جدایی‌خواهی کردها از ایران

جدایی‌خواهی کردها از ایران[8]،[1][3] شورش کردها در ایران امروزی[3][9][10] یا کشمکش کُردها و حکومت ایران[11][12] اشاره به تلاش تعدادی از احزاب کُرد در غرب ایران دارد که در پی جدا نمودن سرزمین‌های کردنشین از ایران و ایجاد یک کشور مستقل کرد هستند. نخستین درگیری میان این احزاب و حکومت ایران در زمان رضاشاه پهلوی روی داد.[1] در سال ۱۹۴۳ و پس از اشغال ایران توسط نیروهای انگلستان و شوروی، به صورت جدی نقطه شروع سازماندهی شده جدایی‌طلبان برای جدایی از خاک ایران کلید خورد.[4] زمانی که احزاب کومله و حزب دمکرات کردستان فعالیت‌های سیاسی خود را در ایران با هدف به دست آوردن یک حکومت خودمختار در مناطق کردنشین آغاز کردند. امروزه مبارزه استقلال طلبان توسط گروه پژاک دنبال می‌شود.[13]

جدایی‌خواهی کردها از ایران
تاریخ ۱۹۱۸-تاکنون[1][2][3] (شروع فاز اصلی ۱۹۴۳[4][5]-تاکنون)[4] مکان ایران نتیجه آتش‌بس: سرکوب چندین شورش کرد شکست در ایجاد جمهوری مهاباد ۱۹۴۶ شکست شورش حزب دموکرات کردستان عراق ۱۹۷۹ و خودداری از درگیری در سال ۱۹۹۶ سرکوب سیاسی انجمن‌های کرد ایران[6] آتش‌بس میان نظامیان ایرانی و گروه پژاک در سپتامبر ۲۰۱۱، اما نقص چندین باره آتش‌بس از سوی دو طرف
طرفین درگیر
دولت شاهنشاهی ایران شورای انقلاب اسلامی ایران ارتش جمهوری اسلامی ایران سپاه پاسداران	افراد قبیله شکاک جمهوری مهاباد حدکا کومله اتحاد مبارزان کمونیست چفخا پشتیبانی توسط: عراق بعثی اتحاد جماهیر شوروی پژاک
فرماندهان و رهبران
رضاشاه پهلوی محمدرضا پهلوی حاجی‌علی رزم‌آرا روح‌الله خمینی ابوالحسن بنی صدر محسن رضایی علی صیاد شیرازی صادق خلخالی قاسمعلی ظهیرنژاد ناصر کاظمی  † مصطفی چمران محمد بروجردی  † محمود کاوه حمید باکری مهدی باکری محمدولی قرنی احمد متوسلیان	اسماعیل آقا سیمیتقو قاضی محمد  مصطفی بارزانی احمد بارزانی عبدالرحمان قاسملو † صادق شرفکندی † احمد مفتی‌زاده منصور حکمت اشرف دهقانی عبدالرحمن حاجی احمدی مجید کاویان  † مراد قره سج  †
تلفات
	۴٬۰۰۰ کشته (۱۹۸۰–۲۰۰۰)[7] (ادعای حدکا)
ادعای حدکا: ۳۰٬۰۰۰ غیرنظامیان کشته شده (۱۹۸۰–۲۰۰۰)[7] مجموع تلفات: ۱۵٬۰۰۰ تا ۳۴٬۰۰۰ از هر دو طرف

دولت شوروی مسائل کردها را به دقت زیرنظر داشت و به منظور تشویق حرکت‌های استقلال‌طلبانهٔ کردها در کشورهای ترکیه، عراق و ایران، می‌خواست جمهوری کُرد مستقل و کوچکی در خاک خود تأسیس کند.[14]

باوجود اینکه حکومت ایران هرگز روی خوشی به جدایی مناطق غربی خود نشان نداده‌است، برخلاف کشورهایی نظیر ترکیه و عراق در موارد زیادی دست به خشونت سازماندهی شده علیه کردها نزده‌است.[15] برخلاف کشورهای دیگر، که دارای جمعیت کردی هستند، مانند ترکیه، عراق و سوریه، جدایی طلبی احزاب کرد در ایران معمولاً با استقبال کمی میان کردان روبرو شده‌است زیرا پیوندهای مستحکم قومی و زبانی میان کردها و سایر اقوام ایرانی وجود دارد.[15][16][16] کرینبروک می‌نویسد که بیشتر کردهای ایران هیچگونه علاقه‌ای به جدایی از ایران نشان نمی‌دهند[15] و حتی ایده خودمختاری را نیز رد می‌کنند.[15][17] داشتن تاریخ و فرهنگ مشترک با سایر اقوامی که در ایران زندگی می‌کنند، دلیل دیگری است که ایده جدایی از ایران در میان کردها مورد استقبال قرار نگرفته‌است.[16][18][19]

پانویس

1. Benjamin Smith. Land and Rebellion: Kurdish Separatism in Comparative Perspective.P.10. "The Kurds of Iran: Opportunistic and Failed Resistance, 1918‐".
2. AYLIN ÜNVER NOI. The Arab Spring - its effects on the Kurds and the approaches of Turkey, Iran, Syria and Iraq on the Kurdish issue. Gloria Center. 1 July 2012. "There is a long history of tension between the Kurds and the government in Iran. This began with Reza Shah Pahlavi recapturing the lands that Kurdish leaders had gained control of between 1918 and 1922."; "Iran fears that the creation of a semi-autonomous state in northern Iraq might motivate its own Kurdish minority to press for greater independence. However, Iran’s concern about Kurdish separatism does not approach the level of Turkey’s concern. Still, there have been repeated clashes between Kurds and Iranian security forces" بایگانی‌شده در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine
3. Elling, Rasmus Christian (2013). Minorities in Iran: Nationalism and Ethnicity after Khomeini. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-11584-2. OCLC 714725127.
4. University of Arkansas. Political Science department. Iran/Kurds (1943-present). Retrieved 09 September 2012.
5. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ اوت ۲۰۱۳.
6. Iran: Freedom of Expression and Association in the Kurdish Regions. 2009. "This 42-page report documents how Iranian authorities use security laws, press laws, and other legislation to arrest and prosecute Iranian Kurds solely for trying to exercise their right to freedom of expression and association. The use of these laws to suppress basic rights, while not new, has greatly intensified since President Mahmoud Ahmadinejad came to power in August 2005."
7. Hicks, Neil. The human rights of Kurds in the Islamic Republic of Iran, April 2000. بایگانی‌شده در ۷ اوت ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
8. William Mark Habeeb, Rafael D. Frankel, Mina Al-Oraibi. The Middle East in Turmoil: Conflict, Revolution, and Change. ABC-CLIO publishing. P.46.
9. Chubin, Shahram; Zabih, Sepehr (1974). The Foreign Relations of Iran: A Developing State in a Zone of Great-Power Conflict. Berkeley: University of California Press. p. 312. ISBN 978-0-520-02683-4. OCLC 1219525.
10. Hiltermann, Joost R. (2007). A Poisonous Affair: America, Iraq, and the Gassing of Halabja. New York City: Cambridge University Press. p. 162. ISBN 978-0-521-87686-5. OCLC 77831064.
11. Contemporary Gulf. 1980
12. Near East, North Africa report. 1994
13. Itzkowitz Shifrinson, J.R. The Kurds and Regional Security: An Evaluation of Developments since the Iraq War."More indicative of the PKK’s growing power was its 2004 establishment of the Party for a Free Life in Iranian Kurdistan (PEJAK or PJAK) as a sister organization with the goal of fomenting Kurdish separatism in Iran by fostering Kurdish nationalism therein."
14. «بارِزانیها». دانشنامهٔ جهان اسلام.
15. Kreyenbroek, Philip G.; Sperl, Stefan (1992). The Kurds: A Contemporary Overview. London; New York: Routledge. pp. 17–19. ISBN 978-0-415-07265-6. OCLC 24247652.
16. Banuazizi, Ali; Weiner, Myron (1986). The State, Religion, and Ethnic Politics: Afghanistan, Iran, and Pakistan. Syracuse, N.Y. : Syracuse University Press. pp. 186–187. شابک ‎۹۷۸−۰−۸۱۵۶−۲۳۸۵−۴ . OCLC 13762196.
17. Romano, David (2006). The Kurdish Nationalist Movement: Opportunity, Mobilization and Identity. Cambridge Middle East studies, 22. Cambridge, UK; New York: Cambridge University Press. p. 240. ISBN 978-0-521-85041-4. OCLC 61425259.
18. Kreyenbroek, Philip G. ; Sperl, Stefan (1992). The Kurds: A Contemporary Overview. London; New York: Routledge. pp. 138–141. شابک ‎۹۷۸−۰−۴۱۵−۰۷۲۶۵−۶ . OCLC 24247652.
19. Kreyenbroek, Philip G. ; Sperl, Stefan (1992). The Kurds: A Contemporary Overview. London; New York: Routledge. pp. 17–19. شابک ‎۹۷۸−۰−۴۱۵−۰۷۲۶۵−۶ . OCLC 24247652.

پیوند به بیرون

• PJAK website (به فارسی، سورانی و انگلیسی)
• Extract from article about Kurdish Iranian militants ۲۸ ژوئن ۲۰۰۶