیبانی اسرائیل (۱۹۷۹–۱۹۸۳) و جایگزینی آن با ناحیه امنیتی اسرائیل (نواحی اشغالی جنوب لبنان) قرارگیری حزب‌الله در خط مقدم
جنگندگان
حزب فالانژ جنبش وطنی آزاد[1] ارتش اسرائیل	ساف حزب‌الله لبنان جنبش امل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
فرماندهان
بشیر جمیل امین جمیل ساعد حداد میشل عون[2] آریل شارون مناخم بگین	یاسر عرفات نبیه بری سید عباس موسوی حافظ اسد عماد مغنیه
۱۲۰۰۰۰تا ۱۵۰۰۰۰نفر کشته شده

بخشی از مجموعه مباحث درباره
حزب‌الله لبنان
ایدئولوژی تاریخچه پرچم روابط خارجه منابع مالی
فعالیت‌های سیاسی 2008 conflict in Lebanon 2006–08 Lebanese political protests توافقنامه دوحه
فعالیت‌های نظامی جنگ داخلی لبنان (1983 US Embassy bombing War of the Camps) درگیری‌های جنوب لبنان (۲۰۰۰–۱۹۸۵) 2000–06 Shebaa Farms conflict جنگ 2006 لبنان و اسرائیل 2008 conflict in Lebanon جنگ نیابتی ایران و عربستان جنگ داخلی سوریه مداخله حزب‌الله در جنگ داخلی سوریه درگیری‌های لبنان (۲۰۱۲–تاکنون) Capabilities Armed strength Imam al-Mahdi Scouts
سازماندهی بیت‌المال جهاد البنا سازمان حامیان مقاومت اسلامی (IRSO) رسانه شبکه المنار رادیو النور
افراد Secretaries-General صبحی طفیلی سید عباس موسوی سید حسن نصرالله

قبل از جنگ لبنان یک کشور چند فرقه ای بود که در شهرهای ساحلی اکثراً سنیها و مسیحیان، در جنوب و دره بقاع در شرق عمدتاً شیعیان و در نواحی کوهستانی بیشتر دروزیها و مسیحیان ساکن بودند و دولت لبنان تحت تأثیر قابل توجه نخبگانی از مسیحیان مارونی اداره می‌شد.[6][7] پیوند بین سیاست و مذهب در دوران قیمومیت فرانسه بر لبنان در سالهای ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۳ و ساختار پارلمان به نفع برتری جمعیت مسیحیان پایه‌گذاری شد. اگرچه کشور جمعیت بزرگی از مسلمانان داشت و بسیاری از جریانات پان عربیسم و چپ به مخالفت با دولت طرفدار غرب برخاستند. پایه‌گذاری کشور اسرائیل و آوارگی صدها هزار مهاجر فلسطینی در فاصله سالهای ۱۹۴۸ تا ۱۹۶۷ باعث برهم خوردن تعادل جمعیتی بنفع مسلمانان شد. جنگ سرد تأثیر عمیقی بر تجزیه لبنان داشت که عمدتاً به علت قطبی شدن شرایط سیاسی بود که پیش از آن در بحران سیاسی ۱۹۵۸ خود را نشان داده بود. بطوریکه مارونیها به طرفداری از غرب و جنبشهای پان عربی به طرفداری از کشورهای عرب متحد شوروی پرداختند.[8]

مبارزه میان مارونیها و فلسطینیها (عمدتاً سازمان آزادیبخش فلسطین) از سال ۱۹۷۵ شروع شد. سپس چپها، پان عربها و گروهای مسلمان لبنانی اتحادی با فلسطینیها تشکیل دادند. در طول دوران جنگ اتحادها بسرعت و به‌طور غیرقابل پیش‌بینی تغییر می‌نمود. علاوه بر آن قدرتهای خارجی همچون سوریه و اسراییل درگیر جنگ شده و در کنار طرفهای مختلف جنگ مبارزه می‌کردند. همچنین نیروهای حافظ صلحی مانند نیروهای چند ملیتی در لبنان و یونیفل نیز در لبنان مستقر بودند.

در سال ۱۹۸۹ معاهده طائف آغازگر پایان درگیرها بود. در ژانویه ۱۹۸۹ هیئتی از اتحادیه عرب شروع به فرمول بندی راه حل‌های مناقشه نمود. در مارس ۱۹۹۱ پارلمان قانون عفو عمومی را برای تمامی جنایات قبل از این تاریخ به تصویب رساند.[9] در می ۱۹۹۱ تمامی گروه‌های شبه نظامی به استثنا حزب‌الله منحل شدند و ارتش لبنان بازسازی خود را به عنوان یک سازمان غیرفرقه ای آغاز نمود.[10] با این حال تنشهای مذهبی مابین شیعیان و سنی‌ها به قوت خود باقی ماند.[11][12]

تاریخچه

پیر جمیل، بنیان‌گذار حزب فالانژ لبنان در سالروز تأسیس حزب در سال ۱۹۷۱ میلادی در بیروت.

امام موسی صدر با توضیح اینکه سه عامل داخلی، عربی، و جهانی در بروز جنگ داخلی در لبنان نقش داشت، نخستین جرقه مهمی را که به آغاز نخستین جنگ در سال ۱۹۷۵ منجر شد و ۱۹ ماه طول کشید چنین بازگو می‌کند:

«معروف سعد که یکی از رهبران مسلمان جنوب لبنان بود، در پیشاپیش تظاهراتی به نفع ماهیگیران محروم که اعتراض به تشکیل یک شرکت احتکار ماهیگیری داشتند، هدف گلوله (ارتش) قرار گرفت و کشته شد. بدین ترتیب، بحران شروع گردید. چند روز بعد اتوبوسی که ۳۷ نفر لبنانی و فلسطینی در آن بودند از منطقه عین‌الرمانه در حال عبور بود که اتومبیل منفجر شد و مردانی که داخل آن بودند یک به یک بیرون آورده شده و با گلوله مارونی‌ها کشته شدند و از این پس جنگ داخلی آغاز شد.»[13]

نظامیان عضو سازمان آزادی‌بخش فلسطین در یک راهپیمایی در بیروت، ۱ ژانویه ۱۹۷۹ میلادی.

در ۱۳ آوریل ۱۹۷۵، رویداد دیگری اتفاق افتاد که آغاز جنگ داخلی لبنان را در پی داشت. در این رویداد، وقتی پی‌یر جمیل مؤسس و رهبر حزب کتائب (حزب فالانژ لبنان) در حال بازدید از مراحل ساخت کلیسایی در عین الرُمّانة بود هدف حمله سرنشینان مسلحِ خودرویی ناشناس قرار گرفت. درگیری ایجاد شده در این حمله به قتل چهار نفر از جمله یکی از محافظان پییر جُمَیِّل انجامید. جمیل از سوءقصد جان سالم به در برد، ولی این کار باعث مجموعه‌ای از اقدامات متقابل شد که در نهایت به جنگ داخلی ۱۵ ساله در لبنان منجر شد.[14]

از وقایع مهم در جنگ داخلی لبنان می‌توان به کشتار اهالی دو اردوگاه پناهندگان فلسطینی در لبنان موسوم به «صبرا و شتیلا» اشاره کرد که در تاریخ ۱۶ سپتامبر تا ۱۸ سپتامبر ۱۹۸۲ میلادی، به وسیلهٔ شبه‌نظامیان فالانژ لبنانی و به انتقام ترور بشیر جمیل، رئیس‌جمهور لبنان و رهبر حزب فالانژ از فلسطینیان به وقوع پیوست. در این ماجرا مسیحیان مارونی عضو حزب فالانژ، بین ۷۰۰ تا ۳۵۰۰ نفر از فلسطینیان را به انتقام قتل بشیر جمیل کشتند.[15]

دخالت‌های خارجی

حکومت سوریه به رهبری حافظ اسد، یکی از عوامل مؤثر در ۱۵ سال جنگ داخلی لبنان به‌شمار می‌رفت.[16]

با صدور قطعنامه ۴۲۵ شورای امنیت و ورود نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل متحد، واحدهای ارتش اسرائیل در سال ۱۹۷۸ میلادی، از جنوب لبنان خارج شدند، اما گروه مسلح تشکیل‌شده‌ای از «مسیحی‌ها، دروزی‌ها و شیعه‌ها»[17] به نام «ارتش جنوب لبنان» را بر جای خود گذاشتند و پول و اسلحه در اختیارشان قرار دادند تا منطقه‌ای که قبلاً تحت اشغال اسرائیل بود را، هم‌چنان در کنترل خود نگه دارند و نگهبان خاک اسرائیل در مقابل حملات فلسطینی‌ها بشوند.[17] میلیشیای مسلح موسوم به «دولت آزاد لبنان» در آوریل سال ۱۹۷۹ میلادی، اعلام موجودیت کرد و تا مرز رودخانه لیتانی، یک محدوده هشتصد کیلومتر مربعی را تحت کنترل داشت.[18]

در زمان جنگ داخلی لبنان، حزب‌الله لبنان به کمک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، تعلیم نظامی داده شده و تحت حمایت مالی و سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت.[19]

جستارهای وابسته

• بحران ۱۹۵۸ لبنان
• جنگ ۱۹۸۲ لبنان
• ربوده شدن چهار ایرانی در لبنان

پانویس

1. میشل عون؛ دشمن دیرین سوریه، رفیق امروز حزب‌الله، بی‌بی‌سی فارسی
2. مواضع دیروز و امروز ایران و متحدانش در قبال میشل عون، بی‌بی‌سی فارسی
3. UN Human Rights Council. "IMPLEMENTATION OF GENERAL ASSEMBLY RESOLUTION 60/251 OF 15 MARCH 2006 ENTITLED HUMAN RIGHTS COUNCIL," 23 November 2006, p.18.
4. CIA World Factbook. "CIA World Factbook: Lebanon: Refugees and internally displaced persons". CIA World Factbook, 10 September 2012.
5. "Things Fall Apart: Containing the Spillover from an Iraqi Civil War" By Daniel Byman, Kenneth Michael Pollack, Page. 139
6. Islam and Assisted Reproductive Technologies, Marcia C. Inhorn, Soraya Tremayne – 2012, p 238
7. "BBC NEWS – Middle East – Who are the Maronites?". bbc.co.uk.
8. "Beware of Small States: Lebanon, Battleground of the Middle East", p.62
9. "Ex-militia fighters in post-war Lebanon" (PDF). Archived from the original (PDF) on 23 September 2015. Retrieved 19 July 2019.
10. "Lebanon's History: Civil War". ghazi.de.
11. Lebanon: Current Issues and Background – Page 144, John C. Rolland – 2003. شابک ‎۹۷۸۱۵۹۰۳۳۸۷۱۱.
12. «بازخوانی کشتار صبرا و شتیلا / نخستین زن ژورنالیست ایرانی». مرکز اسناد انقلاب اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۸ ژوئن ۲۰۱۵.
13. حجتی کرمانی، علی (۱۳۸۸). لبنان به روایت امام موسی صدر و شهید مصطفی چمران. تهران: موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر. صص. ۶۸. شابک ۹۷۸-۹۷۸-۹۰۰۶۸-۵-۴.
14. https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/01/25/710322/دوره-سیاه-تاریخ-لبنان-چگونه-رقم-خورد (۲۵ فروردین ۱۳۹۴). «دوره سیاه تاریخ لبنان چگونه رقم خورد». خبرگزاری تسنیم (به بش).
15. میراث سیاسی خاندان جمیل در لبنان، بی‌بی‌سی فارسی
16. سوریه در راه بی‌بازگشت، شرط‌بندی جمهوری اسلامی بر اسب مرده، رادیو فردا
17. دروازه‌ای که اسرائیل به روی لبنان گشود، بی‌بی‌سی فارسی
18. چرا اسرائیل دست از سر لبنان برنمی‌دارد، لوموند دیپلماتیک
19. Adam Shatz (April 29, 2004), "In Search of Hezbollah", The New York Review of Books Check date values in: |تاریخ= (help)