محسن رضایی

محسن رضایی (زاده‌شده به نام سبزوار رضایی میرقائد؛ ۱۰ شهریور ۱۳۳۳) فرمانده نظامی، اقتصاددان و سیاستمدار ایرانی است که هم‌اکنون به‌عنوان دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام فعالیت می‌کند. او همچنین مدرس دانشگاه امام حسین است.[2]

محسن رضایی
پیشینه نظامی
وفاداریایران
شاخه نظامیسپاه پاسداران انقلاب اسلامی
سال‌های خدمت۱۳۵۸–۱۳۷۶
۱۳۹۴–اکنون
درجهسرلشکر پاسدار
جنگ‌ها و عملیات‌هاجنگ ایران و عراق
نشان‌هافهرست کامل
دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام
آغاز به کار
۱۸ شهریور ۱۳۷۶
گمارندهسید علی خامنه‌ای[1]
رئیساکبر هاشمی رفسنجانی
سید محمود هاشمی شاهرودی
صادق لاریجانی
پس ازحسن حبیبی
عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام
آغاز به کار
۱۸ شهریور ۱۳۷۶
گمارندهسید علی خامنه‌ای
رئیساکبر هاشمی رفسنجانی
سید محمود هاشمی شاهرودی
صادق لاریجانی
اطلاعات شخصی
زاده
سبزوار رضایی میرقائد

۱۰ شهریور ۱۳۳۳ (۶۶ ساله)
مسجدسلیمان، خوزستان، ایران
حزب سیاسیبدون عضویت حزبی
دیگر عضویت‌های سیاسیجبهه ایستادگی ایران اسلامی (۱۳۸۹–اکنون)
ائتلاف فراگیر اصول‌گرایان (۱۳۸۶)
جبهه پیروان خط امام و رهبری (۱۳۷۸)
سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی (۱۳۵۸–۱۳۵۹)
همسر(ان)معصومه خدنگ (ا. ۱۳۵۳)
فرزندان۵؛ از جمله احمد رضایی میرقائد
خویشاوندانامیدوار رضایی (برادر)
تحصیلاتاقتصاد
محل تحصیلدانشگاه تهران
دیناسلام (شیعه)
امضا
وبگاهوبگاه رسمی
پس‌زمینه‌های علمی
دانشگاهدانشگاه تهران
عنوان پایان‌نامهنظریه ارزش و تعادل عمومی (۱۳۶۲)
نظریهٔ پول، اعتبار و تعادل عمومی (۱۳۸۰)
استاد راهنمامجید احمدیان (۱۳۶۲)
اسدالله فرزین‌وش (۱۳۸۰)
کار علمی

وی فعالیت سیاسی را از سالهای ابتدای دهه ۱۳۵۰ آغاز کرد، که منجر به دستگیری او توسط ساواک گردید و دوره‌ای را نیز در شهر اهواز در زندان سپری نمود. این فعالیت‌ها به پایه‌گذاری گروه منصورون انجامید. رضایی به همراه محمد بروجردی از اعضا تیم حفاظت از روح‌الله خمینی، پس از ورود وی به کشور بودند. پس از وقوع انقلاب ۱۳۵۷ وی از پایه‌گذاران سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی بود، همچنین یکی از اعضای هیئت ۱۲ نفره تدوین اساسنامه سپاه پاسداران در زمستان ۱۳۵۷ بشمار می‌آمد.

رضایی از ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۰ نخستین فرمانده واحد اطلاعات سپاه بود و در سال ۱۳۶۰ با حکم سید روح‌الله خمینی به فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب گردید و تا ۱۳۷۶ برای مدت ۱۶ سال در این جایگاه فعالیت نمود. وی که تحصیلات در مقطع کارشناسی رشته مهندسی مکانیک دانشگاه علم و صنعت را پیش از انقلاب نیمه‌کاره رها کرده بود، در سال ۱۳۷۶ و پس از استعفاء از فرماندهی سپاه، بار دیگر از سر گرفت و ابتدا کارشناسی اقتصاد را از مرکز آموزش سازمان برنامه و بودجه دریافت کرد، سپس کارشناسی ارشد و دکتری اقتصاد را در سال ۱۳۷۹ از دانشگاه تهران اخذ نمود.[3]

فعالیت سیاسی
محسن رضایی در بنیاد توسعه پایدار، سال ۱۳۸۶

محسن رضایی در پی استعفاء از فرماندهی سپاه پاسداران در سال ۱۳۷۶ از حضور در کلیه نیروهای نظامی نیز کناره‌گیری نمود و وارد دنیای سیاست شد.[4] در سال ۱۳۷۶ با حکم علی خامنه‌ای، به سمت دبیری مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد و از سال ۱۳۷۹ نیز ریاست کمیسیون اقتصاد کلان مجمع تشخیص مصلحت نظام را برعهده گرفت.[4] محسن رضایی در این سال‌ها فعالیتش را در مجمع تشخیص مصلحت نظام متمرکز کرده‌است. از فعالیت‌های وی در مجمع تشخیص، می‌توان به تدوین سند چشم‌انداز بیست ساله ایران و کمک به اصلاح قانون سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، اشاره نمود.[4]

رکورددار حضور در انتخابات

محسن رضایی تاکنون ۴ بار وارد انتخابات شده‌است. سال ۸۴ که دو روز مانده به رای‌گیری انصراف داد. ۸۸ و ۹۲ که تا پایان ماند و رای نیاورد. او در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ هم ثبت‌نام کرده که تا پیش از این رکورد او و قالیباف یکسان بوده اما با نام‌نویسی برای انتخابات ۱۴۰۰ گوی رقابت را از قالیباف ربود و رکورددار حضور در کارزار انتخابات ریاست جمهوری شد.[5] او یکبار نیز در انتخابات مجلس ششم شکست را پذیرا شد.

شکست در انتخابات دوره ششم مجلس

محسن رضایی در سال ۱۳۷۸ خود را کاندیدای نمایندگی مجلس شورای اسلامی در تهران کرد و در فهرست «ائتلاف خط امام و رهبری» (معروف به جناح راست) و جامعه روحانیت مبارز قرار داشت، اما موفق به کسب آرای لازم نشد و نخستین شکست انتخاباتی خود را خورد.[6]

رفیق دوست می‌گوید: «سالی که محسن رضایی برای نمایندگی مجلس از تهران کاندیدا شد به ایشان گفتم: شما ویژگی فرماندهی و ریاست را داری اما از جایی مثل مسجد سلیمان یا بهبهان کاندید شو که قطعاً میدانی انتخاب می‌شوی، اما ایشان حرف من را گوش نکرد.» محسن رضایی از تهران کاندیدا شد و در لیست «ائتلاف خط امام و رهبری» و جامعه روحانیت مبارز قرار گرفت؛ اقدامی که نتیجه ای جز شکست برای او نداشت.

انصراف در نهمین انتخابات ریاست‌جمهوری
نوشتار(های) وابسته: شورای هماهنگی نیروهای انقلاب اسلامی

او همچنین در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۴ نیز با شعار انتخاباتی «دولت عشق»[7] حضور یافت، اما دو روز پیش از برگزاری انتخابات کناره‌گیری خود را اعلام کرد. در بیانیه‌ای که او در آن زمان منتشر کرد، دلیل کناره‌گیری خود را «جلوگیری از پراکندگی آرای مردم» در اثر کثرت نامزدها عنوان کرد.[4]

تا جایی که فیلم تبلیغاتی اش در انتخابات ریاست جمهوری ۸۴، با نام دولت عشق را رسول ملاقلی پور کارگردان سینمای جنگ ساخت. در بخشی از این فیلم گفتگو محور ملاقلی پور از رضایی می‌پرسد: «آقا محسن چقدر می‌گیری بروی کنار اصلاً از قدرت بروی کنار، گیر ندهی و کار نداشته باشی؟»

محسن رضایی هم پاسخ می‌دهد: «یا با گلوله کنار می‌روم یا اینکه مردم نخواهند.»[6]

شکست در دهمین انتخابات ریاست‌جمهوری
نوشتار اصلی: محسن رضایی در انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۸)

رضایی یکی از نامزدهای دوره دهم ریاست جمهوری ایران نیز بود. وی در بین نامزدهای رسمی انتخابات، آخرین فردی بود که به صحنه وارد شد. رضائی با ایده «دولت ائتلافی» و به صورت مستقل وارد انتخابات شد. وی نفر سوم از بین کاندیداهای چهارگانه شد.

محسن رضایی پس از انتخابات به نتایج اعلام شده اعتراض نمود و آن را مورد تأیید قرار نداد و اعلام کرد «رأی ناموس من است»[8] اما بعد، از اعتراض خود منصرف شد.[9] جمله او دربارهٔ اینکه رأی مردم ناموس او است منجر به اعتراضات فراوانی نزد هوادران وی گردید.

شکست یازدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری
نوشتار اصلی: محسن رضایی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲)
رضایی در اولین همایش انتخاباتی اش در ۱۳۹۲

محسن رضایی در تاریخ ۱۴ اسفند ۹۱ در جمع مردم شهر دیواندره، به‌طور رسمی کاندیداتوری خود را اعلام کرد. رضایی در جمع مردم دیواندره اظهار داشت: پیشنهاد شده بود در تهران کاندیداتوری خود را اعلام، تا از امکانات وسیع رسانه‌ای استفاده کنم اما با اعلام کاندیداتوری در این شهر، بر رویکردم نسبت به پیشرفت و توسعه همه‌جانبه کشور و حل مشکلات مردم تأکید می‌کنم. همچنین ابوالقاسم رئوفیان، مسئول ستاد انتخاباتی «جبهه ایستادگی»، پس از معرفی محسن رضایی به عنوان کاندیدای جبهه ایستادگی، شعار انتخاباتی محسن رضایی را «دولت فراگیر و جامعه امید» اعلام کرد.[10]

وی جزو ۸ نفری بود که صلاحیت آن‌ها برای انتخابات دوره یازدهم ریاست جمهوری توسط شورای نگهبان تأیید شد.[11] محسن رضایی در این انتخابات در رتبه چهارم قرار گرفت. محسن رضایی اعلام نمود با شعار «سلام بر زندگی» در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲) شرکت کرد.[12]

یکی از فعالیت‌های انتخاباتی محسن رضایی رونمایی از وبسایت ویکی رضایی بود که در آن طی برنامه‌ای مرحله به مرحله و تدریجی پس از ورود اطلاعات، داده و برنامه‌های اقتصادی ایران توسط کارشناسان و نخبگان، مردم ویرایش شده تا کارشناسان اطلاعات موثق‌تر و شاید اولویت‌های ضروری‌تری به دست آورند. این وبگاه برپایه سیاست‌های ویکی یعنی با مشارکت عمومی ساخته شده‌است.

تفاوت این مدل با سفرهای استانی این است که بتوان پیش از سفر به دورترین مناطق کشور، دیدگاه‌های مردم و اطلاعات آنان را با کمک نخبگان تجزیه و تحلیل کرده و بهترین تصمیم را برای آنان گرفت.[13]

جمعی از حامیان رضایی در یکی از سخنرانی‌های او، کارزار رضایی از رنگ آبی فیروزه‌ای به عنوان نشان استفاده می‌کرد.[14]

محسن رضایی در ۷ اسفند ۱۳۹۱ در همایشی تحت عنوان «دانشجوی پیشرو، انتخابات پیش رو» در دانشگاه رجایی شرکت نمود[15] و در پاسخ به سؤال یکی از دانشجویان که آیا اجرای طرح فدرالیسم ایران، منجر به استقلال مناطقی از کشور نخواهد شد؟ گفت:

ایران تا قبل از دوره رضا شاه نیز به صورت فدرالی اداره می‌شد اما وی که تمایل داشت قدرت را به صورت یکپارچه در دست بگیرد دست به ایجاد حکومت استانی زد لذا اگر قرار بود استقلالی شکل بگیرد در آن دوران شکل می‌گرفت ضمن آن که این طرح فقط در زمینه اقتصاد کشور را فدرالی خواهد کرد.

درصد آرای رضایی در انتخابات ۱۳۹۲ به تفکیک شهرستان‌ها

در نهایت رضایی با کسب ۳٬۸۸۴٬۴۱۲ رای (۱۰٫۵۹٪) در انتخابات رتبه چهارم را بدست آورد و به پاستور راه نیافت. او در سه استان خوزستان (محل تولدش)، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد از برنده نهایی انتخابات، حسن روحانی رای بیشتری آورد.[16]

سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری

محسن رضایی در تاریخ ۲۵ اردیبهشت سال ۱۴۰۰، برای سیزدهمین دورهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری ایران ثبت نام کرد[17] و در تاریخ ۴ خرداد صلاحیت وی توسط شورای نگهبان تأیید شد.[18] او ابتدا اعلام کرده بود که در صورت شرکت سید ابراهیم رئیسی در انتخابات، کناره‌گیری خواهد کرد اما بعد از ثبت نام رئیسی، در انتخابات ثبت نام کرد و اعلام کرد که قصد کناره‌گیری ندارد.[19]

ابتدای زندگی، تحصیلات و اوایل انقلاب

رضایی به نام سبزوار رضایی میرقائد در ۱۰ شهریور ۱۳۳۳[20] به هنگام کوچ ایل بختیاری به سوی قشلاق، در روستای بنه‌وار بابااحمد، از توابع شهرستان مسجدسلیمان در استان خوزستان زاده شد.[21] دوران کودکی و نوجوانی را در مسجدسلیمان سپری کرد و بخشی از تحصیلات متوسطه را در دبیرستان سینا این شهر به پایان رساند و در سال ۱۳۴۸ برای ادامه تحصیل در هنرستان صنعتی شرکت ملی نفت ایران، به اهواز نقل مکان کرد. رضایی در این شهر فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم پهلوی را آغاز کرد، که در پی این فعالیت‌ها، در سال ۱۳۵۲ توسط ساواک اهواز دستگیر شد و مدت ۶ ماه را در زندان اهواز سپری نمود. وی در زندان با گروهی از مخالفان پادشاهی پهلوی از شهرهای خرمشهر، دزفول و تهران آشنا شد، که این آشنایی‌ها منجر به تشکیل یک گروه چریکی با مشارکت اسماعیل دقایقی، عبدالله ساکی، فریدون مرتضایی و غلامرضا قمیشی، تحت نام جمعیت منصورون گردید.

رضایی در سال ۱۳۵۳ پس از قبولی در کنکور سراسری، در مقطع کارشناسی رشته مهندسی مکانیک دانشگاه علم و صنعت پذیرفته شد و به تهران نقل مکان کرد و در محله نارمک ساکن شد. او در سال ۱۳۵۳ ازدواج کرد. در سال ۱۳۵۴ با شدت گرفتن فشار ساواک بر گروه‌های چریکی، او ناچار شد تحصیلات دانشگاه را رها کند و از آن پس تا سال ۱۳۵۷ به همراه گروهی از اعضای منصورون، زندگی مخفی را در پیش گرفت.[3] رضایی به همراه محمد بروجردی از اعضا تیم حفاظت از روح‌الله خمینی، در روزهای نخست ورود وی به کشور بودند.[22]

وی پس از انقلاب ۱۳۵۷ از پایه‌گذاران سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی به‌شمار می‌آمد، که ائتلافی متشکل از ۷ گروه مسلح بود و به دعوت مرتضی مطهری برای رویارویی با سازمان مجاهدین خلق تأسیس گردید.[23] او عضو هیئت ۱۲ نفره تدوین اساسنامه سپاه پاسداران در زمستان ۱۳۵۷ بود و در اردیبهشت ۱۳۵۸ با پشتیبانی روح‌الله خمینی واحد اطلاعات سپاه را تأسیس کرد و اولین فرمانده این واحد، در فاصله سالهای ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۳ بود.[4] پس از پایان جنگ ایران و عراق، به دانشگاه علم و صنعت بازگشت، ولی بار دیگر تحصیلات مهندسی را نیمه‌کاره گذاشت و در سال ۱۳۶۹ در مقطع کارشناسی اقتصاد در مرکز آموزش سازمان برنامه و بودجه تحصیلات خود را از ابتدا آغاز کرد. وی کارشناسی ارشد اقتصاد و دکتری اقتصاد را در سال ۱۳۷۹ از دانشگاه تهران اخذ نمود.[4]

اولین مناظره در جمهوری اسلامی
محسن رضایی و ابوالحسن بنی صدر در مناظره ۱۳۵۸

بعد از حادثه اشغال گنبد کاووس توسط گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی، در ۱۱ اسفند سال ۱۳۵۸، نخستین مناظره در نظام جمهوری اسلامی شکل می‌گیرد.[24] محسن رضایی مسئول وقتِ اطلاعات سپاه، پس از آزادی شهر و دستگیری سران مخالفین مسلح به سید محمد بهشتی پیشنهاد می‌دهد که قبل از محاکمه، به سران چریکهای فدایی خلق اجازه بدهند با آن‌ها مناظره کنند، از آنجا که رضایی مسئول اطلاعات سپاه بود، از طرف نظام با سران چریک‌های فدایی خلق به صورت زنده در صدا و سیمای جمهوری اسلامی مناظره کرد.[25]

در این مناظره ابوالحسن بنی صدر (رئیس‌جمهور وقت) و مصحف (استاندار مازندران)، محسن رضایی (مسئول اطلاعات سپاه)، درویش (مسئول سپاه گنبد)، ولی‌الله فلاحی (فرمانده نیروی زمینی ارتش)، افشار (معاون فرمانده یگان گنبد)، درازگیسو (فرمانده گنبد)، همچنین از سازمان چریک‌های فدایی خلق نیز سه نفر آمده بودند؛ فرخ نگهدار، علی‌محمد فرخی (علی کشتگر) و جمشید طاهری‌پور.[26] مناظره به مدت بیش از ۴ ساعت برگزار شد، به مناظره‌ای مشهور و از پربیننده‌ترین برنامه‌های صدا و سیما در آن مقطع زمانی تبدیل گردید. در بخشی از این مناظره محسن رضایی خطاب به بنی صدر می‌گوید:

شما سپاه پاسداران را متهم می‌کنید که با فئودال‌ها در رابطه است؟ اگر چنین بود که آمریکا از آن وحشتی نداشت. ما امیدواریم که مردم قضاوت همیشگی خودشان را خواهند کرد؛ قضاوتی که پشت دشمنان این مرز و بوم را به لرزه درآورد. این قضاوت، قضاوت خلق هاست. قضاوت عده‌ای قدرت طلب و انحصار گرا نیست

— محسن رضایی، [27]

فرماندهی سپاه پاسداران
سخنرانی رضایی در جمع رزمندگان ایرانی در کنار محمدابراهیم همت و سید یحیی رحیم‌صفوی

محسن رضایی و محمد بروجردی از اعضا تیم حفاظت روح‌الله خمینی بودند که به کوشش مرتضی مطهری، پس از بازگشت خمینی به ایران تشکیل شده بود. این آشنایی مختصر باعث گردید که در شهریور ۱۳۶۰، روح‌الله خمینی وی را به فرماندهی کل سپاه پاسداران منصوب نماید. او پنجمین فرمانده کل سپاه بعد از جواد منصوری، عباس دوزدوزانی، مرتضی رضایی و عباس آقازمانی بود.

محسن رضایی در سال دوم جنگ به عنوان فرمانده سپاه منتصب شد. قوای نظامی ایران نیز در چهار عملیات پی در پی در عملیات‌های طریق القدس، ثامن الائمه، فتح المبین و بیت‌المقدس توانست بخش قابل توجهی از اراضی اشغال شده را آزاد و به مرزهای بین‌المللی برسد.

جلسه ۵ آذر ۶۳

در پی انتشار یک سند تاریخی و محرمانه در سال ۹۹، روایت جدیدی از دوران مدیریت محسن رضایی بر سپاه پاسداران مشخص شد. در پی شکست‌های پیاپی ایران در خاک عراق، جلسه مهمی در مرکز فرماندهی جنگ برگزار می‌شود که در آن فرماندهی سپاه مورد انتقاد سپاهیان ناراضی قرار می‌گیرد.[28] در این جلسه به نقش حسین طائب در نفوذ یک جریان سیاسی خاص به این نهاد، و اقدامات حسین نجات در پرونده سازی امنیتی برای سپاهیان منتقد اعتراض می‌شود. به علاوه، انتصاب مدیران ناآشنا با جنگ، از جمله محسن رضائی و محمدباقر ذوالقدر، به مسئولیت‌های کلیدی مورد انتقاد قرار می‌گیرد. برخی معترضان از فرماندهانی انتقاد می‌کنند که «می‌نشینند توی قرارگاه، توی لندکروزها، اما وقتی عملیات شروع می‌شود، نیروی بسیج… رها می‌شود به امید خدا». آنها در مقابل، به برخورد حذفی با فرماندهان مهم نظامی همچون داوود کریمی، علی موحد دانش یا احمد متوسلیان انتقاد دارند و در مورد وقوع «کودتای خزنده در سپاه» هشدار می‌دهند. حسن بهمنی، معاون وقت طرح و عملیات سپاه تهران و مسئول عملیات تیپ ۱۰ سیدالشهدا در این جلسه می‌گوید: «اصل قضیه این است که همین الان، برادر محسن رضایی همه می‌دانند که ایشان قبل از اینکه به عنوان فرمانده کل سپاه منصوب بشوند از مسائل نظامی اطلاع نداشتند، بعد از این هم که منصوب شدند توی قرارگاه‌ها نشسته‌اند با دستیاران‌شان. کسانی هم که توی قرارگاه‌ها می‌نشینند چیزی یادنمی‌گیرند. بچه‌هایی هم که مثل حاج علی موحد، حاج احمد متوسلیان، توی دل خون و آتش آن چیزهایی که باید یاد بگیرند [را یادمی‌گیرند] منزوی می‌شوند. اصل قضیه و مشکلات ما در اینجا نهفته‌است که فرماندهی ما آن طوری که باید و شاید نمی‌تواند در جنگ کار بکند.»[28]

بیشتر منتقدان این جلسه اگرچه بعضاً جزو فرماندهان هستند، اما چون به مدیران ارشد سپاه اعتقاد ندارند، در عملیات بعدی به عنوان بسیجی ساده به خط مقدم می‌زنند و کشته می‌شوند.[28]

برخورد با منتقدان در سپاه
رضایی (ایستاده) به همراه فرماندهان سپاه در دوران جنگ ایران و عراق. در تصویر فرماندهان سرشناسی چون محمدابراهیم همت، مهدی باکری، محمدحسین باقری و محمدعلی جعفری نیز دیده می‌شوند.

او و نزدیکانش بلافاصله پس از جلسه مذکور زمینه‌سازی برای برخورد با منتقدان را شروع می‌کنند. اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطرات همان روز می‌نویسد: «بعداز ظهر، آقایان محسن رضایی و محسن رفیق دوست و سیدجلال ساداتیان [مسئول دفتر وقت هاشمی] آمدند. گزارش مراسم معرفی فرمانده سپاه پاسداران تهران را آوردند که عده‌ای از مخالفان، شلوغ و اغتشاش کرده بودند. اجازه تعقیب آنها را می‌خواستند.» رضایی چهار روز قبل هم، با درخواست «برخورد خشن» با منتقدانش به سراغ فرمانده جنگ رفته‌است. در خاطرات اول آذر ۱۳۶۳ هاشمی رفسنجانی آمده: «پیش از ظهر، آقای محسن رضایی آمد. از تحرک مخالفانش در سپاه و کارشکنی در منطقه تهران، علیه فرماندهی سپاه اظهار ناراحتی شدیدی و درخواست اجازه برخورد خشن‌تر و تنبیه مخالفان را داشت.» درخواست محسن رضایی، ظاهراً پس از آن صورت می‌گیرد که او در استان کرمانشاه، که آن زمان باختران نام داشت، تجربه سختی را پشت سر می‌گذارد. در خاطرات ۲۵ آبان هاشمی رفسنجانی آمده: «آقای محسن رفیق‌دوست اطلاع داد که امروز در باختران، در جلسه‌ای از طرف بعضی از پاسداران به محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران اعتراض و اهانت شده‌است.»[28]

در خاطرات حمید داودآبادی از مورخان جنگ ایران و عراق آمده که در ابتدی جلسه‌ای در پادگان ابوذر در در پاییز ۶۳، مجری مراسم اسامی عباس کریمی فرمانده وقت لشکر ۲۷ و معاونش محمدرضا دستواره را، به همراه کاظم رستگار فرمانده تیپ ۱۰ و معاونش می‌خواند که قاعدتاً در آن زمان، احمد غلامی بوده. مجری این فرماندهان را صدا می‌کند تا پهلوی محسن رضایی بنشینند، ولی هیچ‌کدام جلو نمی‌آیند. پس از اختلاف‌هایی که پیش می‌آید، برخورد محسن رضایی با منتقدان آغاز می‌شود: «از روز بعد، لندکروزهای حفاظت اطلاعات سپاه، در پادگان چرخ می‌زدند و مثل فیلم‌های سیاسی - پلیسی، هر کس را که قبلاً شناسایی کرده بودند -و اکثراً بچه‌های لشکر ۱۰ بودند- دستگیر کرده و با خود می‌بردند. به دستور زرمخی مسئول تبلیغات، عکس‌های منتظری از اتاق‌ها پایین کشیده شد… [به گفته یکی از نیروهای اطلاعات و عملیات] دیشب، در ساختمان فرماندهی لشکر سیدالشهدا، ۶ ساعت جلسه بین محسن رضایی و مخالفین او بوده که کاظم رستگار جلوی محسن ایستاده و گفته که چرا نیروهای مجاهدین انقلاب را به کار می‌گیری و محسن هم همان‌جا جلوی همه گفته که تو منافق هستی و من می‌دهم به جرم نفاق دادگاهیت کنند.»[28] کاظم رستگار فرمانده تیپ ۱۰ در عملیات بعدی به عنوان بسیجی ساده شرکت کرد و کشته شد.[28]

اختلاف با صیاد شیرازی
رضایی به همراه علی صیاد شیرازی فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش

در سال ۱۳۶۴ و بعد از عملیات قادر صیاد شیرازی ناکامی ارتش در این عملیات را ناشی از عدم همکاری سپاه دانسته[29]و این موضوع اختلافات پیش آمده بین محسن رضایی به عنوان فرمانده سپاه و صیاد شیرازی به عنوان فرمانده نیروی زمینی تا بدانجا رسید که رضایی در دیدار با روح‌الله خمینی درخواست که که به او درجه امیری ارتش داده تا بتواند از امکانات ارتش برای سپاه و جنگ استفاده کند. به گفته رئیس اداره دوم ارتش در دهه ۶۰ سرهنگ محمدمهدی کتیبه محسن رضایی باعث کنارگذاشتن صیاد شیرازی از فرماندهی نیروی زمینی ارتش بود.[30][31][32]

کربلای ۴ و ۵
نوشتار‌های اصلی: عملیات کربلای ۴ و عملیات کربلای ۵

یکی از چالش‌های مدیریتی محسن رضایی در دوران فرماندهی جنگ، عملیات کربلای ۴ و ۵ است؛ محسن رضایی و بعضی از فرماندهان مانند محمد کوثری، عملیات کربلای ۴ و ۵ را بهم پیوسته می‌دانند در مجموع آن را نسبتاً موفق می‌دانند چرا که این دو عملیات به آزادسازی ۱۵۰ کیلومتر مربع خاک کشور، تصرف جزایر مهم بوآرین، فیاض، ام‌الطویل، تصرف شهرک دوعیجی، رودخانه دوعیجی، نهر جاسم و قسمتی از جاده شلمچه بصره منجر گردید.

هنگامی که عملیات شروع شد، نیروها بعد از گذشت چند ساعت با مشکل عجیبی روبرو شدند؛ در منطقه شلمچه جبهه باز شد ولی در منطقه خرمشهر و آبادان دشمن مقاومت عجیبی می‌کرد. محسن رضایی تصمیم می‌گیرد باقی نیروها از شلمچه ادامه تک بدهند ولی اکثر لشگرها در خرمشهر و آبادان بودند و برای انتقال به شلمچه و توجیه شدن و آمادگی پیدا کردن چند روز وقت می‌خواستند و از طرف دیگر دشمن در کل منطقه هوشیار شده و او هم نیروهایش را روبروی نیروهای ایرانی می‌آورد؛ بنابراین از نزدیکی‌های صبح به نیروها دستور داده شد که عملیات را متوقف کنند و به عقب برگردند و نیروها تقریباً تا قبل از ظهر به عقب برگشتند و دوازده روز بعد بلافاصله عملیات کربلای پنج را در منطقه عمومی شلمچه اجرا کردند که منجر به آزادسازی ۱۵۰ کیلومتر از اراضی ایران و بعضی تصرفات دیگر گردید و از تلخی مرحله اول عملیات کاسته شد.

چالش‌های سیاسی در فرماندهی جنگ

در پی اعلام تعلیق فعالیت حزب جمهوری اسلامی و زایش دو جناح چپ و راست در جمهوری اسلامی اختلافات سیاسی در حاکمیت به‌ویژه بین رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر افزایش یافت و دامنه این اختلافات به جبهه‌های جنگ و سطوح فرماندهی سرایت کرد.

محسن رضایی در ۹ اردیبهشت ۱۳۶۶ در نامه‌ای به احمد خمینی با ذکر دلایلی چون امکانات کم و پشتیبانی ضعیف و پیش‌بینی اینکه نیروهای ایرانی بدون رفع این مشکلات تلفات سنگینی خواهند داد از مقام فرماندهی کل سپاه استعفا داد. آقای رضایی در استعفانامه خود نوشت که «علیرغم مقاومت‌های زیاد در مقابل مشکلات و نارسایی‌های میدان نبرد (که عمدتاً ناشی از افراد و عوامل داخلی جامعه و مسئولین کشور بوده‌اند)، مجبور به استعفا شده‌است.» روح‌الله خمینی با استعفای محسن رضایی مخالفت کرد و او تا سال ۱۳۷۶ در فرماندهی کل سپاه باقی ماند.[33]

دیگر اقدامات در سپاه

سیدعلی خامنه‌ای
رضایی (تکیه داده به نرده) در کنار سید علی خامنه‌ای، مرداد ۱۳۶۶

سید علی خامنه‌ای در سال ۱۳۷۶ پس از کناره‌گیری محسن رضایی از فرماندهی سپاه، در حکم دبیری او[34] می‌نویسد: «شما حقاً در این مدت همه استعدادهای خود را بکار انداختید تا سازمانی را که عظمت و کارایی و فداکاری و نشاط انقلابی آن، چشم تحلیل‌گران جهان را هم به خود متوجه ساخته‌است، از مجموعه‌ای از جوانان ایثارگر و عاشق اسلام و انقلاب و امام پدیدآورید و به رشد و بالندگی برسانید.»[35]

غلامعلی رشید

غلامعلی رشید، جانشین سابق ستاد کل نیروهای مسلح ایران و فرماندهی قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء در مقدمه کتاب «جنگ به روایت فرمانده» در خصوص محسن رضایی می‌گوید:[36]

حسن باقری

حسن باقری جوان‌ترین فرماندهِ ایران در دوران جنگ ایران و عراق بود. وی به‌عنوان جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه، نقش مهمی در موفقیت نیروهای ایران در عملیات‌های فتح‌المبین و رمضان، همچنین بیت‌المقدس و آزادسازی خرمشهر داشت. غلامعلی رشید می‌گوید حسن باقری در زمان فرماندهی، یکی از برجسته‌ترین عناصر اطلاعاتی بود، به‌طوری‌که محسن رضایی، همواره به نظریات اطلاعاتی وی تکیه می‌کرد.[39]

چند ماهی از انقلاب نگذشته بود که گروه فرقان شروع به ترور انقلابیون از جمله مرتضی مطهری کردند. محسن رضایی جمعی از جوانان انقلابی را گرد هم جمع کرده و یک واحد اطلاعات درست کرد، روزی سیدعلی خامنه‌ای جوانی را پیش او می‌فرستد، به نام غلامحسین افشردی. محسن رضایی می‌گوید: «با او مصاحبه کردم، نظرم را جلب کرد و کار با او را شروع کردیم. به او گفتم از فردا اسم تو حسن باقری است. پیشرفت خوبی کرد. جنگ که شروع شد او را به جبهه فرستادم. وقتی فرماندهی سپاه را به عهده گرفتم دست راست مرا در جبهه به عهده داشت و به یکی از فرماندهان بزرگ ایران تبدیل شد.»[40]

دیدگاه‌ها و نظریه‌ها

سربازی حرفه‌ای

یکی از ایده‌های محسن رضایی در انتخابات یازدهم ریاست جمهوری، سربازی حرفه‌ای بود. او دربارهٔ سرباز حرفه‌ای می‌گوید: «در سربازی حرفه‌ای، هم نیروهای نظامی توانمندتر می‌شوند و هم جوانان به جای خدمت اجباری زمانشان را در فراگیری و انجام یک شغل خواهند گذراند تا به نوعی کارآفرینی در کشور نیز تقویت شود و آمار بیکاری کاهش یابد.»[41][42]

فدرالیسم اقتصادی

محسن رضایی بر اجرای فدرالیسم اقتصادی تأکید دارد و معتقد است که ایالات می‌توانند از نظر اقتصادی روی پای خود ایستاده و تصمیم‌گیری‌های کلان در سطح کشور داشته باشند.[43] در طرح رضایی، فدرال اقتصادی نوع محدود شده‌ای از اداره کشور به سبک فدرالیسم و محدود به امور اقتصادی است. او در این روش اداره مسائل سیاسی و دفاعی را به صورت متمرکز قابل اجرا می‌داند.[44]

دولت در سایه

ایده دولت در سایه ایده دیگری از رضایی بود. به نظر وی دولت در سایه در کنار دولت رسمی باید متشکل از نخبگان و بهترین کارشناسان کشور تشکیل شود. او معتقد است از نخبگان همیشه تعریف و تمجید شده، اما کمتر نقشی سازمان یافته در اداره کشور داشته‌اند.[44] در دیدگاه رضایی، وزارتخانه‌های نخبگی باید بر وزارتخانه‌های رسمی نظارت داشته باشد تا با انجام این نظارت بتوان معایب و محاسن دستگاه‌ها را رصد و پیگیری کرد. همچنین تولید فکر، مشاوره و ارائه پیشنهاد وظیفه دولت در سایه و دولت نخبگی است.[44]

طرح اقتصادی انتظار
رضایی در مراسم وداع با اکبر هاشمی رفسنجانی در جماران، دی ۱۳۹۵

رضایی در دوم خرداد ۱۳۹۵ و در برنامه پایش که به مناسبت آزادسازی خرمشهر و به صورت زنده در صدا و سیمای ایران پخش می‌شد، خبر از تهیه طرح اقتصادی انتظار و تقدیم آن به دولت داد.[45] وی گفت در این طرح ۳۱۳ نقطه از هزار شهر در ایران مشخص شده و حدود ۵۰۰۰ مدیر جهادی هم اعلام آمادگی کردند و ۱۱۰ بنگاه کارآفرین و ۳۳ دانشگاه مشخص شده‌اند. این ۳۱۳ نقطه توسعه‌ای در سراسر کشور شامل ۲۰ میلیون جمعیت آن مناطق است که در صورت اجرا شدن این طرح شاهد ایجاد یک میلیون شغل در سال پنجم و درآمد سالانه ۳۰ میلیارد دلار، خواهیم بود.[45]

بانک مردم

ایده بانک مردم با هدف توسعه کسب و کار خانگی و اشتغال‌زایی برای ۵ میلیون نفر تأسیس شد. بانک مردم که با اولویت اشتغال‌زایی برای زنان خانه‌دار و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی راه‌اندازی می‌شود، کسب و کار خانگی و رفتن جوانان و دانشگاهیان به سمت تولید را حمایت می‌کند.[45]

یارانه درآمدی

رضایی، یارانه ۱۱۰ هزار تومانی شامل تخصیص و پرداخت یارانه درآمدی به دو شکل یارانه نقدی «۶۵ هزار تومانی» و «۴۵ هزار تومانی» به مردم است. بر اساس نظر رضایی این یارانه از مسیر تولید گذشته و با سود بیشتر به مردم داده می‌شود، یارانه درآمدی باعث می‌شود تولید رونق گرفته و از تورم جلوگیری می‌کند. او این یارانه‌ها را در اقتصاد مردمی و با ساختار فدرالیسم اقتصادی فرصتی را برای شکوفایی صنایع و بهره‌گیری از نخبگان استانها و اقوام می‌داند.[45]

یارانه سبز

این ایده رضایی، یارانه‌ای است که با هدف تأمین امنیت غذایی کشور و توسعه کشاورزی، ساختاری و دام‌پروری به کشاورزان پرداخت می‌شود. این یارانه با هدف تغییر خاستگاه کشاورزی از سنتی به مدرن و بالا بردن بهره‌وری در کشاورزی کشور طراحی شده‌است. اهدافی که رضایی با ایده «یارانه سبز»[46] آن‌ها را مد نظر داشت:

  1. تبدیل کشاورزی سنتی به مدرن
  2. اصلاح بذر و آبیاری
  3. راه‌اندازی صنایع تبدیلی
  4. رونق کشاورزی، باغداری و دامداری
  5. تأمین اجتماعی کامل کشاورزان، باغداران و دامپروران
  6. استقلال و خودکفایی کشاورزی ایران و کاستن از حجم واردات
  7. تبدیل ایران به قطب تولید محصولات و فراورده‌های کشاورزی و دامداری

پیش‌بینی تحریم‌های آمریکا
سند منتشر شده از دست‌نوشته‌های حسن باقری از سخنان محسن رضایی دربارهٔ پیش‌بینی تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران[47]

حسن باقری در دفتر خاطرات خود در تاریخ ۶۰/۱۱/۱۳ سخنانی از محسن رضایی نوشته‌است که پیش‌بینی وی دربارهٔ تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران را نشان می‌دهد. این دست نوشته ۲۸ سال بعد منتشر شد،[48] در بخشی از این نوشته آمده‌است: «صحبت برادر محسن: آمریکا همان‌طور که از منافقین و بنی‌صدر به نتیجه نرسید از این جنگ، هم به نتیجه نخواهد رسید ولی بعد از جنگ دو کار علیه ما انجام خواهند داد، اول اینکه ایران را محاصره اقتصادی می‌کنند و دوم اینکه اعراب را به جای اسرائیل روبه‌روی ما قرار خواهند داد.»[49][50]

گروگانگیری برای کسب درآمد

در زمان برگزاری مذاکرات برجام محسن رضایی در گفتگوی ویژه خبری بیستم تیرماه سال ۱۳۹۴ در مورد بحث تجاوز نظامی و درگیری با آمریکا بیان داشت که:

اگر آمریکایی‌ها بخواهند به ایران چشم بد داشته باشند و به فکر حمله نظامی باشند مطمئن باشند ما در هفته اول حداقل ۱۰۰۰ آمریکایی را اسیر می‌گیریم و آن موقع برای آزاد کردن هر یک از آنها باید چند میلیارد دلار بدهند. آن موقع مشکل اقتصادی ما نیز ممکن است حل شود

[51]

رای دادن فرح پهلوی در انتخابات ریاست جمهوری ایران

محسن رضایی در برنامه نگاه یک تلویزیون گفت: «آمریکایی‌ها می‌خواهند از طریق دمکراسی در ایران نفوذ کنند، به همین خاطر در انتخابات اخیر، در خارج کشور همه برای رای دادن صف می‌کشند و حتی فرح پهلوی هم رای می‌دهد». وقتی مجری تلویزیون، «جعلی» بودن این موضوع را یادآوری کرد، رضایی همچنان با تکرار نظر خود از شرکت فرح پهلوی در دوره بعدی انتخابات یاد کرد.[52][53]

عملیات فریب خواندن شکست بزرگ عملیات کربلای ۴

محسن رضایی در توئیتی در پاسخ به تحلیل‌ها و علل شکست در عملیات کربلای ۴ این عملیات را صرفاً یک عملیات فریب دانست.[54] عملیات کربلای ۴، در سوم دی ۱۳۶۵ و با تصرف شهر بصره آغاز شد اما نتیجه آن بزرگترین شکست ایران در طول جنگ هشت ساله با عراق بود به دلیل لو رفتن عملیات از قبل تنها پس از یک شبانه روز متوقف شد.[55]

علی شمخانی فرمانده وقت نیروی زمینی سپاه در مورد تلفات این عملیات چنین می‌گوید:

نزدیک ۱۰۰۰ شهید و ۳۹۰۰ مفقودالاثر داشتیم که اکثر آنها را باید شهید حساب کرد و حدود ۱۱ هزار مجروح .

و حسین علایی، فرمانده سابق نیروی دریایی سپاه پاسداران، تلفات این عملیات فریب را پنج هزار کشته و ۱۱ هزار مجروح در «کربلای ۴» اعلام می‌کند.[56]

محسن رضایی علی‌رغم اطلاع از لو رفتن عملیات به فرماندهان لشگرهای شرکت کننده در عملیات در این مورد یا برنامه لغو عملیات و عقب‌نشینی اطلاعی نمی‌دهد.[57]

وی پس از موج اعتراض‌های صورت گرفته در خصوص توئیت خود با پس‌گیری سخنانش در تصحیح این توئیت گفت که از توئیت او «برداشت اشتباه شد» و این عملیات، عملیات اصلی بوده‌است، نه «عملیات فریب».[58]

ایدهٔ ایجاد ایران بزرگ متشکل از ۱۵ کشور

وی در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۹۹ گفت «اگر ایران بزرگ در شمال خلیج فارس و دریای عمان به‌وجود بیاید ۱۵ کشور به ایران وصل می‌شود و اگر ایران بزرگ شکل بگیرد، در سیاست دنیا دخالت می‌کند. وظیفه ما این است که مجد و عظمت و شکوه ایران بزرگ را دوباره به‌دست بیاوریم و ما می‌توانیم این کار را بکنیم.» وی در ادامه «اقتدار علمی» را پیش‌نیاز دستیابی به ایران بزرگ دانست و گفت «هرچه در فناوری پیشرفت کنیم، به سوی ایران بزرگ حرکت خواهیم کرد».[59][60]

تعقیب بین‌المللی

حکم جلب بین‌المللی رضایی از سوی اینترپل (پلیس بین‌الملل) در تاریخ ۷ نوامبر ۲۰۰۷ و به درخواست دادگستری آرژانتین به اتهام جنایات منجر به مرگ، اوباشی و خرابکاری[61] مبنی بر دخالت داشتن وی در انفجار مرکز همیاری یهودیان و در مقام فرمانده وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی صادر شده‌است.[62][63] محسن رضایی همچنان تحت تعقیب اینترپل (پلیس بین‌الملل) قرار دارد.[64]

بازگشت به سپاه
سخنرانی محسن رضایی در ۲۲ بهمن بعد از بازگشت به سپاه پاسداران

در فروردین ۱۳۹۴، رضایی از بازگشتش به سپاه پاسداران خبر داد. وی دلیل اینکار را تدوین کافی سیاست‌های کلان اقتصادی کشور برای ۵۰ سال آینده در طول زمان حضورش در مجمع تشخیص مصلحت نظام و همچنین در اولویت بودن امنیت ملی ایران برای سال‌های نزدیک به ناامنی‌هایی که در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ در مرزهای ایران حادث شده‌بود عنوان کرد.[65]

تحریم
رضایی با لباس رسمی نظامی در یک مصاحبه، اسفند ۱۳۹۸

روز جمعه ۲۰ دی ۱۳۹۸ اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا موسوم به اوفک محسن رضایی و هفت مقام ارشد جمهوری اسلامی را به دلیل پیشبرد اهداف بی‌ثبات‌کننده حکومت در منطقه و جهان در فهرست تحریم‌ها قرار داد.[66][67]

خانواده

همسر محسن رضایی، معصومه خدنگ نام دارد، که رضایی از طریق امام جماعت مسجد جامع احمدیه نارمک، به عنوان عضوی از خانواده‌ای انقلابی، با او آشنا شد و ازدواج کرد.[68][69] فرزندانش به ترتیب احمد، سارا، علی، زهرا و مهدیه نام دارند.

فرزند دیگر محسن رضایی، علی رضائی میرقائد همسر هدی طباطبایی و پدر تنها نبیره روح‌الله خمینی (محمد بنیامین رضایی) می‌باشد، که در حال حاضر معاون اطلاع‌رسانی، پروژهش و امور بین‌الملل دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌باشد. برادر وی امیدوار رضایی نیز به مدت ۱۶ سال در دوره‌های پنجم، ششم، هفتم و هشتم مجلس شورای اسلامی، به عنوان نماینده مسجدسلیمان، لالی و هفتکل از استان خوزستان در مجلس شورای اسلامی حضور داشت. وی در دوره نهم مجلس، برای حضور در انتخابات، نامزد نشد. امیدوار رضایی در ادوار پیشین همواره در هیئت رئیسه مجلس حضور داشت و از افراد نزدیک به علی لاریجانی (رئیس سابق مجلس) به‌شمار می‌آید و هم‌اکنون به عنوان معاون قوانین مجلس شورای اسلامی فعالیت می‌کند.[70]

مرگ احمد رضایی

احمد رضایی، فرزند ارشد وی، در اولین دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی به ایالات متحده آمریکا پناهنده شد و با انجام مصاحبه‌هایی جنجال بسیاری در ایران آفرید. چند سال بعد و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری دهم، محسن رضایی اعلام کرد فرزندش به ایران برگشته‌است. در ۲۲ آبان ۱۳۹۰ اعلام شد احمد رضایی میرقائد، در هتل گلوریا در شهر دبی به طرز مشکوکی درگذشته‌است.[71] احمد رضایی با استفاده از یک گذرنامه آمریکایی و با نام آمریکایی خود یعنی تام جی اندرسون" وارد دبی شده بود. در بررسی پلیس دبی علت مرگ احمد رضایی مصرف بیش از اندازه از داروی ضد افسردگی اعلام شد.[72]

اما در ایران بازپرس ویژه پرونده بر این نظر بود که وی به دلیل داشتن اطلاعات به قتل رسیده‌است و احتمالاً دستگاه جاسوسی اسرائیل در این میان نقش داشته‌است.[73][74]

رد صلاحیت علی رضایی

فرزند دوم محسن رضایی در انتخابات مجلس مسجد سلیمان، لالی، اندیکا و هفتکل ثبت نام نمود، اما شورای نگهبان او را رد صلاحیت کرد.[75]

برخورداری رسانه‌ای

تاریخچه انتخاباتی
رضایی در حال انداختن رأی خود در صندوق انتخابات مجلس ۱۳۹۵
سالانتخاباتآرا %رتبهتوضیحات
۱۳۷۸مجلس شورای اسلامی۵۳۹٬۷۹۶۱۸٫۴۱سی و ششم شکست
۱۳۸۴ریاست‌جمهوری – کناره‌گیری
۱۳۸۸ریاست‌جمهوری۶۷۸٬۲۴۰۱٫۷۳سوم شکست
۱۳۹۲ریاست‌جمهوری▲ ۳٬۸۸۴٬۴۱۲▲ ۱۰٫۵۵چهارم شکست
۱۴۰۰ریاست‌جمهوری – برگزار نشده

تألیفات
  • ایران آینده در افق چشم‌انداز، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران: ۱۳۸۵. شابک: ۹۶۴–۴۲۲–۴۳۹–۶
  • آئین فتح؛ سخنرانی محسن رضایی پیرامون استراتژی جنگ در شرایط کنونی و اهمیت غافلگیری، مرکز تبلیغات جبهه و جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. تهران: ۱۳۶۳.
  • ای‍ران م‍ن‍طق‍ه‌ای، س‍ازم‍ان ج‍غ‍راف‍ی‍ای‍ی ن‍ی‍روه‍ای م‍س‍ل‍ح، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۳. شابک: ۹۶۴–۸۴۰۸–۴۴–۰
  • ب‍دن‍ب‍ال خ‍ورش‍ی‍د، ن‍ه‍ض‍ت ف‍ره‍ن‍گ‍ی. ب‍ا ه‍م‍ک‍اری م‍ح‍س‍ن م‍ه‍رآب‍ادی و ص‍ادق ح‍ی‍درخ‍ان‍ی، ف‍ره‍ن‍گ‌گ‍س‍ت‍ر، ت‍ه‍ران: ۱۳۷۸.
  • حسنای پری ۱۳۸۶.
  • خاص پری ۱۳۸۹.
  • می‌خواهم مثل ابر بمیرم ۱۳۸۹.
  • ی‍ادداش‍ت‌های زائ‍ر ۱۸۶ ۱۳۸۳.
  • پ‍اس‍خ ب‍ه چ‍ن‍د پ‍رس‍ش درب‍اره ج‍ن‍گ ای‍ران و ع‍راق، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۴.
  • ت‍ب‍ی‍ی‍ن آث‍ار ج‍ری‍ان‍ه‍ای ت‍ج‍اری ب‍ر ب‍ه‍ره‌وری ص‍ن‍ع‍ت‍ی در ای‍ران، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۴.
  • تشکیل سپاه بدر، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۹.
  • ت‍ئ‍وری ارزش و ق‍ی‍م‍ت، ت‍ه‍ران: ۱۳۷۱.
  • چ‍ش‍م‌ان‍داز ای‍ران ف‍ردا، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۴.
  • حقوق متهم در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۸.
  • دس‍ت‌ه‍ای پ‍ن‍ه‍ان، ت‍ه‍ران: ۱۳۷۸.
  • رویارویی سوم و جهاد اقتصادی، ت‍ه‍ران: ۱۳۹۰.
  • س‍رم‍ش‍ق‍ی ب‍رای س‍ی‍اس‍ت‍گ‍ذاری و ب‍رن‍ام‍ه‌ری‍زی ف‍ره‍ن‍گ‍ی، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۰.
  • سردار سرلشکر شهید احمد کاظمی، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۹.
  • سردار سرلشکر شهید احمد متوسلیان، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۹.
  • سردار سرلشکر شهید علی هاشمی، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۹.
  • سردار سرلشکر شهید محمد ابراهیم همت، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۹.
  • سردار سرلشکر شهید مهدی باکری، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۹.
  • سردار سرلشکر شهید مهدی زین‌الدین، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۹.
  • شهید فضل‌الله محلاتی، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۹.
  • شهید عبدالله میثمی، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۹.
  • موج دوم انقلاب، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۵.
  • ن‍ظری‍ه پ‍ول، اعتبار و ت‍ع‍ادل ع‍م‍وم‍ی، ت‍ه‍ران: ۱۳۸۴.
  • ن‍ه‍ض‍ت ب‍ی‌پ‍ای‍ان: م‍ج‍م‍وع‍ه م‍ص‍اح‍ب‍ه‌ه‍ای م‍ح‍س‍ن رض‍ای‍ی، ت‍ه‍ران: ۱۳۷۸.
  • فدرالیسم اقتصادی، ت‍ه‍ران: ۱۳۹۱.

جوایز و نشان‌ها

این بخش شامل نشان‌ها و جایزه‌های رسمی رضایی است که بر روی لباس همسان او نصب می‌شود ولی جایزه‌های غیرنظامی و غیررسمی را دربر نخواهد گرفت. رضایی با ۳ بار دریافت نشان فتح درجه ۱ رکورددار دریافت این نشان می‌باشد.

نوار نشان‌ها

نام نشان‌ها
نشان فتح درجه یک نشان فتح درجه یک نشان فتح درجه یک

پانویس
  1. «سردار سرلشکر محسن رضایی به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد». همشهری. سال پنجم (۱۳۵۲). ۱۹ شهریور ۱۳۷۶.
  2. «محسن رضایی – زندگی‌نامه». تابناک. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۰.
  3. «زندگینامه محسن رضایی». پایگاه اطلاع‌رسانی محسن رضایی. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۱۸.
  4. «زندگی‌نامه نامزدها: محسن رضایی». بی‌بی‌سی فارسی. ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  5. «روزنامه دنیای اقتصاد | پرمخاطب‌ترین روزنامه اقتصادی کشور». روزنامه دنیای اقتصاد. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۹.
  6. «باز هم انتخابات با «برادر محسن» / ۷ پرده از ورود ناکام سردار به سیاست». خبرآنلاین. ۲۰۲۰-۰۷-۰۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۹.
  7. «محسن رضایی بالاخره آمد». خبرگزاری هم‌میهن. ۲ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۸.
  8. «Magiran | روزنامه اعتماد (1388/03/30): محسن رضایی:رای مردم مثل ناموس آنهاست». www.magiran.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۹.
  9. سخنرانی دکتر محسن رضایی در دیدار با علمای اهل سنت در تاریخ ۱۹ آبان 1388 وبگاه شخصی دکتر محسن رضایی
  10. «شعار انتخاباتی محسن رضایی در انتخابات یازدهم ریاست جمهوری». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اوت ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۸ فوریه ۲۰۱۳.
  11. «اعلام اسامی نهایی نامزدهای احراز صلاحیت شده ریاست جمهوری». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژوئن ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۱ مه ۲۰۱۳.
  12. شعار انتخاباتی محسن رضایی تعیین شد بایگانی‌شده در ۹ آوریل ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine عصر ایران
  13. شوک بیش از نیم میلیون نفری سایت جامع «ویکی رضایی» به انتخابات بایگانی‌شده در ۸ ژوئن ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine، ویکی رضایی.
  14. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژانویه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  15. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۴.
  16. آمار انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲)
  17. «حضور محسن رضایی در پنجمین روز ثبت‌نام داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰». ایسنا. ۲۰۲۱-۰۵-۱۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۶.
  18. «محسن رضایی میرقائد تأیید صلاحیت شد». ایرنا. ۴ خرداد ۱۴۰۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۵ مه ۲۰۲۱.
  19. «یک منبع آگاه: محسن رضایی قصد کناره‌گیری ندارد». اعتمادآنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۹.
  20. «زندگی‌نامه نامزدها: محسن رضایی». بی‌بی‌سی فارسی. ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۴ خرداد ۱۴۰۰.
  21. اردستانی، حسین (۱۳۹۴). راه. مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.
  22. محسن رضایی (۱۳۹۴). راه. مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.
  23. «سرمقاله امام فرمود بروید سپاه را تشکیل دهید " عباس دوزدوزانی" از پایه‌گذاران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی». www.imam-khomeini.ir. ۱۳۹۶-۰۶-۳۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  24. «اولین مناظره زنده در جمهوری اسلامی». خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۷.
  25. «اولین مناظره در تاریخ صداوسیما». rezaee.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۷.
  26. «بازخوانی مناظره بنی‌صدر و رضایی با چریک‌های فدایی». تاریخ ایرانی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  27. "مناظره محسن رضایی با بنی صدر و چریک‌های فدایی خلق در سال ۵۸". ایسکانیوز. 2017-05-08. Retrieved 2018-01-18.
  28. «'کودتای خزنده' در سپاه؛ صداهای جلسه‌ای محرمانه در زمان جنگ». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۹-۲۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۱.
  29. در کمین گل سرخ، ص۳۴۵ به نقل از یادداشت‌های روزانهٔ غلامرضا صالحی، از فرماندهان لشکر ۲۷ سپاه.
  30. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  31. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۲۰.
  32. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  33. فرزین منصوری (۱۳ مه ۲۰۱۶). «استعفاهای تاریخی در جمهوری اسلامی». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ مه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  34. «حکم انتصاب محسن رضایی به فرماندهی سپاه پاسداران توسط امام خمینی». خبرگزاری باشگاه خبرنگاران. ۱۳۹۵-۰۶-۲۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  35. «انتصاب سردار سرلشکر محسن رضایی به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام». Khamenei.ir. ۱۳۷۶-۰۶-۱۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  36. «معرفی کتاب: جنگ به روایت فرمانده: درس‌گفتارهای جنگ دکتر محسن رضایی میرقائد». دفاع مقدس. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ سپتامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹.
  37. «محسن رضایی چگونه فرمانده سپاه شد؟». rezaee.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  38. جهان|TABNAK، سایت خبری تحلیلی تابناک|اخبار ایران و. «محسن رضایی چگونه فرمانده سپاه شد؟». سایت خبری تحلیلی تابناک|اخبار ایران و جهان|TABNAK. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۱۵.
  39. «سردار رشید: برادر محسن رضایی، همواره به نظریات اطلاعاتی شهید حسن باقری تکیه می‌کرد». rezaee.ir. ۲۷ آذر ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  40. «دست راست محسن رضایی در جنگ چه کسی بود؟». خبرگزاری مهر. ۱۰ بهمن ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  41. «سربازی حرفه‌ای را جایگزین خدمت اجباری می‌کنیم». rezaee.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۲-۲۵.
  42. «سربازی حرفه‌ای را جایگزین خدمت اجباری می‌کنیم». سایت خبری تحلیلی تابناک. ۱۳۹۲-۰۲-۰۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  43. «تاکید محسن رضایی بر "فدرالیسم اقتصادی": هر استان را یک ایالت می‌کنم». عصر ایران. ۷ اردیبهشت ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  44. «طرح محسن رضایی دربارهٔ "فدرالیسم اقتصادی" چیست؟». عصر ایران. ۲۱ آبان ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  45. «رونمایی از طرح اقتصادی «انتظار» محسن رضایی در پایش». www.shafaf.ir. ۱۳۹۶-۱۲-۰۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  46. «رضایی از سه طرح اقتصادی مهم رونمایی کرد». www.shafaf.ir. ۱۳۹۶-۱۲-۰۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  47. «شهید باقری از محاصره اقتصادی و مقابله اعراب به جای اسرائیل در آینده خبر داده بود - اخبار تسنیم - Tasnim». خبرگزاری تسنیم. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۱۶.
  48. «محسن رضایی با برگی از دفتر خاطرات شهید حسن باقری به تلویزیون آمد». www.khabaronline.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۱۶.
  49. «دستخط شهید حسن باقری دربارهٔ سخنان فرمانده وقت سپاه پیرامون محاصره اقتصادی آمریکا». فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۸.
  50. «دستخط شهید حسن باقری دربارهٔ سخنان فرمانده وقت سپاه پیرامون محاصره اقتصادی آمریکا». www.mizanonline.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۱۶.
  51. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ ژوئن ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  52. http://aftabeyazd.ir/74415-منابع-خبری-محسن-رضایی-%5Bپیوند+مرده%5D %DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9F.html
  53. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  54. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ اکتبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۲۰.
  55. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۲۰.
  56. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۲۰.
  57. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۲۰.
  58. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۲۰.
  59. «محسن رضایی: احتمال اعدام من وجود داشت /ما تا حالا رئیس‌جمهور داشته‌ایم نه رئیس دولت /ایران بزرگ به‌وجود بیاید ۱۵ کشور به ایران وصل می‌شوند». خبرآنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۵ دسامبر ۲۰۲۰.
  60. «محسن رضایی: ایران بزرگ به‌وجود بیاید ۱۵ کشور به ایران وصل می‌شوند». شفقنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۵ دسامبر ۲۰۲۰.
  61. «INTERPOL notices». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ نوامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۹ نوامبر ۲۰۰۷.
  62. فلاحیان و محسن رضائی تحت تعقیب بین‌المللی بایگانی‌شده در ۹ نوامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine، بی‌بی‌سی فارسی
  63. «INTERPOL media release». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ مارس ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۷ نوامبر ۲۰۰۷.
  64. "View Red Notices". www.interpol.int. Archived from the original on 14 October 2019. Retrieved 2019-10-15.
  65. «روزنامه جام جم (1394/01/23): رضایی: بازگشتم به سپاه، در حد انتقال تجارب است». www.magiran.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  66. «تحریم‌های جدید آمریکا 'قلب دستگاه امنیتی ایران را هدف گرفته‌است'» (به انگلیسی). ۲۰۲۰-۰۱-۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژانویه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۲.
  67. «نام و سمت هشت مقام نظامی و امنیتی ایران که توسط آمریکا تحریم شدند؛ از محسن رضایی تا نزدیکان خامنه‌ای». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ ژانویه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۱ دی ۱۳۹۸.
  68. «همسران نامزدها به چه کاری مشغول هستند؟». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۳-۰۶-۰۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  69. «همسرانی که برای پیروزی نامزدهای انتخابات می‌جنگند». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۹ ژوئن ۲۰۱۳.
  70. «امیدوار رضایی معاون قوانین رئیس مجلس شد». خبرگزاری مهر. ۲۰۱۲-۰۷-۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۱۵.
  71. مرگ مشکوک پسر ارشد محسن رضایی در دوبی بایگانی‌شده در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine، بی‌بی‌سی فارسی
  72. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۲۰.
  73. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۲۰.
  74. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۲۰.
  75. TABNAK، تابناک | (۱۳۹۸/۱۱/۱۲–۲۲:۲۴). «پیام دکتر علی رضایی به مردم شریف مسجدسلیمان». fa. بایگانی‌شده از اصلی در 6 ژوئن 2021. دریافت‌شده در 2021-05-29. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  76. هفته نامه پنجره، شماره ۲۱، ۸ آذر ۱۳۸۸، ص ۲۴–۲۵

منابع
  • زندگینامه محسن رضایی بی‌بی‌سی
  • اردستانی، حسین، کتاب راه (تاریخ شفاهی محسن رضایی)، ناشر: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.

پیوند به بیرون
مناصب نظامی
پیشین:
علی‌محمد بشارتی جهرمی		 مسئول اداره اطلاعات سپاه پاسداران
۱۳۵۸ – ۱۳۶۰		 پسین:
وحید ناصری
پیشین:
مرتضی رضایی		 فرمانده کل سپاه پاسداران
۱۳۶۰ – ۱۳۷۶		 پسین:
سید یحیی صفوی
مناصب سیاسی
پیشین:
حسن حبیبی		 دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام
۱۳۷۶ – اکنون		 در حال تصدی
مناصب احزاب سیاسی
عنوان جدید نامزد جبهه ایستادگی برای ریاست‌جمهوری
۱۳۹۲		 بدون متصدی


This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.