احمد متوسلیان

احمد متوسلیان یزدی (زاده ۱۵ فروردین ۱۳۳۲ در تهران – ربوده شده ۱۴ تیر ۱۳۶۱ در لبنان)، فرمانده لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله در جنگ ایران و عراق بود. وی یکی از ۴ فرد ربوده شده ایران در لبنان در سال ۱۳۶۱ است.[1][2][3]

حاج احمد

احمد متوسلیان یزدی
زاده۱۵ فروردین ۱۳۳۲ ‏(۶۸ سال)
تهران
یگانسپاه پاسداران انقلاب اسلامی
فرماندهیفرمانده لشکر ۲۷ محمدرسول الله
جنگ‌ها و عملیات‌هاجنگ ایران و عراق
عملیات فتح المبین فتح خرمشهر
خویشاوندانغلامحسین متوسلیان - معصومه حسینی زاده

آغاز زندگی

احمد متوسلیان در ۱۵ فروردین ۱۳۳۲ در یکی از محلات جنوب شهر تهران به دنیا آمد. دوران تحصیل ابتدایی را در دبستان اسلامی مصطفوی به پایان رساند و ضمن تحصیل، به پدرش در بازار تهران در شغل شیرینی‌فروشی کمک می‌کرد. احمد در کودکی بسیار گوشه‌گیر بود. پس از پایان دوره ابتدایی، وارد هنرستان صنعتی شد و در سال۱۳۵۱ دیپلم گرفت. سپس به خدمت سربازی اعزام شد و در شیراز دوره تخصصی تانک را گذراند و پس از آن، به سرپل ذهاب اعزام شد. او در سال ۱۳۵۶ در رشته مهندسی الکترونیک دانشگاه علم و صنعت ایران پذیرفته شد.[4]

در دوران انقلاب اسلامی

متوسلیان در دوران خدمت سربازی، فعالیت‌های مذهبی و سیاسی داشت و مخالفت خود را با حکومت پهلوی بیان می‌کرد. پس از پایان دوره سربازی، در یک شرکت تأسیساتی خصوصی استخدام شد و پس از چند ماه، به خرم‌آباد منتقل شد و به‌فعالیت‌های سیاسی- تبلیغی خود ادامه داد. در سال ۱۳۵۴ توسط اکیپی از کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک دستگیر و روانه زندان شد و پنج ماه در زندان فلک‌الافلاک خرم‌آباد در یک سلول انفرادی زندانی بود. پس این که از زندان آزاد شد، در قم و تبریز در سال ۱۳۵۶، نقش رابط و هماهنگ‌کننده تظاهرات را در محلات جنوبی تهران برعهده داشت. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران مسئولیت تشکیل کمیته انقلاب اسلامی محل خویش را عهده‌دار شد. پس از شکل‌گیری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به این ارگان پیوست.[4]

پس از آغاز قیام‌های کردستان در اسفند ۱۳۵۷ داوطلبانه عازم بوکان شد و به سقز و بانه رفت. پس از آن برای آزادسازی سنندج راهی این شهر شد. در اوایل خرداد ۱۳۵۹ مسئولیت سپاه مریوان بر عهده او گذاشته شد.[5][6][7]

در جنگ ایران و عراق

در دی ۱۳۶۰ عملیات محمد رسول‌الله از دو محور مریوان و پاوه بر روی منطقه خرمال توسط وی و ابراهیم همت رهبری شد که این عملیات سنگ بنای تأسیس تیپ ۲۷ رسول‌الله بشمار می‌رود. احمد در سال ۱۳۶۰ پس از بازگشت از مراسم حج، از طرف محسن رضایی (فرمانده کل سپاه) مأمور فرماندهی سپاه مریوان و پاوه تیپ محمد رسول‌الله شد. او به همراه بروجردی راهی جبهه‌های جنوب شد.[8][9][10]

در شب ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ عملیات بیت‌المقدس به فرماندهی احمد متوسلیان از منطقه دارخوین به سمت جاده اهواز–خرمشهر آغاز شد که موجب آزادسازی خرمشهر شد.[11]

در لبنان
احمد متوسلیان در کنار محمدابراهیم همت و محمدرضا دستواره و تقی رستگار مقدم شب قبل از ربوده شدن (شامگاه ۱۳ تیر ۱۳۶۱)، سنگر فرماندهی قوای ایرانی در پادگان زبدانی

او در اواخر خرداد ۱۳۶۱ در مأموریتی به همراه هیأتی رسمی از مسئولین سیاسی-نظامی ایران راهی سوریه شد تا راه‌های کمک به مردم لبنان علیه حمله اسرائیل را بررسی نماید.[12]

در فیلم ایستاده در غبار موضوع سفر به لبنان بدین شکل بیان می‌شود: به دستور محسن رضایی فرمانده وقت سپاه و با تأیید سید علی خامنه‌ای (رئیس‌جمهور وقت) در بحبوحه جنگ ایران و عراق احمد متوسلیان به همراهی شماری رزمنده به سوریه اعزام می‌شوند تا از آنجا برای یاری حزب‌الله لبنان و مبارزه با اسرائیل به جنوب لبنان بروند. بعد از انتخاب شدن او برای رفتن به لبنان، در فیلم، صحنه عزیمت نیروهای متوسلیان را نشان می‌دهد که متوسلیان قبل از سوار شدن در هواپیما و در پای پله‌های هواپیما سخنرانی برای نیروهایش می‌کند که بخشی از این سخنرانی با صدای واقعی احمد متوسلیان در فیلم نشان داده می‌شود. او در بخشی از سخنانش که با صدای واقعی خودش در دقیقه ۸۹ فیلم قابل مشاهده است، به نیروها می‌گوید: «باید که اسراییل از جهان زدوده شود و شما مردان بزرگ باید که حرف اماممون رو جامه عمل بپوشونیم.» درحالی که صدای واقعی محسن رضایی پخش می‌شود و اعلام می‌کند که سید روح‌الله خمینی وقتی از موضوع مطلع می‌شود ابراز نارضایتی کرد؛ بنابراین دستور بازگشت به نیروهای اعزامی داده می‌شود. متوسلیان به بیروت رفت تا با همراهی سید محسن موسوی (کاردار ایران در لبنان) برای آخرین بررسی‌های وضعیت حرکت کند که دیگر از سرنوشت او و همراهانش خبری در دست نیست.[13]

ربوده شدن
در پشت این عکس، دست خطی از محمدابراهیم همت به یادگار مانده‌است با این مضمون: «درّه جنتا، تیر ۱۳۶۱. چند ساعت پس از گرفتن این عکس، احمد، سردار رشید سپاه اسلام، به اسارت فالانژیست ها درآمد.»

به روایت منصور کوچک محسنی، پاسدار و از دستیاران متوسلیان در لبنان، متوسلیان با توجه به نقش عمده‌اش در آزادسازی خرمشهر، تنها چند هفته پس از آزادسازی خرمشهر در راس گروهی از سپاه پاسداران (به همراه گروهی از ارتش ایران) به سوریه اعزام شده بود. پس از آنکه متوسلیان گروه‌های مختلفی که بعداً حزب‌الله لبنان را تشکیل دادند هماهنگ کرد، با توجه به اصرار روح‌الله خمینی رهبر وقت ایران به محدود کردن مداخله سپاه در لبنان و تمرکز نیروهای نظامی ایران بر جنگ با عراق، قرار بر این شد که متوسلیان به ایران بازگردد. پس از پایان جلسه ای در ۱۳ تیر در بعلبک که در آن بازگشت متوسلیان به اطلاع گروه‌های لبنانی رسانده شد، سید محسن موسوی، کاردار سفارت ایران در بیروت، با توجه به اتمام مأموریت متوسلیان و تصمیم او به بازگشت در روز سه شنبه [۱۵ تیر ۱۳۶۱]، پیشنهاد کرد که متوسلیان با او و با استفاده از خودرو سفارت تا بیروت برود و دوری بزند و در پایان هم گزارشی برای رهبر ایران یا شخص دیگری تهیه کند. در نهایت قرار شد که متوسلیان ۸ صبح ۱۴ تیر بعلبک را به مقصد بیروت ترک کند. حوالی ۲ بعد از ظهر خبر دستگیری متوسلیان به گروه ایرانی رسید.[14]

در ۱۴ تیر ۱۳۶۱ خودرو سفارت که حامل مسئولین سیاسی-نظامی ایران بود هنگام ورود توسط حزب فالانژ لبنان متوقف و توسط نیروهایی اسرائیل گروگان گرفته شدند.[12] سمیر جعجع یکی از رهبران فالانژها پس از آزادی از زندان اعتراف کرد که گروگان‌های ایرانی به نیروهای وی تحویل داده شده و سپس توسط آنان کشته شده‌اند ولی مقامات ایرانی این ادعا را مشکوک دانسته‌اند.[15] رونن برگمن در کتاب برخیز و اول او را بکش (بهمن ۱۳۹۶) به نقل از رابرت حاتم (مسئول کشتار فالانژها) می‌گوید فالانژها با اجازه اسرائیلی‌ها چهار دیپلمات ایرانی را به قتل رساندند.[16]

هاشمی رفسنجانی در خاطرات سال ۱۳۶۷ خود می‌نویسد:

فرستاده رئیس‌جمهور کنیا آمد. اطلاع داد که گروگان‌های ما در لبنان همان سال ۶۲ شهید شده‌اند و خواستار مبادله گروگان‌های انگلیسی و سه اسرائیلی با ۹۰ اسیر شیعه در اسرائیل شد. گفتم اسامی اسرای مورد نظر و آثار گروگان‌های ما را بیاورند.»[17]

وی در خاطرات سال ۱۳۶۹ در جریان کمک به آزادسازی گروگان‌های آمریکایی در لبنان به پیامی از جرج بوش پدر -رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده- اشاره می‌کند و می‌نویسد:

اطلاعات آمریکا می‌گوید گروگان‌های ایرانی در دست مارونی‌ها در همان روزهای نخست کشته شده‌اند ولی باز هم آن‌ها آمادگی دارند که پیگیری مسئلهٔ آن گروگان‌ها را ادامه دهند.»[18]

واکنش‌ها به ربوده شدن

بنابر روایت برخی از دوستان متوسلیان، برخی از فرماندهان وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از ربوده و حذف شدن متوسلیان خوشحال بودند. در همین راستا بهمنی در اعتراض گفته بود:

«احمد متوسلیان شاهدهایش هستند و زنده‌اند. وقتی آنجا [لبنان] اسیر شد…؛ آقای شمخانی گفته بود که یک دندان کِرمی بود کندیمش، انداختیمش دور…! ببینید کار تا کجا پیش رفت که حضرت آیت الله العظمی منتظری فرمودند کودتای خزنده در سپاه، در جریان است، و فرمودند شیوه‌های حزب‌اللهی یعنی خرکی؟ عین جمله حضرت ایشان است که فرمودند [شیوه] حزب‌اللهی یعنی خرکی؟ در مورد شیوه‌های جنگ.»[19]

از سویی دیگر تعابیر یا نظرات مختلفی حول عبارت «دندان کرمی» وجود دارد که از جمله: استفاده از آن تحت عنوان «اسم رمز» نام برده می‌شود[20] یا اینکه به نقلی از جعفر ربیعی همرزم متوسلیان: «تنها در حد حرفیست که دهان به دهان پیچیده و هیچ مستندی ندارد.»[21]

پیشنهاد معاوضه

حجت‌الاسلام موسی فخر روحانی که در زمان گروگانگیری مسوولیت سفارت ایران در لبنان را برعهده داشت، در مصاحبه ای با بولتن نیوز، اظهار می‌کند که عماد مغنیه و گروهش دیوید اس. داج، رئیس دانشگاه آمریکایی بیروت را به تلافی گروگانگیری چهار دیپلمات ایرانی در لبنان گروگان گرفته بودند. وی همچنین داج را رئیس سیا در خاورمیانه معرفی می‌کند.[22] منصور کوچک‌محسنی از پاسداران اعزامی به سوریه و لبنان نیز در مصاحبه‌ای اشاره کرده‌است که دو جوان که، یکی شان شبیه عماد مغنیه بود، داج را که رئیس دانشگاهشان بود گروگان گرفتند تا با احمد متوسلیان مبادله شود.[23] در آن زمان، قاسم میرزایی نیکو عضو کمیته ای بود که مسئولیت آزادی متوسلیان را برعهده داشت. قرار بر این بوده که دیوید دج عضو بلندپایه CIA در خاورمیانه را با متوسلیان و سایر گروگان‌ها مبادله کنند: «اطلاعات بسیار عمیقی داشت که از او استخراج شد تا اینکه یک روز درست زمانی که به نتیجه نزدیک شده بودیم همه برنامه‌ها خراب شد.» محسن رفیقدوست از طرف محسن رضائی مسئول گرفتن دیوید دج می‌شود و در نهایت او را می‌گیرند. نیکو می‌گوید که به محسن رضائی گفته‌است که «رفیق دوست در قبال این آدم به سمت گرفتن اسلحه می‌رود نه آزادی احمد و سایر گروگان ها! محسن رضایی نیز گفت که ما هم‌اکنون تحت فشاریم و به اسلحه نیاز داریم و باید با سوری‌ها هماهنگ باشیم.» در نهایت، بر پایه گفته‌های نیکو، در روز مورد نظر «محسن رفیق‌دوست و دیوید دُج به سمت یک میگ رفتند که هواپیما را هدایت می‌کردند و سوری‌ها نیز آمدند و آقای دُج را بردند و به جای آن، ۲۱ افسر سوری را آزاد کردند و یک مقدار سلاح نیز که ما می‌خواستیم به ما دادند و به این ترتیب دست ما کوتاه و خرما بر نخیل ماند.» نیکو می‌گوید که «هنوز نیز به محسن رضایی می‌گویم که تو باعث شدی احمد آزاد نشود و این مبادله صورت نگیرد.» نیکو همچنین می‌گوید که در زمان جنگ متوسلیان «انتقاد شدید نسبت به محسن (رضایی) داشت و اصلاً نمی‌توانست با او کار کند.»[24]

علی قنبری که جزء نیروهای اعزامی برای آزادی متوسلیان در لبنان بوده نیز می‌گوید که تا یکروز پیش از معاوضه، متوسلیان جزء افراد مورد نظر بوده تا اینکه شخصی که خود را مسئول تازه معاوضه گروگان‌ها از سوی محسن رضایی می‌دانسته به مسئول قبلی می‌گوید که باید به ایران بازگردد و خودشان کار معاوضه را انجام می‌دهند. در همان روز، مسئول قبلی به ایران بازگردانده می‌شود و اجازه داده نمی‌شود که در روز مبادله گروگان‌ها در صحنه حضور داشته باشد. در روز معاوضه گروگان‌ها، از آنجایی که طرف اسرائیلی عدم تمایل طرف ایرانی را درگرفتن متوسلیان می‌بیند، او و همراهانش را به اسرائیل بازمی‌گرداند.[25][26]

تأیید و پیدا شدن پیکر

پس از ۳۸ سال از واقعهٔ ربوده شدن چهار دیپلمات ایرانی، تأیید شد که احمد متوسلیان و سه همراه او «سیدمحسن موسوی»، «تقی رستگار مقدم» و «کاظم اخوان» پس از ربوده شدن و سپری کردن ایّام کوتاهی در اسارت نیروهای شبه نظامی فالانژ، در ساحل مدیترانه تیرباران شده‌اند و محل دفن آن‌ها هم مشخص است.[27][28]

شک‌ها دربارهٔ زنده بودن

پیش از پیدا شدن پیکر او، مقامات ایرانی و لبنانی بارها دربارهٔ زنده بودن او گمانه‌زنی کرده بودند.

به گفته مرکز اسناد انقلاب اسلامی «اگرچه ابتدا گفته می‌شد که سید محسن موسوی کاردار جمهوری اسلامی ایران در بیروت و همراهانش کشته شده‌اند؛ اما شواهد و مدارک موجود، حاکی از آن است که آن‌ها در اسارت اسرائیل هستند.»[29] سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان به مناسبت روز آزادی اسرا در بیروت گفت:

نشانه‌هایی وجود دارد که دیپلمات‌های ایرانی در زندان‌های اسرائیل به‌سر می‌برند. اسرائیل در گزارش خود ادعا می‌کند که چهار دیپلمات ایرانی توسط نیروهای لبنانی (فالانژهای سابق) ربوده شده، به دست این نیروها کشته شدند و اجساد آنان دفن شده‌است. اسرائیل دشمن ماست و ما نمی‌توانیم به گزارش‌های آن اعتماد کنیم. همان‌طور که اسرائیلی‌ها در گذشته هم حضور بعضی اسیران در زندان‌های خود را تکذیب می‌کردند، اما مشخص شد که این اسیران در زندان‌های این رژیم بوده‌اند.»[30]

حسین دهقان (وزیر دفاع ایران) در ۳ خرداد ۱۳۹۵ خبر داد احمد متوسلیان و دیپلمات‌های ربوده شدهٔ ایرانی زنده‌اند و در اسارت اسرائیل هستند.[31] یک زندانی یونانی آزاد شده از زندان‌های اسرائیل با مراجعه به سفارت ایران در یونان ادعا کرده که هر چهار ایرانی را در زندان‌های اسرائیل دیده‌است.[32]

نصب تندیس احمد متوسلیان یزدی در مرز فلسطین

تندیس احمد متوسلیان در مارون‌الرأس در مرز فلسطین نصب شد تا یادبودی از ربوده شدن این فرمانده ایرانی باشد. انگشت اشاره احمد متوسلیان در تندیس ساخته شده به سمت اسرائیل است.[33]

در سینما

فیلم ایستاده در غبار به کارگردانی محمدحسین مهدویان محصول سال ۱۳۹۴ ساختهٔ ایران، با محوریت زندگی احمد متوسلیان ساخته شده‌است که هادی حجازی‌فر در نقش احمد متوسلیان است.[34][35]

جستارهای وابسته

منابع
  1. «سرنوشت مبهم یک پرونده ۳۸ ساله: چه کسی باید ادعاها دربارهٔ احمد متوسلیان را بررسی کند؟». خبرگزاری تسنیم. ۱۳۹۹-۰۴-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۰۸.
  2. «احمد متوسلیان کیست؟ ابهام ۳۸ ساله دربارهٔ عاقبت یک فرمانده سپاه در لبنان». BBC News فارسی. ۱۴ تیر ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۰۸.
  3. باستانی، حسین (۲۰۲۰-۰۷-۰۷). «ناگفته‌های حکومت ایران در پرونده احمد متوسلیان». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۰۸.
  4. «زندگینامه: احمد متوسلیان (۱۳۳۲ - ؟)». همشهری آنلاین. ۱ شهریور ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۰۸.
  5. احمد متوسلیان تابناک
  6. سردار بی نشان سازمان تبلیغات اسلامی
  7. سرداری که بردل‌ها فرماندهی می‌کرد روزنامه ایران
  8. حاج احمد متوسلیان، سردار جاوید نشان پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه
  9. یادمان سردار جاویدالاثر «احمد متوسلیان» خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)
  10. سردار جاوید نشان، حاج احمد متوسلیان خبرگزاری صدا و سیما
  11. نگاهی به نقش «حاج احمد متوسلیان» در فتح خرمشهر
  12. گل علی بابایی، حسین بهزاد، همپای صاعقه (کارنامه عملیاتی لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله، جلد اول) چاپ چهارم، سوره مهر، ص۸۰۸
  13. ایستاده در غبار به کار گردانی محمدحسین مهدویان
  14. اسم حزب‌الله لبنان را حاج احمد انتخاب کرد شهیدخبر
  15. «مردم سالاری». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۷ مه ۲۰۰۹.
  16. Rise and Kill First: The Secret History of Israel's Targeted Assassinations, January 30, 2018 by Ronen Bergman. "Hatem said that Mossad officers approved the killing of only a few prisoners, including four Iranian diplomats who were tortured before being shot and dumped in the pits."
  17. کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی، سال ۱۳۶۷، صص ۴۸۳–۴۸۴، خاطرات یکشنبه یکم بهمن
  18. کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی، سال ۱۳۶۹، ص ۸۳، خاطرات پنجشنبه ششم اردیبهشت
  19. «کودتای خزنده در سپاه؛ نوار صوتی جلسه‌ای محرمانه در زمان جنگ». بی‌بی‌سی.
  20. گفت‌وگویی خواندنی با برادر و برادرزاده حاج‌احمد متوسلیان تسنیم
  21. متوسلیان صید بزرگ اسرائیل بود تاریخ ایرانی
  22. «به تلافی چهار دیپلمات عماد مغنیه دیوید دوج آمریکایی را گروگان گرفت». بولتن نیوز. دریافت‌شده در ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۰.
  23. اسم حزب‌الله لبنان را حاج احمد انتخاب کرد پایگاه خبری، تحلیلی شهیدخبر
  24. ««دسیسه‌های مختلف باعث شد متوسلیان آزاد نشود»». انصاف نیوز. ۱۳۹۶-۰۸-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۰۳.
  25. «خیانت به فرمانده، کامران غضنفری، صفحه 8 و 9» (PDF).
  26. «حاج احمد، غایب خاطرات رفسنجانی؛ غفلت یا سانسور». مشرق نیوز. ۲۰۱۴-۰۷-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۰۳.
  27. جماران (۱۳ تیر ۱۳۹۹). «پیدا شدن پیکر احمد متوسلیان و همرزمان او». پایگاه خبری جماران.
  28. مؤذن زاده، آروین (۱۳ تیر ۱۳۹۹). «رویای «بازگشت حاج احمد» و فراخوان یک جهاد رسانه‌ای». خبرگزاری مهر. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۰۸.
  29. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۳.
  30. دیپلمات‌های ایرانی در زندانهای رژیم صهیونیستی به‌سر می‌برند خبرگزاری فارس
  31. «وزیر دفاع:سردار احمد متوسلیان زنده است». تابناک. ۱۳۹۵-۰۳-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۰۸.
  32. روزنامه عرب زبان رای الیوم May 29 2016
  33. «تندیس حاج‌احمد متوسلیان در مرز فلسطین اشغالی نصب می‌شود». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ فوریه ۲۰۱۵.
  34. «سایت رسمی ایستاده در غبار». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژوئن ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۶.
  35. «مینی‌سریال «ایستاده در غبار» از تلویزیون پخش می‌شود». دریافت‌شده در ۱۰ تیر ۱۳۹۶.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.